چندی پیش ویدیوئی از باغ پرندگان مشهد منتشر شد که در آن پرنده‌ای به نام لک‌لک مارابو با منقاری خونی مشاهده می‌شد انتشار این ویدیو نام باغ پرندگان مشهد را دوباره بر سر زبان‌ها انداخت.
در زمان انتشار ویدیو امین کلاهی، مدیر باغ پرندگان مشهد، در خصوص این اتفاق گفت «این پرنده حدود ۶ سال در این مجموعه بوده و چند ماهی است این عادت را پیدا کرده که بعد از اینکه غذا به این پرنده داده می‌شود، منقارش را به فنس قفس می‌کشد و این کار باعث خون‌ریزی منقار او می‌شود. این اتفاق برای پرنده به یک عادت تبدیل شده و بعد از درمان نیز دوباره این کار را انجام می‌دهد».
در مقابل، اما معاون نظارت و پایش اداره کل محیط زیست خراسان رضوی در خصوص این اتفاق گفت «تذکرات زیادی درباره محل نگهداری لک‌لک مارابو به این مجموعه داده شده بود».
او می گوید «در سنوات قبل به این مجموعه اخطاریه‌های متعددی داده و در فروردین ماه امسال نیز موضوع تعطیلی این مجموعه پیش آمده است».
معاون نظارت و پایش اداره کل محیط زیست خراسان رضوی می گوید «در چند ماه اخیر اعلام کرده‌ایم که موافق تداوم فعالیت باغ پرندگان سپاد نیستیم».
ماجرای لک‌لک مارابو بهانه‌ای شد تا در گفتگو با کارشناسان به ضرورت وجود مجموعه‌های حیات وحش، چگونگی نظارت بر آن‌ها، میزان رعایت استاندارد‌ها در این مجموعه‌ها، نظارت مردم و تاثیر آن بر افزایش سطح کیفی مجموعه‌های حیات وحش و... بپردازیم.
آزیتا فراشی، دانشیار گروه محیط زیست دانشگاه فردوسی مشهد در خصوص دلایل فعالیت مجموعه‌های حیات وحش گفت: مهمترین هدفی که باغ‌های پرندگان، باغ وحش‌ها، باغ‌های طبیعت و ساختار‌های مشابه دنبال می‌کنند، آموزش به مردم و ایجاد انگیزه در عموم برای حفاظت از گونه‌های مختلف است. برای پایداری این ساختار‌ها منافع اقتصادی نیز باید پوشش داده شود. وجود این ساختار‌ها مانند باغ پرندگان به خودی خود ایجاد مشکل نمی‌کند بلکه زمانی مشکل با این ساختار‌ها به وجود می‌آید که نظارت درستی بر آن نباشد و ساخت و نگهداری آن مطابق با استاندارد انجام نشود و نگاهی منفعت‌طلبانه بر آن حاکم شود. گزارش‌هایی که از باغ پرندگان مشهد منتشر شده، گواهی بر وجود این مشکلات است.
او می گوید: نگاه‌ها در سطح دنیا به این مجموعه‌ها و باغ‌ها نگاه مثبتی است، زیرا هدف آموزش مردم است، اما شرایط نگهداری و گونه‌های موجود در این مجموعه‌ها نیز اهمیت دارد. نگهداری گونه‌های غیربومی در این مجموعه‌ها یکی از مشکلات است؛ به عنوان مثال در باغ پرندگان مشهد گونه‌های غیربومی زیادی نگهداری می‌شود؛ در حالی که ما در ایران به اندازه کل قاره اروپا غنای پرنده داریم و حدود ۵۰۰ گونه پرنده در کشور ما وجود دارد که حتی با وجود یک‌سوم آن‌ها می‌توان یک باغ پرندگان خوب را مدیریت کرد. در این مجموعه‌ها گونه‌هایی مانند قوی سیاه و انواع قرقاول آمریکایی و آفریقایی را می‌بینیم، اما چرا نباید از گونه‌های بوم‌زاد مانند زاغ بور، قرقاول و سه نوع قو استفاده شود؟
مخالفت محیط زیست با ادامه فعالیت باغ پرندگان مشهد
باید ساختار‌هایی در اکوسیستم‌های شهری وجود داشته باشد تا مردم با دنیای حیات وحش آشنا شوند
این پژوهشگر حوزه محیط زیست می گوید: تمام مردم امکان بازدید از مناطق حفاظت شده را ندارند و در نتیجه باید ساختار‌هایی در اکوسیستم‌های شهری ما وجود داشته باشد تا مردم با دنیای حیات وحش آشنا شوند. این ساختار‌ها مانند گذشته کارکرد خود را دارد و حتی این کارکرد می‌تواند بیشتر هم باشد، زیرا امروز با تخریب زیاد محیط زیست به حضور مردم به عنوان حامی محیط زیست بیش از پیش نیازمندیم.
باغ پرندگان مشهد استاندارد نیست
فراشی می گوید: این ساختار‌ها را باید به دوران قبل و پساکرونا تقسیم کنیم. کرونا تاثیر زیادی روی این ساختار‌ها گذاشته، زیرا منبع اقتصادی این ساختار‌ها قطع شده و در نتیجه پولی را صرف نگهداری گونه‌های موجود نمی‌کنند. البته این مشکل مختص مشهد و ایران نیست و در کل دنیا وجود دارد. گزارشاتی که از مشکلات این ساختار‌ها در دوران پساکرونا منتشر شده، خیلی بیشتر است، اما در مورد باغ پرندگان مشهد با بازدید‌هایی که در دوران قبل از کرونا از آن داشته‌ام، نه استاندارد‌های ساخت آن مطابق با باغ‌های پرندگان دنیاست و نه گونه‌های موجود در آن و شرایط نگهداری آن صحیح است. گزارش‌هایی که از این مجموعه شنیده می‌شود هم تاییدی بر این ماجراست.
او می گوید: این ساختار‌ها مانند پروژه‌های توسعه‌ای در ایران بدون هیچ چارچوب و الزام محیط‌زیستی پیشرفت می‌کنند و پس ازبه‌وجود آمدن فاجعه‌های محیط‌زیستی به‌دنبال راهکار برای آن‌ها می‌گردیم؛ مانند کمربند جنوبی شهر مشهد که در حال حاضر به دنبال کمتر کردن شدت تخریب‌های محیط‌زیستی آن هستیم. در این ساختار‌ها اولین قدم که مکان و الگوی چیدمانی و نگهداری برای گونه‌ها است باید روی پایه و اساس ساخته شود، اما در وضعیت حاضر برای بدتر نشدن وضعیت فعلی باید نظارت‌های متعدد و مداوم توسط دامپزشک و ادارات محیط‌زیست داشته باشیم که این نظارت‌ها نیز تنها به عنوان مسکن عمل خواهد کرد و مشکلات این ساختار‌ها به طور کامل رفع نخواهد شد. این ساختار‌ها برای شرایط خود باید پاسخگو باشند و در صورت رعایت نکردن استاندارد‌های لازم باید با ان‌ها برخورد قاطع صورت گیرد.
مردم، مهمترین بازوی اجرایی حفاظت از محیط‌زیست هستند
دانشیار گروه محیط‌زیست دانشگاه فردوسی مشهد می گوید: در دنیای امروز مهمترین بازوی اجرایی حفاظت از محیط‌زیست مردم هستند؛ زیرا هیچ نهاد و هیچ کشوری امکانات پوشش کامل آن کشور را ندارد. آنچه که به این سرزمین تعلق دارد متعلق به آیندگانمان است و اگر امروز به محیط‌زیست بی تفاوت باشیم در واقع به آینده کودکان خودمان بی تفاوت هستیم. بازدیدکنندگان این ساختار‌ها به دقت محیط را ببینند و اگر شرایطی به نظرشان خارج از عرف باشد حتما به نهاد‌های متولی گزارش دهند؛ با این گزارشات، این مجموعه‌ها متوجه می‌شوند که شبانه روزی در حال پایش هستند و نمی‌توانند شرایط نامساعد خود را ادامه دهند.
بیشتر بخوانید
فعالیت بدون مجوز باغ وحش و پلمب باغ پرندگان مشهد در هاله ای از ابهام
معاون نظارت و پایش اداره کل محیط‌زیست خراسان رضوی می گوید: اداره کل محیط‌زیست وظیفه نظارت بر باغ وحش‌ها، باغ پرندگان و مراکزی که نگهداری حیات وحش در آن‌ها وجود دارد را بر عهده دارد و بر همین اساس آمار‌های ماهیانه از این مجموعه‌ها می‌گیرد و بازدید‌های پیوسته از آن‌ها دارد و در صورتی که تخلفاتی احراز شود پیگیری قانونی خواهد کرد.
راغب به وجود حیات وحش درون قفس‌ها نیستیم/از ایجاد مجموعه‌های حیات وحش با استاندارد‌های جهانی استقبال می‌کنیم
به گفته محمد عرفانی بحث حیوان بومی و غیر بومی وجود ندارد، زمانی که یک مجموعه نگهداری حیات وحش شکل می‌گیرد، یکی از موارد مورد نظر ما ورود و خروج این حیوانات است که باید طبق هماهنگی‌ها و مجوز‌ها باشد. امروزه راغب به وجود حیات وحش درون قفس‌ها نیستیم؛ دنیا نیز از این موضوع عبور کرده است. امروزه مردم درون قفس می‌شوند و به سافاری پارک‌ها می‌روند، اما ما نیز مانند خیلی از کشور‌های پیشرفته تنها امکان وجود این مجموعه‌های نگهداری حیات وحش را داریم. اداره کل محیط‌زیست از ایجاد باغ وحش‌ها و باغ پرندگانی که با استاندارد‌های روز جهانی مطابقت داشته باشد، استقبال می‌کند تا شهر مشهد از همه جوانب، جنبه‌های گردشگری خود را حفظ کند.
مخالفت محیط زیست با ادامه فعالیت باغ پرندگان مشهد
معاون نظارت و پایش اداره کل محیط‌زیست خراسان رضوی می گوید: اداره کل محیط‌زیست، سازمان دامپزشکی، دانشگاه علوم پزشکی و دیگر نهاد‌ها که در این موضوع دخیل هستند می‌توانند به برخورد با تخلفات این مجموعه‌ها کمک کنند، اما موضوع گونه‌ها مربوط به اداره کل محیط‌زیست است. در مجموعه باغ پرندگان، ۵۰ گونه و تعداد بالغ بر ۵۷۰ قطعه پرنده داریم.
عرفانی می گوید: اداره کل محیط‌زیست، مجموعه باغ پرندگان را به طور مداوم مورد بازدید و رصد قرار می‌دهد و این مجموعه تخلفاتی از قبیل عدم ارائه اطلاعات ماهانه، عدم رعایت فاصله بین حیوانات و بازدیدکنندگان، عدم در اختیار قرار دادن برخی از آرشیو‌های دوربین‌ها و تخلفات متعدد دیگری را انجام داده است. در مورد لک لک مارابو تذکرات زیادی درباره محل نگهداری آن به این مجموعه داده شده بود. در سنوات قبل به این مجموعه اخطاریه‌های متعددی داده‌ایم. در فروردین ماه امسال نیز بحث بستن این مجموعه پیش آمد.
او می گوید: دستگاه قضا حدود دو سال است که به این موضوع ورود کرده و تعهدات ۲۶ گانه‌ای را برای این مجموعه تعیین کرده است و قرار است این مشکلات توسط این مجموعه مرتفع شود. بعضی از این مشکلات رفع شده، اما دوباره ایجاد شده است. رفع این مشکلات نیازمند پیگیری‌های مستمر است.
موافق تداوم فعالیت باغ پرندگان سپاد نیستیم
معاون نظارت و پایش اداره کل محیط‌زیست خراسان رضوی می گوید: در چند ماه اخیر اعلام کرده‌ایم که موافق تداوم فعالیت باغ پرندگان سپاد نیستیم. نظارت‌های ما مستمر بوده و دستگاه قضا نیز به این مشکلات ورود کرده است. دستگاه‌های دولتی و قضایی به اندازه کافی مهلت‌های لازمه را به این مجموعه داده‌اند، اما مسئولین این باغ نتوانسته‌اند از این مهلت‌ها استفاده بهینه را ببرند. کار با موجود زنده یک کار پیوسته است و این باغ در کار خود نوسان داشته و مسئولین آن نتوانسته‌اند الزامات محیط‌زیست را رعایت کنند. آخرین اخطاریه این مجموعه مربوط به لک لک مارابو است.