سرپرست معاونت بهداشت دانشگاه علوم پزشکی جندی شاپور اهواز در خصوص نقش جامعه در مدیریت بحران و کاهش آسیب در بلایا گفت: در راستای افزایش دانش و آمادگی خانوارها در برابر بلایا باید از رسانه‌ها و منابع آموزشی استفاده شود.
دکتر پژمان بختیاری‌نیا در گفت‌وگو با ایسنا، با اشاره به روز جهانی کاهش اثر بلایای طبیعی (۱۳ اکتبر مصادف با ۲۱ مهرماه)، اظهار کرد: مجمع عمومی سازمان ملل متحد روز ۱۳ اکتبر را به عنوان روز جهانی کاهش خطر بلایا به منظور ترویج فرهنگ جهانی کاهش خطر بلایا نامگذاری کرده و امسال شعار این روز "هشدار سریع، اقدام فوری برای همه" تعیین شده است. روز جهانی کاهش خطر بلایای طبیعی در سال ۲۰۲۲ روی هدف "تا سال ۲۰۳۰ دسترسی به سیستم‌های هشدار اولیه برای مردم را به میزان قابل توجهی افزایش دهیم" تمرکز دارد.
وی با بیان اینکه هدف اصلی کاهش خطر بلایا پیشگیری است، افزود: زمانی که امکان پیشگیری وجود ندارد، اینکه بتوانیم از طریق سیستم‌های هشدار اولیه آسیب به مردم، اموال و معیشت آن‌ها را به حداقل برسانیم، بسیار مهم است. این امر در مورد مخاطراتی مانند خشکسالی و شیوع بیماری‌ها نیز صدق می‌کند.
سرپرست معاونت بهداشت دانشگاه علوم پزشکی جندی شاپور اهواز گفت: یکی از خطراتی که بشر دائماً با آن دست به گریبان بوده خطرات بهداشتی هستند. هر چند دانش و درک بشر از خطرات بهداشتی، در طول سال‌ها رشد کرده و با توسعه مطالعات اپیدمیولوژی و سم‌شناسی و موارد دیگر این رشد ادامه یافته اما با تمام این اوصاف برخی نقایص می‌تواند وجود داشته باشد. به طور مثال در زمینه بروز بیماری کووید – ۱۹، نداشتن شناخت کافی از رفتار ویروس و تبعات ناشی از مواجهه و درگیری با این ویروس، مشکلات بزرگی در سراسر دنیا به وجود آورده است.
بختیاری‌نیا با بیان اینکه رویکرد مقابله با بلایا به دو صورت انجام می‌شود، گفت: در رویکرد واکنشی (واپس‌گرایانه) پس از بروز رویداد، نسبت به چاره‌اندیشی و انجام اقدامات اصلاحی اقدام می‌شود؛ این رویکرد با وجود پیشرفت سایر رویکردهای نوین در بسیاری از سازمان‌ها حاکم است به گونه‌ای که پس از تجربه رویداد، دست به کار می‌شوند و خطرات را کنترل می‌کنند.
وی افزود: در رویکرد کنشی (آینده‌نگر)، سازمان‌ها قبل از وقوع رویداد، از طریق فرآیند شناسایی خطرات، اقدام به شناسایی خطرات و تعیین ریسک‌های مربوطه کرده و پس از ارزیابی ریسک‌ها، تمهیداتی را برای کنترل ریسک تدارک می‌بینند.
بختیاری‌نیا عنوان کرد: با توجه به اینکه در زمان بروز بلایا فرصت برای اقدام‌های حیاتی کم است، رویکرد دوم نیز برای کاهش اثر بلایا توصیه شده است.
سرپرست معاونت بهداشت دانشگاه علوم پزشکی جندی شاپور اهواز افزود: یکی از اقدامات مهم مدیریت بالایا در راستای رویکرد آینده‌نگر، راه‌اندازی سامانه هشدار سریع است به گونه‌ای که سازمان بهداشت جهانی اولین قسمت از برنامه پاسخ را داشتن سامانه هشدار سریع اعلام کرده است و این سامانه اولین عملکردی است که باید مد نظر قرار گیرد.
بختیاری‌نیا ادامه داد: سامانه هشدار اولیه مجموعه‌ای از ظرفیت‌ها برای ارسال اطلاعات و خبر مناسب از حادثه در زمان مناسب برای جامعه در معرض خطر است که به دنبال آن اقدامات مناسب و موثر برای کاهش احتمال خسارات و آسیب‌ها انجام می‌شود. به طور کلی هدف سامانه هشدار اولیه، ارتقای آمادگی سیستم برای مقابله با حادثه‌ای است که به زودی اتفاق خواهد افتاد.
وی افزود: آنچه در تعریف مشخص است این است که سامانه تنها شامل ارسال خبر وقوع حادثه نیست و مجموعه‌ای از فعالیت‌ها و برنامه‌ها در کنار هم این سامانه را تکمیل می‌کند. خوشبختانه در سطح ملی و بین‌المللی سازمان‌ها و دستگاه‌های مسئول پایش مخاطرات مشخص شده‌اند و هر سازمان در طراحی سامانه هشدار سریع باید به این مراکز متصل شود.
سرپرست معاونت بهداشت دانشگاه علوم پزشکی جندی شاپور اهواز گفت: با توجه به وجود مرکز هدایت عملیات در دانشگاه علوم پزشکی جندی شاپور اهواز امکان برقراری سامانه هشدار اولیه در این دانشگاه تسهیل شده است تا همه خبرهای مرتبط با بلایا به مرکز هدایت عملیات هم ارسال شود.
وی عنوان کرد: با توجه به وجود حدود یک هزار مرکز، پایگاه و خانه بهداشت ارائه‌دهنده خدمات سلامت در سراسر خوزستان، ظرفیت بالایی برای برقراری سامانه هشدار اولیه در معاونت بهداشت وجود دارد تا به محض بروز مخاطره در یک منطقه، مشخصات اولیه در کمترین زمان به مرکز ارسال شود. به طور مثال سامانه هشدار سریع در مراکز جامع سلامت می‌تواند در صورت بروز حادثه شیمیایی از ایجاد تبعات فاجعه بار آن تا حدودی پیشگیری کند.
بختیاری‌نیا با اشاره به نقش رسانه‌ها در مدیریت بحران و کاهش خطر بلایا بیان کرد: رسانه‌ها نقش مهمی در شکل‌گیری و تاثیرگذاری بر ادراک خطر بازی می‌کنند. پنج روش در خصوص ارتباطات خطر توسط سازمان جهانی بهداشت بیان شده که یک چارچوب صحیح را برای ایجاد استراتژی ارتباطی در زمان خطر فراهم می‌کند؛ این روش‌ها شامل اعلام زود هنگام مخاطره، شفاف بودن، احترام گذاشتن به نگرانی‌های مردم و برنامه‌ریزی در خصوص مسائلی است که پیش آمده و هنوز پیش رو هستند. همچنین ایجاد اعتماد بین مسئولان سلامت و مردم بسیار مهم است زیرا مهمترین چالش در مواقع بحرانی بی اعتمادی است.
وی در خصوص نقش جامعه در راستای مدیریت بحران و کاهش آسیب در بلایا عنوان کرد: در راستای افزایش دانش و آمادگی خانوارها در برابر بلایا باید از رسانه‌ها و منابع آموزشی استفاده شود. با مراجعه به مراکز جامع سلامت، پایگاه‌ها و خانه‌های بهداشت و تکمیل پرونده الکترونیک خانوار نیز از آموزش‌های موجود در سامانه سیب در مورد مخاطرات، سیل و زلزله بهره ببرند.
بختیاری‌نیا با بیان اینکه اهداف مدیریت بحران، برنامه مردم‌محور است که با همکاری کلیه نهادها و مردم قابل دستیابی است، افزود: سفیران سلامت پل ارتباطی بین مردم و سیستم سلامت هستند که با مراجعه به مراکز سلامت متون آموزشی لازم برای ارائه به مردم در دسترس‌شان قرار می‌گیرد. ارتباط با سمن‌ها و سازمان‌های مردم‌نهاد در راستای اجرای برنامه‌های کاهش آسیب به مردم و اجرای مانور و آموزش‌های مدون برای دانش‌آموزان در راستای رویکرد کنشی به مخاطرات از دیگر اقداماتی هستند که باید انجام شوند.