ابزارهای سلامت دیجیتال که به کنترل شیوع کووید-۱۹ کمک می‌کنند

به گزارش خارگ نیوز، وبینار «سلامت دیجیتال و کووید-۱۹» امروز توسط فرهنگستان علوم پزشکی برگزار شد. در این همایش دکتر سید شهاب‌الدین صدر، دکتر محمد فرح‌بخش، دکتر رضوان رحیمی، مهندس محمدحسن شهریاری و دکتر حمید مقدسی، به سخنرانی پرداختند.

 

دکتر شهاب‌الدین صدر؛ عضو فرهنگستان علوم پزشکی در خصوص استفاده از ابزارهای سلامت دیجیتال و ابزارهای تله‌مدیسین گفت: بسیاری از کشورها از ابزارهای تله‌مدیسین برای ارزیابی سلامت بیماری‌های مختلف استفاده می‌کنند. ارزیابی‌های تله مدیسین به پزشک این امکان را می‌دهد که بتواند از راه‌دور نیز از طریق بررسی علائم، روند تشخیص و درمان بیماران را انجام دهند و بیماران می‌توانند از طریق وب‌سایت‌ها، اپلیکیشن‌ها و ... از این امکانات استفاده کنند.

 

وی اضافه کرد: این امکانات باعث شده که افراد در مناطق دور افتاده هم از خدمات پزشکی و تشخیصی استفاده کنند.

 

دکتر صدر گفت: در خصوص ارتباط با مانیتورینگ و نظارت بر بیمار روش‌های مختلفی وجود دارد و می‌توان با استفاده از فناوری‌های مختلف از طریق بلوتوث، وای‌فای و همچنین ابزارهای گوناگون، علائم بیمار را اندازه‌گیری کرد و از این طریق بر جمعیت‌های پرخطر نظارت بیشتری داشت تا ارتباط بیمار و پزشک مخصوصا در شرایط همه‌گیری کووید-۱۹ حفظ شود.

 

او با اشاره به مثال‌هایی از فناوری‌های دیجیتال در سلامت گفت: برای مثال در حال حاضر از دماسنج‌های راه‌دور در مبادی ورودی کشورها استفاده می‌شود تا از ورود بیماران مبتلا به کووید-۱۹ به کشور جلوگیری شود. همچنین پزشکان از داده‌هایی که گلوکومتر در مورد قند خون بیماران دیابتی جمع‌آوری می‌کند برای کنترل بیماری‌ آنها، استفاده می‌کنند.

 

استاد دانشگاه علوم پزشکی تهران ادامه داد: ردیابی تماس افراد نیر یکی دیگر از روش‌هایی است که برای قطع انتقال انسان به انسان بیماری کووید-۱۹ استفاده می‌شود. از این روش پس از مثبت شدن بیماری فرد، با شناسایی افرادی که با فرد مبتلا در تماس بودند، از شیوع بیشتر بیماری جلوگیری می‌کنند.

 

وی با اشاره به چالش‌ها و اهمیت استفاده از این روش‌ها گفت: چالش‌های مختلفی در این زمینه‌ها وجود دارد و با توجه به اینکه این فناوری‌ها پرمصرف هستند، دولت‌ها باید در این زمینه ورود کنند و امکانات را برای استفاده بیشتر و بهینه‌تر فراهم کنند. یکی از این چالش‌ها حفظ حریم خصوصی و لزوم محرمانگی اطلاعات بیماران است که باید به آن‌ها توجه داشت.

 

دکتر صدر افزود: همچنین باید توجه داشت که در برخی کشورها، زیرساخت‌های مناسب برای سلامت دیجیتال وجود ندارد و باید این زیر ساخت‌ها فراهم شوند. در همه‌گیری کووید-۱۹ مشاهده کردیم که کشورهایی که امکانات خوبی در این زمینه داشتند و سابقه همه‌گیری‌های دیگری مثل سارس و H1N1 را داشتند، توانستند در زمینه کووید-۱۹ موفق‌تر عمل کنند. باید توجه داشته باشیم که سلامت دیجیتال می‌تواند آمادگی ما را برای همه‌گیری‌های دیگر بیشتر کند.

 

در بخش دوم این برنامه، دکتر محمد فرح‌بخش؛ استادیار بخش عفونی دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی، در خصوص فناوری های دیجیتالی که برای مقابله با شیوع بیماری کووید ۱۹ استفاده می‌شوند، سخنرانی کرد.

 

دکتر فرح‌بخش در خصوص یکی از فواید کووید-۱۹ گفت:‌ بروز پاندمی و همه‌گیری کووید-۱۹ در کنار تمام مشکلاتی که در دنیا ایجاد کرده، باعث شد توجه به سلامت دیجیتال بیشتر شود و از آن در کنترل پاندمی‌ها استفاده شود.

 

وی ادامه داد: اگر کشوری مثل کره جنوبی، سنگاپور و ... توانستند در کنترل شیوع و مرگ‌ومیر این بیماری انقدر موفق عمل کنند، به دلیل توجه به سلامت دیجیتال در این کشورها بود. در حالی که کشور آمریکا با داشتن تخت‌ بیمارستانی چند برابر و امکانات بیشتر، توانست در کنترل این بیماری موفق عمل کند. شرایط به وجود آمده این درس را به همه کشورها داد که برای کنترل اپیدمی، محافظت از پرسنل و ... می‌توان از این ابزارها استفاده کرد. شناسایی بیماری‌ها، استفاده از ربات برای نمونه‌گیری و ... می‌تواند کمک زیادی کند تا مواجهه تا جای امکان کمتر شود.

 

استادیار دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی با اشاره به فواید استفاده از روش‌های سلامت دیجیتال در جمع‌آوری دیتا و اطلاعات سلامت از مناطق دور افتاده، گفت: با افزایش کارایی سیستم‌ها، مدیریت منابع را در نظام سلامت بهتر می‌کند و باعث افزایش کیفیت مراقبت‌ها می‌شود. با استفاده از این روش‌ها می‌توان هزینه‌های مراقبت از سلامت را کاهش داد و در بخش‌های مختلف از سیاست‌گذاری سلامت گرفته تا دیگر بخش‌ها، از بیگ‌دیتا یا کلان داده‌ها استفاده کرد.

 

وی افزود: یکی از روش‌های جمع‌آوری اطلاعات بیمار استفاده از حسگرهای از راه دور هستند. با استفاده از این ابزارها می‌توان اطلاعاتی مثل دمای بدن، ضربان قلب، فشار و ... را از بیمار جمع‌آوری کرد. برای مثال حسگرهای فشار می‌توانند برای بیماران دچار زخم بستر استفاده شود و در صورتی که فشار بیش از اندازه در یک نقطه از بدن بیمار وارد شود، به درمانگران و پرستاران هشدار دهد تا از آن جلوگیری کنند.

 

دکتر فرح‌بخش در خصوص انواع دیگر این ابزارها گفت: پکیج‌های رادیولوژی و سی‌تی اسکن که امروزه در بیشتر مراکز استفاده می‌شوند، نمونه دیگری از این ابزارها هستند و این امکان را برای پزشکان فراهم کردند که از راه دور به تصاویر با کیفیت بیماران دسترسی داشته باشند. همچنین استفاده از سیستم‌های هوشمند برای مدل‌سازی و پیش‌بینی آینده(مثلا برای شناسایی پیک بعدی بیماری)، استفاده از روش‌های مختلف سلامت دیجیتال برای رفتارسازی در افراد،‌ استفاده از شبکه‌های اجتماعی، پرتال‌های ارتباط پزشک و بیمار و ... نمونه‌هایی از کاربردهای سلامت دیجیتال هستند.

 

دکتر فرح‌بخش به نمونه‌های موفق استفاده از سلامت دیجیتال در همه‌گیری کووید-۱۹ در دنیا اشاره کرد و گفت: یکی از این نمونه‌ها یک اپلیکیشن سنگاپوری برای چک کردن و ردیابی تماس افراد است. دیگری چک کردن علائم بیماری از طریق یک اپلیکیشن اسپانیایی و جلوگیری از مراجعه بی‌مورد بیماران به بیمارستان‌ها بود.

 

وی ادامه داد: نرم‌افزارهای چک کردن قرنطینه که برای تشخیص اینکه بیمار قرنطینه را رعایت می‌کند یا خیر(نرم‌افزار تایوانی) و استفاده از گوگل برای شناسایی مکان‌هایی که فرد در دوره پنهان بیماری به آن‌ها مراجعه کرده است، از دیگر نمونه‌های موفق استفاده از ابزارهای سلامت دیجیتال برای کنترل کووید-۱۹ هستند.

 

استادیار دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی با اشاره به نرم‌افزار ملی ماسک، آن را یکی از نمونه‌های موفق ملی دانست که نقشه آمار کرونا را در اختیار افراد قرار می‌دهد و اطلاعاتی در خصوص بیماری کرونا به مردم ارائه می‌کند. همچنین نرم‌افزارهای دورکاری را نیز نمونه‌هایی از ابزارهای موفق برای جلوگیری از تجمع و کاهش گسترش بیماری دانست. 

 

دکتر حمید مقدسی؛ دانشیار مدیریت اطلاعات سلامت دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی،‌ جایگاه مدیریت داده در بحران کووید ۱۹ را مورد بررسی قرار داد.

 

دکتر مقدسی در خصوص تصمیم‌گیری در شرایط بحرانی گفت: شرایط بحرانی باعث می‌شود که ظرفیت تفکر کاهش پیدا کند، دچار کمبود زمان شویم و شدت بحران افزایش پیدا کند. برای همین فراهم کردن اطلاعات با کیفیت دشوار می‌شود و بدون کمک از فناوری اطلاعات نمی‌توانیم اطلاعات با کیفیت برای تصمیم‌گیری فراهم کنیم. پس نیاز به استفاده فناوری اطلاعات داریم.

 

وی با اشاره به اهمیت استفاده از سلامت الکترونیک و سلامت دیجیتال گفت: این ابزارها عدالت اجتماعی را در جامعه بیشتر می‌کند.

 

دکتر مقدسی ادامه داد: اما یک پدیده جدید به نام دیس‌اینفورمیشن و میس‌اینفورمیشن در جامعه به وجود آمد. اطلاعات غلط و گمراه کننده در مورد سلامت مثل یک ابر تاریک است که جامعه را فرا می‌گیرد و اجازه نمی‌دهد خدمات بهداشتی به مردم برسد.

 

وی در خصوص پدیده اینفودمی که از دو کلمه اینفورمیشن(اطلاعات) و اپیدمیک تشکیل شده و معنی اپیدمی اطلاعات است گفت: در زمان پدید اینفودمی، اطلاعات درست و نادرست درباره یک موضوع پخش می‌شود و برای مردم جامعه بیرون کشیدن حقایق از این آمیختگی دشوار می‌شود. گاهی از اوقات این اطلاعات غلط به صورت سهوی منتشر می‌شوند و گاهی سازمان‌های امنیتی و نهادهای مختلف با اهداف مشخص، اطلاعات کاذب را در جامعه پخش می‌کنند.

 

دانشیار دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی گفت:‌ این پدید باعث مشکلات مختلفی می‌شود که یکی از آنها بی‌اعتمادی مردم نسبت به علم است. بی‌اعتمادی به شرکت‌های تولیدکننده دارو، بی‌اعتمادی به واکسن، بی‌اعتماد شدن به دولت از دیگر مشکلاتی است که ایجاد می‌شود.

 

وی افزود: با استفاده از اطلاعات غلط اقدام به ایجاد اتاق‌های پژواک می‌کنند و با سوار شدن بر روی احساسات مردم، باعث تولید و تکثیر این اطلاعات اشتباه می‌شوند.

 

دکتر مقدسی در خصوص راه‌های مقابله با این مشکل گفت: برای رفع مشکل اینفودمی نیاز به کارگاه‌های سواد اطلاعاتی و بالابردن سواد رسانه‌ای افراد است. سازمان جهانی بهداشت با شعار «قبل از کلیک و قبل از اشتراک‌گذاری، فکر کن» به مبارزه با گسترش این اطلاعات غلط رفت. البته باید توجه داشت که این وظیفه دولت‌ها و سازمان‌های زیر نظر دولت‌ها است که با این پدیده مقابله کنند و یکی از راه‌های مقابله با این مشکل آموزش مردم است.

 

وی ادامه داد: در ابتدای شیوع بیماری کووید-۱۹ اطلاعات غلط باعث ترس و وحشت در میان مردم شد. اطلاعات غلطی مثل استفاده از ادرار گاو یا قرقره کردن آب نمک در جامعه رواج پیدا کرد. حتی در ابتلای شیوع بیماری سال گذشته وزیر بهداشت و معاونین ایشان هم گفتند این بیماری شبیه آنفلوانزا است! این موارد نشان می‌دهد که اطلاعات غلط حتی در سطوح قدرت و مدیریت کلان کشور وجود دارد.

 

دانشیار دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی درباره روش‌های مبارزه با این مشکل گفت: نهادهای رسمی باید به وجود بیایند که به صورت رسمی سایت‌های خبری، شبکه‌های اجتماعی و ... را بررسی کنند و اطلاعات نادرستی که مبادله می‌شود را پیدا کنند و از طریق کانال‌های رسمی نسبت به این اطلاعات غلط واکنش نشان دهند. کانال‌های رسمی باید به وجود بیاید تا مردم بتوانند از طریق آنها اطلاعات درست، مطمئن و با کیفیت را دریافت کنند. چرا که این اطلاعات نادرست از رسیده خدمات بهداشتی و اطلاعات مفید به مردم جلوگیری می‌کند.

 

در ادامه این وبینار دکتر رضوان رحیمی؛ استادیار بیوانفورماتیک دانشگاه تربیت مدرس در وبینار «سلامت دیجیتال و کووید ۱۹» استراتژی‌های سلامت دیجیتال را در مقابله با کووید-۱۹ مورد بررسی قرار داد.

 

دکتر رحیمی به یکی از اهداف نظام‌های سلامت که تخصیص متوازن و عادلانه منابع است اشاره کرد و گفت: بخش بهداشت و درمان همیشه سهم کوچکی از تولید ناخالص ملی را به خود اختصاص می‌دهد به همین خاطر در این صنعت همیشه یک محیط رقابتی وجود دارد. استفاده از سیستم‌های سلامت دیجیتال می‌تواند به نظام سلامت در رسیدن به این هدف کمک کند.

 

وی ادامه داد: دوره کووید اگر برای صنایع مختلف دوره رکود بود، برای بخش سلامت دیجیتال، دوره شکوفایی بود و اهمیت توجه به این موضوع را به گروه‌های مختلف نشان داد.

 

یکی از استراتژی‌هایی که در دنیا بر کنترل کووید-۱۹ انجام شد، استفاده از تله مدیسین(پزشکی از راه دور) و تله هلث(سلامت از راه دور) بود.

 

دکتر رحیمی گفت: تا قبل از دوره کووید فناوری‌های تله مدیسین وجود داشت، ولی متولیان و مدیران خیلی کاری برای پیشرفت و توسعه این فناوری‌ها انجام ندادند. ولی با به وجود آمدن کووید، مدیران متوجه شدند که از فناوری‌های تله مدیسین می‌توانند برای ارتباط بیمار با پزشک، مخصوصا مادران باردار و افراد گروه‌های خطر از این روش استفاده کنند و بیماران هم متوجه فواید این ابزارها و روش‌ها شدند.

 

وی به استراتژی‌های ارزیابی ریسک اشاره کرد و گفت: در استراتژی ارزیابی ریسک می‌توان با استفاده از ابزارهای مختلف علائم بیماری را بررسی کنیم و ببینیم چقدر احتمال دارد که این افراد بیمار باشد، بیماری او خفیف است یا شدید و نیاز است در خانه قرنطینه بمانند و یا به مراکز درمانی مراجعه کند. در این دوره حتی ربات‌ها و ابزارهایی برای حداقل کردن مواجهه بیمار و کادر درمان طراحی شدند تا از انتقال بیماری جلوگیری شود.

 

استادیار دانشگاه تربیت مدرس در خصوص استراتژی‌هایی که برای مقابله با اطلاعات نادرست استفاده شدند، گفت: در این دوره دیدیم که اطلاعات نادرست، اخبار جعلی و شایعه‌ها باعث شد افراد دچار استرس، سردرگمی و بی‌اعتمادی شوند. سازمان جهانی بهداشت برای مقابله با این چالش، یک سری دستور العمل هم برای متخصصین و هم برای افراد عادی تهیه کرد که آنها را مطلع کند و پیام‌ها را ساده و واضح در اختیار افراد قرار دهد.

 

وی استراتژی بعدی را استفاده از بیگ دیتا(آمار بزرگ) و حجم عظیم داده‌ای که در این دوران تولید شد، عنوان کرد و گفت: با استفاده از این اطلاعات می‌توان با مدل‌سازی ارزیابی کرد که برای مثال این بیماری تا چه زمانی می‌تواند شیوع پیدا کند. استفاده از این ابزارهای جمع‌آوری داده الکترونیک شاید بتواند راهی را به ما نشان دهد که بدانیم باید در چه مسیری گام برداریم.

 

دکتر رحیمی در پایان به این نکته اشاره کرد که اگر ما می‌خواهیم این استراتژی‌ها، ابزارها و راهکارها را استفاده کنیم باید در برنامه‌ریزی‌ها به تفاوت‌های فرهنگی، اخلاقی،‌ مذهبی و حتی تفاوت در میزان آگاهی سلامت افراد، توجه داشته باشیم و در این خصوص به پژوهش نیاز داریم.

 

وی افزود: باید شکاف دیجیتالی که بین نسل‌ها وجود دارد در نظر داشته باشیم و به چالش پیاده‌سازی این روش‌ها و مسئله حریم خصوصی افراد توجه کنیم.