با وجود اینکه جزیره خارگ چه از نظر تاریخی و قدمت صادراتی نفت از اهمیت خاصی برخوردار است اما بی‌تردید هر آنچه موجب توجه بیشتر این جزیره شده است افزایش تولید متانول در کنار افزایش صادرات نفت و میعانات گازی از این پایانه نفتی کهنسال ایران است. به نظر می‌رسد توجه بیشتر مسئولان به این پایانه‌های نفتی راه را نه تنها برای سرمایه‌گذاری‌های خارجی بلکه ایجاد شاخه‌های ارزش در این منطقه و در نتیجه رونق کسب و کار و ضریب بهبود رفاه اجتماعی خواهد گشود.
«خارگ» در منابع تاریخی
جزیره خارگ، به روایت یونان، «ایکاریا» خوانده شده و «بلین» مورخ رومی، در قرن اول پیش از میلاد، آن را «آراکیا» و « استرابون» مورخ یونانی، از خارگ به نام «ایکاره» یاد کرده است.
«رومن گیرشمن» درباره وجه تسمیه خارگ، معتقد است که میان لفظ خارگ با نام تاریخی «خاکس» و میان لفظ خارکس و لفظ «خواسپس» که نام تاریخی رود کرخه است، رابطه‌ای وجود دارد.
سعید نفیسی می‌نویسد که نام جزیره خارگ از کلمه خاراکنه گرفته شده و جزیره خارگ امروز جزو همین سرزمین خاراکنه بوده است.
تاریخچه خارگ
جزیره مرجانی خارگ حدود یک میلیون سال پیش در اثر حرکات زیرزمینی به‌وجود آمده است. این جزیره که حدود ۳۵ کیلومتر از ساحل گناوه فاصله دارد، از نظر تقسیمات کشوری از توابع شهرستان بوشهر است و حدود ۸ کیلومتر طول و ۴ کیلومتر عرض دارد. ارتفاع جزیره از سطح دریا حدود ۳ متر و آب و هوای آن مرطوب و بیشتر با بادهای شرجی همراه است. جزیره خارگ بزرگترین بندر صادراتی نفت خام است. نخستین قطره نفت، در ۵۴ سال پیش، یعنی در سال ۱۳۳۹ ه. ش. به مخازن جزیره خارگ رسید و نخستین کشتی که از خارگ نفت خام بارگیری کرد، کشتی «هلدیا» با ظرفیت ۱۶/۷۴۸ تن بوده است. به علت نزدیکی به مناطق نفتخیز، موقعیت خوب دریایی و عمق مناسب برای پهلوگیری نفتکش‌های عظیم، جزیره خارگ مناسب‌ترین مکان برای صدور و بارگیری نفت تشخیص داده شد و پس از عقد قرارداد با کنسرسیوم نفت، پروژه ساخت اسکله‌های بارگیری و مخازن ذخیره نفت در آن آغاز شد. پایانه خارگ تا سال ۱۳۷۸ به وسیله شرکت مناطق نفتخیز جنوب اداره می‌شد. به منظور سازماندهی تمامی پایانه‌های نفتی کشور، مدیریت تخصصی و یکپارچه و ارتقای عملکرد آنها به سطح استانداردهای بین‌المللی پایانه‌های نفتی، در سال ۱۳۷۹ شرکت پایانه‌های نفتی ایران تاسیس شد. نفت تولیدی از مناطق نفتخیز جنوب ابتدا به وسیله خطوط لوله از تلمبه‌خانه‌های اهواز، امیدیه و گوره به چندراهه گناوه منتقل و سپس به وسیله سه خط لوله زیردریایی ۳۰ اینچی، یک خط لوله ۴۲ اینچی و یک خط لوله ۵۲ اینچی در بستر دریا پس از طی مسافتی درحدود ۳۲ کیلومتر به جزیره خارگ وارد می‌شود. این خطوط که ناقل نفت خام سبک و سنگین هستند تا مخازن ذخیره‌سازی امتداد داشته و پس از ورود به ایستگاه کاهش فشار به تفکیک نوع نفت (سبک و سنگین) وارد مخازن می‌شوند. سپس از طریق راه خروجی مخازن به وسیله دو خط لوله جداگانه ۷۸ اینچی که هریک به نوع خاصی از نفت اختصاص دارد به سمت اسکله غربی (آذرپاد) و از طریق چهار خط لوله ۴۸ اینچی به سمت اسکله شرقی (T) هدایت می‌شوند. نفت خام با عبور از سامانه «میترینگ» از نظر کمی اندازه‌گیری و درنهایت بر روی اسکله‌های بارگیری از طریق بازوهای بارگیری وارد نفتکش می‌شود.
اسـکله شـرقی ( T )
در دهه ۱۳۳۰ پس از عقد قرارداد با کنسرسیوم نفت و آغاز پروژه‌های ساخت مخازن ذخیره‌سازی نفت‌خام و اسکله‌های بارگیری، ابتدا اسکله شرقی به شکل L تکمیل شد. این اسکله که در فاصله ۱۱۰۰ متری ساحل شرقی جزیره قرار دارد در حدود ۱۸۴۰ متر طول و ۴۰ متر عرض دارد. اسکله شرقی ( T ) قابلیت پهلودهی هم زمان ۶ نفتکش تا ظرفیت ۲۷۵هزار تن را دارد.
اسـکله غـربی (آذرپـاد)
اسکله آذرپاد در غرب جزیره و در وسط آب با فاصله حدود ۱۴۵۵ متر از ساحل با چهار پهلوگیر ساخته شده است. نفتکش‌های بسیار بزرگ تا ظرفیت ۵۰۰هزار تن از این اسکله برای بارگیری و حمل نفت استفاده می‌کنند. اسکله آذرپاد مجهز به سامانه کمک ناوبری پیشرفته، سامانه آتش‌نشانی خودکار و نیمه‌خودکار و سامانه چرخشی و گرمایشی سوخت به منظور جلوگیری از لخته شدن است. در حال حاضر این اسکله قابلیت پهلودهی ۳ نفتکش با ظرفیت‌های ۳۰۰هزار تا ۵۰۰هزار تن و بیشتر را به‌طور همزمان دارد.
پیشرفته و بزرگترین پایانه نفتی
بگفته مدیرعامل شرکت پایانه‌های نفتی ایران جزیره خارگ دارای بزرگترین پایانه صادراتی نفت خام است که صادرات نفت خام از این پایانه روزانه با افزایش ۲برابری به بیش از ۲میلیون بشکه در روز رسید. به گزارش ایرنا، سید پیروز موسوی در تیر سال جاری گفته بود بیش از ۹۰ درصد از صادرات نفتی کشور از این پایانه انجام می‌شود؛ در نتیجه این جزیره نفتی به‌عنوان جزیره استراتژیک از اهمیت خاصی برخوردار است. به گفته وی ظرفیت پهلوگیری همزمان این پایانه نفتی به ۸ فروند رسید. وی افزود: با تعمیر، بازسازی و توسعه طرح‌های مختلف در پایانه نفتی خارگ همزمان ۸ نفتکش در اسکله‌های این پایانه نفتی در خارگ پهلوگیری، بارگیری و جداسازی شدند. این در حالی است که عملیات تحویل نفت خام به یک کشتی نفتکش از طریق عملیات کشتی به کشتی انجام شد. بنابراین با این رکورد هیچ‌گونه محدودیت فنی و عملیاتی برای ارائه خدمات به کشتی‌های نفتکش وجود ندارد. گفته شده است که روزانه بیش از ۲ میلیون و ۱۰۰هزار بشکه نفت خام از پایانه صادراتی خارگ صادر می‌شود. این در حالی است که میزان صادرات نفت در دوران تحریم به زیر یک میلیون بشکه در روز کاهش یافته بود. وی با اشاره به افزایش ۲برابری صادرات نفت خام از خارگ گفت: صادرات نفت خام در اردیبهشت امسال از مرز ۲ میلیون بشکه در روز فراتر رفت و در خرداد به ۲ میلیون و ۱۰۰هزار بشکه در روز رسید. وی با اشاره به مخازن ذخیره نفت در خارگ افزود: اکنون مخازن ذخیره نفت در خارگ بر اساس استانداردهای جهانی ایجاد شده و در مدار بهره‌برداری قرار گرفته است. مدیرعامل پایانه‌های نفتی ایران با اشاره به بازسازی مخازن ذخیره نفت خارگ با توان متخصصان داخلی افزود: بر اساس سیاست‌های اقتصاد مقاومتی ۳ مخزن ذخیره نفت در پایانه نفتی خارگ در حال بازسازی است که یک مخزن در نیمه نخست و دو مخزن دیگر تا پایان امسال در مدار عملیاتی قرار می‌گیرد. وی تأکید کرد: پیش‌بینی می‌شود در ماه‌های آینده میزان صادرات نفت ایران از خارگ افزایش بیشتری داشته باشد.
تغییر نقشه راه صادراتی
مدیرعامل شرکت پایانه‌های نفتی ایران در مرداد سال جاری میزان صادرات نفت خام و میعانات گازی ایران را روزانه دو میلیون و ۵۰۰هزار بشکه دانست و گفت: در گام نخست هدف وزارت نفت به صفر رساندن میعانات گازی است تا بتواند از این طریق ارزش‌افزوده بیشتری ایجاد و محصولات تولیدی را صادر کند که بر این اساس بخشی از میعانات گازی هم‌اکنون خوراک پتروشیمی‌ها شده و قرار است با راه‌اندازی پالایشگاه ستاره خلیج‌فارس و پالایشگاه‌های سیراف، میعانات خوراک این واحدها شوند. موسوی با اشاره به ساخت مخازن استراتژیک ازسوی این شرکت در ۳ استان خوزستان، بوشهر و هرمزگان گفت: ظرفیت این مخازن ۱۰ میلیون بشکه است که از نظر پدافند غیرعامل برای صنعت نفت ایران بسیار موثر خواهد بود و قرار است این مخازن به‌زودی عملیات اجرایی احداث آن آغاز شود که تاکنون تأخیر بسیار زیادی در احداث این مخازن وجود داشته است.
تولید ۶۰۰هزار تن متانول در خارگ
رییس مجمع تشخیص مصلحت نظام با اشاره به افزایش صادرات نفت ایران در جزیره خارک، گفت: باید شرایطی ایجاد شود که از خام‌فروشی فاصله بگیریم و فرآورده‌های نفتی را بفروشیم.
به گزارش شانا، آیت‌الله اکبر هاشمی رفسنجانی با سرحال و سرزنده خواندن خارگ، از فعالیت‌های انجام شده در مدت ۲۲ سال گذشته تقدیر کرد. رییس مجمع تشخیص مصلحت نظام گفت: مخازن نفت خام را نه پیش از انقلاب و نه تا به حال این‌گونه که شاهدیم ندیده بودم و بسیار خوشحالیم که صادرات نفت این مقدار شده است. هاشمی رفسنجانی معتقد است که باید شرایطی ایجاد شود که از خام فروشی فاصله بگیریم و به سمت صادرات و فروش فرآورده‌های نفتی حرکت کنیم. وی با بیان اینکه بسیاری از سرمایه‌گذاران و ایرانیان مقیم خارج علاقه‌مند و آماده سرمایه‌گذاری در ایران اسلامی هستند، افزود: ایران اسلامی در حال جهانی شدن است. به گفته هاشمی در این شرایط ایران آمادگی ارائه خدمت به دیگر کشورها را دارد و تنها شرط رسیدن به این موفقیت این است که بگذارند با دنیا در تعامل باشیم. سیاست کلی کشور تا پیش از دولت نهم به سمت اقتصاد بدون خام‌فروشی نفت و صادرات فرآورده‌های آن هدایت می‌شد اما در ۸ سال دولت‌های نهم و دهم شرایط به گونه‌ای پیش رفت که هنوز تا مدتی باید صادرات نفت خام داشته باشیم. وی تاکید کرد: امروز میلیون‌ها نیروی تحصیلکرده در کشور وجود دارد و برخی نیز در خارج از کشور هستند که حاضرند با بهتر شدن شرایط با سرمایه‌های خود به کشور بازگردند و خدمت کنند. هاشمی رفسنجانی اظهار کرد: سرمایه‌گذاران زیادی خارج از کشور منتظر بودند تا با عادی شدن شرایط کشور با سرمایه‌های خود به ایران بازگردند که امروز راه برای آنان در حال باز شدن است. وی اعلام کرد: ایران امروز با پشت سرگذاشتن شیوه‌های تندروی، با روش اعتدال در حال حرکت است و مردم به اعتدال روی می‌آورند که این بیانگر جهانی شدن مردم کشوراست. وی افزود: در زمان حاضر ۶۰۰هزار تن متانول در خارگ تولید می‌شود که زمینه و شرایط لازم برای رسیدن به هدف طرح ۲/۵ برابری آن در حال تحقق و فراهم شدن است.