در حالی که یکی از اهداف وزارت نفت در دولت یازدهم،توسعه بهره برداری از میدانهای مشترک نفتی است،آمارهای ضد و نقیض به دامن میدان نفتی مشترک فروزان نیز کشیده شده و در حالی که برخی منابع خبری اعتقاد دارند کشور مقابل صاحب بیش از نیمی از این میدان شده است،وزارت نفت اعلام کرده ایران بیش از آنچه که باید از این میدان برداشت کرده است.
به گزارش ایسنا، میدان نفتی فروزان یکی از دو میدان نفتی مشترک ایران با عربستان است که در سال 1345 شمسی با ذخیره نفت درجای دو میلیارد و 309 میلیون بشکه توسط شرکت پان آمریکن کشف شد.این میدان که پیش از پیروزی انقلاب اسلامی با نام میدان نفتی فریدون شناخته می شد، با میدان مرجان عربستان مشترک است و برداشت از آن از اوایل دهه 50 آغاز شده است.
از ورود هندی‌ها تا توسعه توسط پیمانکار داخلی
بیشترین میزان برداشت ایران از میدان فروزان مربوط به سال 1366 با 180 هزار بشکه نفت در روز بوده است و تا اوایل دهه 80 میزان تولید نفت خام از این میدان به حدود 40 هزار بشکه در روز کاهش یافت و پیش‌بینی شده بود که با توجه به کاهش ضریب تولید از این میدان، میزان تولید فروزان تا سال 1384 به روزانه 20 هزار بشکه کاهش یابد، به همین دلیل اوایل سال 1381 قرارداد اجرای طرح توسعه میدان فروزان در قالب طرح توسعه میدان فروزان و اسفندیار بین شرکت ملی نفت ایران و شرکت مهندسی و توسعه نفت (متن) امضا و مدت اجرای پروژه پنج سال و زمان پایان اردیبهشت ماه 1386 تعیین شد.
پس از امضای این قرارداد، شرکت پتروایران نیز به عنوان پیمانکار عمومی پروژه انتخاب شد که به منظور اجرای طرح توسعه با کنسرسیوم شرکتهای SLP انگلیس و تاسیسات دریایی ایران قرارداد امضا کرد و قرار شد میزان تولید نفت خام از این میدان مشترک 65 هزار بشکه افزایش یابد. اما پس از مدتی شرکت نفت فلات قاره به عنوان بهره بردار اعلام کرد که میدان نفتی فروزان توانایی تولید نفت خام بیشتری را دارد، بنابراین در آن زمان با ایجاد تغییرات تازه در طراحی‌ها و نوع تاسیسات، قیمت پروژه افزایش یافت و به دلیل عدم تصویب افزایش قیمت در شورای اقتصاد، پروژه متوقف، قرارداد اجرای طرح توسعه میدان نفتی فروزان فسخ و اجرای آن به شرکت نفت فلات قاره واگذار شد.
پس از آن شرکت ملی نفت ایران با شرکت سایپم تریون هندی برای توسعه‌ی میدان مشترک نفتی فروزان به توافق رسید و از سوی کارفرمای طرح گفته می‌شد با این قرارداد پروژه‌ی توسعه‌ی میدان نفتی فروزان وارد فاز جدیدتری شده است، اما بعد از همه این اقدامات ،تولید نفت خام این میدان فقط 15 هزار بشکه افزایش یافت و از 65 هزار بشکه به 80 هزار بشکه رسید. این در حالی است که گفته می‌شود که اگر پروژه با همان ظرفیت و شرح کار اولیه پیش رفته بود، نه تنها به توان تولید نفت پیش‌بینی شده رسیده بود، بلکه امکان برداشت از این میدان مشترک که نفت قابل استحصال آن به دلیل افت طبیعی تولید به‌طور سالانه کاهش پیدا می‌کند بیشتر بود.
باز شدن پای سازمان بازرسی و نظارت کشور به میدان فروزان
عملکرد ایران در توسعه میدان نفتی فروزان در دوره‌ای حتی پای سازمان بازرسی و نظارت کل کشور را به این موضوع باز کرد. تا این‌که طبق مصوبه اسفندماه سال 1387 هیات مدیره شرکت ملی نفت ایران، تامین مالی طرح جدید توسعه میدان فروزان را از روش بیع متقابل به استفاده از منابع داخلی تغییر داد و مقرر شد که تکمیل طرح جدید توسعه میدان فروزان در مدت زمان 36 ماه انجام شود؛ یعنی باید تا پایان سال 1390 این طرح تکمیل می‌شد.
هدف از طرح توسعه میدان نفتی فروزان استخراج بیش از 300 میلیون بشکه نفت خام در مدت 25 سال است، ضمن آنکه گاز تولیدی از این میدان دریایی، معادل 250 میلیون فوت مکعب در روز، از طریق یک خط لوله زیر دریایی به جزیره خارگ انتقال می‌یابد.
در نهایت طرح توسعه سکوهای این میدان نفتی مشترک به شرکت تاسیسات دریایی واگذار شد و شرکت تاسیسات دریایی برای شتاب بخشیدن در اجرای این پروژه، ساخت عرشه‌های این میدان را به یک شرکت خارجی سپرد وطبق اطلاعات موجود در پایگاه شرکت مهندسی و ساخت تاسیسات دریایی، در بخش تعمیرات و بازسازی سکوهای دریایی، پروژه از پیشرفت حدود 35.07 درصدی برخوردار شد و در بخش توسعه و افزایش تولید، مهندسی کل طرح با پیشرفت ۷۵ درصد، ساخت و نصب جکتهای FY-A و FZ-A،اتمام لوله گذاری خط ۲۴ اینچ انتقال گاز،اتمام لوله گذاری خطوط درون میدانی ۴،۶،۸ و ۱۸ اینچ،تمام ساخت سه پایه انجام شده است.
عقب ماندگی ایران از عربستان در بهره برداری از میدان فروزان
در اوایل سال 1394، سعید حافظی، مدیرعامل شرکت فلات قاره، از آماده شدن دو سکوی میدان نفتی فروزان در این سال خبر داده بود، در حالی که قرار بود اواخر سال 1393 تولید زود هنگام از این میدان محقق شود.
البته در حالی که توسعه میدان مشترک نفتی فروزان به دلیل نبود منابع مالی کافی مدت طولانی متوقف بوده است، مجری طرح توسعه میدان نفتی مشترک فروزان، از دوبرابر شدن تولید نفت در میدان فروزان تا سال 1395 خبر داده و اعلام کرده بود که برنامه ریزی برای آغاز تولید زودهنگام در این میدان مشترک تا اوایل سال 1394 انجام خواهد شد، این در حالی بود که پایان سال 1393 زمان تکمیل این پروژه اعلام شده بودتا 17 فروردین 1394،تاخیر در بهره برداری از طرح توسعه این میدان نفتی مشترک، مدت عقب ماندگی ایران از عربستان را که طبق آخرین آمار روزانه 405 هزار بشکه از این میدان مشترک برداشت می‌کند، طولانی تر کرده بود.
عقب ماندگی ایران از عربستان در بهره برداری از میدان نفتی فروزان در حالی رخ داده بود که محمد رضا بهاری، معاون فراساحل شرکت مهندسی و ساخت تأسیسات دریایی ایران،اعلام کرد پس از نصب و راه اندازی سکوی دریایی، تولید این سکوی میدان فروزان از اواخر سال 1395 یا اوایل سال 1396 آغاز می شود.
به گفته وی سکوی مسکونی این میدان تا پایان سال 1394 نصب و برای اواخر فروردین ماه سال 1395 آماده بهره برداری می شود، اما سکوی تولید در اواخر شهریور ماه سال 1395 نصب شده واقدامات لازم برای بهره برداری از آن انجام خواهد شد.ساخت تاسیسات بخش خشکی میدان فروزان در جریان بوده و خط لوله مربوط به آن نیز احداث و جکت ها نصب شده است، خاطرنشان کرد در سال 1392 کار لوله گذاری این میدان در بخش دریا انجام شده و یک خط لوله یکصد کیلومتری با قطر 24 اینج در کف دریا احداث شده است.
آیا عربستان صاحب بیش از نیمی از ذخایر قابل برداشت فروزان است؟
طرح افزایش روزانه تولید نفت از ۴۰ هزار بشکه به ۱۰۰ هزار بشکه در میدان مشترک فروزان از سوی ایران درحالی با تاخیرهای فراوان در حال انجام بود که به گفته برخی رسانه ها عربستان با تولید روزانه ای بیش از ۴۵۰ هزار بشکه در روز بیش از نیمی از ذخایر قابل برداشت فروزان را از آن خود کرد. طبق آمارهای موجود از میزان برداشتهای طرف ایرانی و عربستانی از مخزن این میدان مشترک، برآورد می شود که تاکنون در حدود 600 میلیون بشکه از ذخایر نفت خام این میدان برداشت شده است و حدود 460 میلیون بشکه از ذخایر قابل برداشت آن باقی مانده است.
به گفته این رسانه ها،در سالهای اخیر برداشت نفت کشورمان از میدان مشترک فروزان در پیک، رقم 40 هزار بشکه در روز را به ثبت رسانده است و اکنون حدود 35 تا 40 هزار بشکه در روز برداشت نفت از این میدان مشترک نفتی داریم.در طرف عربستان اما اوضاع متفاوت است، در طی دو دهه اخیر و به خصوص از سالهای ابتدایی قرن بیست و یکم، عربستان سرمایه گذاری‌های متعددی بر روی این میدان نفتی انجام داد و تولید خود را به 400 هزار بشکه در روز رساند. میزان تولید روزانه نفت عربستان از این میدان مشترک در ابتدای سال 2005 میلادی به 450 هزار بشکه رسید و با این نرخ تولید ادامه یافت. عربستان با برداشتی بیش از 450 هزار بشکه نفت خام در روز، بیش از 11 برابر ایران از این مخزن مشترک برداشت نفت خام دارد.
این آمار در حالی از سوی برخی رسانه ها اعلام شد که وزارت نفت اعلام کرد ایران تاکنون 24 درصد بیشتر از آنچه که باید از میدان مشترک فروزان برداشت کرده است.طبق اطلاعاتی که از سوی وزارت نفت در اواخر خردادماه سال 1395 اعلام شد ایران با وجود سهم ١١ درصدی از میدان فروزان، تاکنون بالغ بر ٧٦٣ میلیون بشکه نفت (معادل ٢٤,٤ درصد از کل نفت تولید شده میدان در ایران و عربستان) از این میدان مشترک برداشت کرده است.
با توجه به خط مرزی ایران و عربستان در خلیج فارس، سهم ایران از مجموع نفت درجای میدان فروزان، حدود ١١ درصد و سهم عربستان ٨٩ درصد است و بررسی تاریخچه تولید ایران و عربستان از این میدان نشان می دهد، ایران تاکنون ٧٦٣ میلیون بشکه نفت و عربستان تاکنون ٢ میلیارد و ٣٦٠ میلیون بشکه نفت از این میدان مشترک برداشت داشته اند که موید سهم بیش از ٢٤ درصدی تولید ایران و کمتر از ٧٦ درصدی تولید عربستان از فروزان (مرجان) است.
بر پایه این گزارش، کم بودن تولید نفت ایران از این میدان در مقایسه با عربستان، ناشی از شکل میدان و سهم طبیعی بیشتر عربستان است و ایران با وجود سهم ١١ درصدی از فروزان، توانسته است بیش از ٢٤ درصد از مجموع نفت استحصال شده را از این میدان مشترک برداشت کند .
وزارت نفت به نقل از شرکت نفت فلات قاره ایران، تولید کنونی میدان فروزان را حدود ٣٨ هزار بشکه در روز اعلام و عنوان کرده است اگرچه ظرفیت تاسیسات فراورشی عربستان در میدان مرجان (مشترک با فروزان) ٤٠٠ هزار بشکه در روز است، اما شواهد نشان می‌دهد این کشور هم اکنون روزانه حدود ١٩٠ هزار بشکه نفت از این میدان برداشت می‌کند.از سوی دیگر، نتایج مطالعات مدلی مخزنی که به تازگی در شرکت نفت فلات قاره ایران انجام شده است، حاکی از مهاجرت طبیعی نفت از بخش عربستانی به بخش ایرانی است و این رویداد، افزایش ظرفیت تولید نفت از این میدان را در آینده امکانپذیرتر می‌کند.
همچنین چندی بعد وزارت نفت به نقل از شرکت نفت فلات قاره ایران در خصوص میدان فروزان، میزان برداشت نفت ایران از این میدان، برنامه تولید عربستان از مرجان (مشترک با فروزان) و ذخایر درجای این میدان مشترک، توضیحاتی ارائه داد.
روند نزولی برداشت عربستان از مرجان
در این توضیحات آمده است که منابع اطلاعاتی مختلفی برای کسب اطلاعات میدانهای مشترک در وزارت نفت و شرکت ملی نفت ایران مورد استفاده قرار می‌گیرد که یکی از این منابع گزارش‌های منتشر شده مؤسسه وود مکنزی Wood Mackenzie است. بر اساس گزارش منتشر شده آن مؤسسه در ماه دسامبر سال ٢٠١٤، نرخ تولید واقعی میدان مرجان طی سالهای ٢٠٠٥ تا ٢٠١٤ به ترتیب ٣٠٠، ٣٢٥، ٢٥٠، ٣١٣، ٢١٠، ١٩٠، ١٨٠، ١٨٠، ١٩٧ و ١٩٥ هزار بشکه در روز بوده است.
گزارش این موسسه، میزان تولید روزانه میدان مرجان در سال ٢٠١٦ را حدود ١٧٦ هزار بشکه در روز برآورد کرده است، همچنین ظرفیت تأسیسات فرآورشی در طرح توسعه از سوی طرف عربستانی، ٤٠٠ هزار بشکه بوده است که پس از اجرای آن به حدود ٣٠٠ هزار بشکه در روز رسیده است.
شرکت نفت فلات قاره ایران، توضیحاتی نیز در خصوص برنامه تولید میدان فروزان داده و اعلام کرده است: در ابتدا و بر مبنای اطلاعات اولیه از نواحی ناشناخته میدان، برنامه تولید روزانه ١٠٠ هزار بشکه در قالب طرح توسعه پیشنهادی برای عقد قرارداد بیع متقابل در سال ٢٠٠١ از سوی شرکت متقاضی ارائه شد که پس از حفاری چاههای ارزیابی و اخذ اطلاعات جدید مخزنی مشخص شد رسیدن به سقف تولید یاد شده دست یافتنی نیست. از این رو، برنامه توسعه و تولید میدان فروزان در سال ٢٠٠٥ بر اساس اطلاعات جدید روزآمد شد.