با وجود این که پیش‌بینی‌ها حاکی از ایجاد مشکل و بحران به علت سرمای زمستان بود، اما چهار اقدام اساسی سبب عبور از سرمای بی‌سابقه زمستان امسال، بدون قطعی برق و گاز شد.
سالی که گذشت از لحاظ تأمین انرژی شرایط ویژه‌ای بود و در دو مرحله خاموشی پشت سر گذاشته شد. زمستان سال گذشته به دلیل محدودیت سوخت نیروگاه‌ها و تابستان امسال به‌دلیل ظرفیت تولید نیروگاه‌ها خاموشی‌های چند ساعته تجربه شد. در واقع هیچ‌گاه مثل زمستان و تابستان گذشته بحران تأمین انرژی در کشور احساس نشده بود. بحرانی که بی‌شک رفع اساسی آن نیاز به برنامه‌های بلند مدتی نیاز دارد، اما بعضی از اقدام‌های کوتاه‌مدت نیز در ماه‌های گذشته مانع از بروز خاموشی‌های دوباره، آن هم در عرض کمتر از پنج ماه از تابستان شد.
مسئولان مربوطه در زمستان گذشته خود را ناچار به انتخاب یکی از گزینه‌های خاموشی (قطعی برق)، قطعی گاز و آلودگی هوا در پی مصرف مازت می‌دانستند و به نظر می‌رسید با توجه به کاهش ذخایر سوختی امسال، حتی نسبت به پارسال، نخستین چالش جدی دولت سیزدهم در قطعی‌های زمستانه برق رقم بخورد.
جواد اوجی، وزیر نفت با اشاره به اینکه حجم ذخایر سوخت نیروگاهی ۳۰ درصد کمتر از پارسال است، گفته بود: پیش‌بینی می‌شود در ماه‌های دی و بهمن با کسری ۲۰۰ میلیون مترمکعب گاز در روز روبه‌رو شویم.
مصطفی رجبی مشهدی، سخنگوی صنعت برق در این باره گفته بود: «بر اساس برآوردهای ما در فصل زمستان حدود ۲۳۰ میلیون متر مکعب سوخت معادل به منظور تولید برق نیاز داریم اما چیزی که در فصل زمستان تحویل می‌گیریم، کمتر از ۱۰۰ میلیون متر مکعب است، بنابراین پدیده قطعی برق فصل زمستان ناشی از کمبود سوخت بحث بسیار جدی است.»
اکنون می‌توان گفت اوج زمستان سپری شده است و باید اذعان کرد خوشبختانه این پیش‌بینی درست از آب در نیامده و این فصل را بدون قطعی پشت سر گذاشته‌ایم، این زمستان یکی از سخت‌ترین زمستان‌های گذشته بوده است تا جایی که دمای هوا در ۲۸ استان زیر صفر و در بعضی از مناطق تا منهای ۲۰ درجه رسیده بود.
به همین منظور گذر از این زمستان، بدون خاموشی و قطعی را می‌توان موفقیتی دانست که در ادامه به بیان چگونگی آن پرداخته می‌شود.
۱) تعرفه‌گذاری پلکانی:
طرح تعرفه‌گذاری پلکانی برق، گاز و آب سال‌ها بود که در محافل علمی و کارشناسی مطرح می‌شد، مبنای این شیوه بر آن بود که هرکس سهم مشخصی از یارانه پنهان انرژی داشته باشد و بهره‌مندی افراد وابسته به مقدار مصرفشان نباشد.
در همین زمینه تعرفه‌های جدید گاز از آذرماه ۱۴۰۰ اعمال شد و در پی آن تعرفه سه گروه نخست که ۷۵ درصد مشترکان را شامل می‌شود ثابت باقی ماند و از پله چهارم به بعد تعرفه پله بعدی، ۴۰ درصد نسبت به تعرفه پله پیشین افزایش می‌یابد تا اینکه در پله آخر که شامل مشترکان پرمصرفِ پردرآمد می‌شود، تعرفه گاز نسبت به تعرفه‌های پیشین چهار برابر می‌شود.
نکته دیگر این است که زمان ابلاغ این تعرفه‌ها از سمت شرکت گاز در زمان مناسبی و پیش از اوج مصرف انجام شد، تا مشترکان فرصت کافی برای تطبیق مصرف خود با تعرفه‌های جدید را داشته باشند.
آمارها نشان‌دهنده تأثیر بالای این شیوه تعرفه‌گذاری بر کاهش مصرف و پیک‌سایی است. جواد اوجی، وزیر نفت در این باره گفت: از این محل روزانه ۲۵ میلیون مترمکعب مصرف گاز کاهش یافت که همانند تولید یک فاز پارس جنوبی است و توانستیم حجمی از سرمایه‌گذاری برای جبران مصرف گاز را کاهش دهیم البته در آمد شرکت گاز نیز روند خوبی داشته است.
لازم به ذکر است تعرفه‌های جدید برق نیز به‌طور دقیق با همین منطق، یعنی افزایش تعرفه پرمصرف‌ها و ثابت ماندن تعرفه مشترکان عادی، از بهمن‌ماه ابلاغ شده است که آن هم تأثیر خود را بر اوج مصرف تابستان ۱۴۰۱ می‌گذارد.
۲) برنامه‌ریزی دقیق برای تخصیص گاز:
امسال برنامه‌ریزی برای گازرسانی دقیق‌تر از سال‌های گذشته انجام شد و از همان ابتدای فصل به بخش‌های مختلف از جمله مصرف‌کنندگان فولادی، سیمانی و پتروشیمی مقدار تخصیص گازشان اعلام شد. در واقع در دو ماه سرد سال روزانه محدودیت ۱۰۰ میلیون مترمکعب برای نیروگاه‌ها، ۵۰ میلیون مترمکعب برای پتروشیمی‌ها، ۱۵ میلیون متر مکعب برای فولاد و ۵ میلیون مترمکعب برای کارخانجات سیمان در نظر گرفته شد.
سید جلال نورموسوی، معاون گازرسانی شرکت ملی گاز گفت: در سال‌های گذشته ما محدودیت‌ها را بر اساس پیش‌بینی دمای روزهای آینده انجام می‌دادیم. برای نمونه اگر هواشناسی می‌گفت طی دو سه روز آینده دمای هوا سرد می‌شود ما به نیروگاه‌ها می‌گفتیم شما باید مصرفتان را کم کنید و پس از اینکه از سرما عبور کردیم دوباره همان روند مصرف را در پیش می‌گرفتند، اما امسال با هماهنگی شرکت ملی صنایع پتروشیمی و وزارت صنعت، تجارت و معدن (صمت) برای فولادی‌ها و سیمانی‌ها بهشان از قبل گفته بودیم که مقدار مصرف باید چقدر باشد و با اطلاع و هماهنگی آن‌ها بود که تصمیم گرفته می‌شد کدام واحد کار کند و کدام کار نکند. در واقع با برنامه‌ریزی بلند مدت ما توانستیم از اوج مصرف امسال عبور کنیم.
۳) افزایش سوخت‌رسانی به نیروگاه‌ها:
از همان روزهای نخست آغاز کاتر اوجی در وزارت نفت، وی سوخت‌رسانی به نیروگاه‌ها برای فصل زمستان را نخستین اولویت خود خواند، از همین رو کارگروه برنامه‌ریزی و تأمین سوخت مایع زمستانی در بخش نیروگاهی و صنایع کار خود را از همان تابستان آغاز کرد.
در همین زمینه چند اقدام به طور همزمان انجام شد. در گام نخست به‌منظور تسریع و تسهیل در انتقال سوخت، تعداد نفتکش‌های این ناوگان افزایش یافت، در واقع به‌دلیل کاهش کرایه‌ها در سال‌های گذشته حجم گسترده‌ای از این ناوگان خارج شده بودند که با اقدام‌هایی موجبات بازگشت آن‌ها فراهم شد.
اقدام بعدی به همکاری وزارت نیرو و سازمان حفاظت محیط زیست برای اصلاح پروتکل‌های زیست‌محیطی مربوط می‌شود، در واقع اگر با نسبت مشخصی از سوخت مازوت و نفت گاز استفاده شود، آلودگی آن به حداقل می‌رسد.
صادق نیکو سپهر، عضو کارگروه سوخت سندیکای تولیدکنندگان برق گفت: سوخت مازوت ذاتاً سبب بروز محدودیت نیست و اگر واحدهای بخار با نسبت ۳۰-۷۰ مازوت و گاز بسوزانند استانداردهای زیست محیطی پاس می‌شود.
وی افزود: با این حال سازمان حفاظت محیط زیست در سال‌های گذشته به‌صورت قهری برخورد می‌کردد و با پلمب سیستم‌های سوخت مازوت نیروگاه‌ها را از سوزاندن حتی یک لیتر مازوت هم منع می‌کرد تا تنها با گاز و گازوئیل ادامه دهند و این سبب می‌شد نیروگاه‌ها با مشکل روبه‌رو شوند؛ مانند رویه‌ای که از سال ۹۴ تا همین امسال با نیروگاه برق شهید منتظر قائم فردیس کرج انجام دادند.
همه این اقدام‌ها در کنار یکدیگر سبب افزایش سوخت‌رسانی به نیروگاه‌ها شد. جلیل سالاری، مدیرعامل شرکت ملی پالایش و پخش گفت: امسال یک میلیارد لیتر سوخت مایع بیشتری نسبت به سال گذشته به نیروگاه‌ها تحویل داده‌ایم که این اقدام در شرایطی انجام شد که ناوگان حمل سوخت مایع کشور در دولت گذشته تضعیف شده بود.
۴) سوآپ گاز:
عملیات سوآپ سه جانبه میان ترکمنستان، ایران و آذربایجان که هفتم آذرماه در حاشیه پانزدهمین نشست سران سازمان همکاری اقتصادی (اکو) امضا شده بود، از آذر ماه آغاز شد. ایران بر اساس این قرارداد سالانه ۱.۵ تا ۲ میلیارد مترمکعب گاز ترکمنستان را به آذربایجان تحویل می‌دهد. با امضای این قرارداد گامی رو به جلو در مناسبات انرژی دو کشور برداشته شد. بر اساس این قرارداد ایران روزانه ۵ میلیون مترمکعب از کشور ترکمنستان برای مصارف داخلی خود برمی‌دارد که این میزان به اذعان وزیر نفت، مدیرعامل شرکت ملی گاز و نمایندگان محلی به پیک‌سایی در آن مناطق کمک کرد.