معاون میراث فرهنگی از برنامه‌ریزی ۱۰ ساله ایران برای ثبت جهانی آثار خبر داد و از کم‌کاری برخی استان‌ها گله کرد و رییس پژوهشگاه میراث فرهنگی و گردشگری نیز با اشاره به ایرادهای پژوهش در سه حوزه میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی، از انجام حدود ۹۰ درصد حساب اقماری گردشگری خبر داد.
این خبرها و اظهارات در آیین افتتاحیه هفته پژوهش که شنبه ۲۶ آذرماه ۱۴۰۱ در موزه ملی ایران باستان برگزار شد، مطرح شده است.
علی دارابی ـ قائم‌مقام وزیر میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی و معاون میراث فرهنگی کشور ـ در این مراسم، گفت: ثبت یلدا به‌عنوان عنصر جهانی موفقیت بزرگی برای حوزه میراث فرهنگی و کشور است. ایران با ثبت چهار اثر موفق شد تعداد آثار ناملموس ثبت جهانی شده را به ۲۱ اثر برساند و با یک رتبه صعود به رتبه ششم دست پیدا کند.
او با اشاره به درخواست کشورهای همسایه مبتنی بر معرفی کارشناسان و ارزیابان برای تهیه پرونده‌های ثبت جهانی، حوزه مرمت و موزه‌داری همچنین کاووش و حفاری، تاکید کرد: رویکرد وزارتخانه در دیپلماسی میراث‌فرهنگی توسعه چنین روابطی با کشورهاست و باید این پشتیبانی‌های علمی را تقویت کنیم.
معاون میراث فرهنگی با اشاره به برنامه‌ریزی ده ساله میراث فرهنگی در حوزه ثبت جهانی آثار، از کم‌کاری برخی استان‌ها در حوزه ثبت گله کرد و گفت: آثار ثبت جهانی در تعدادی از استان‌ها متمرکز شده‌اند آیا دیگر استان‌ها عنصری برای ثبت ندارند؟ باید طرح جامعی داشته باشیم و تمامی کشور را مطالعه و نیازسنجی کنیم و نقش پژوهشگاه در این راه مهم است.
دارابی با اشاره به اینکه برنامه سند چشم‌انداز ده ساله وزارت میراث‌فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی در افق ۱۴۱۱ در حال تدوین نهایی است، افزود: پژوهشگاه باید در این سند سهم و جایگاه خود را تعریف کند و مقالات پژوهشگاه باید گره‌ای از این مشکلات بردارد و افق‌های تازه‌ای را باز کند. ما در کنار تضارب آرا، به وحدت و انسجام درون‌سازمانی با رعایت سلسله مراتب نیاز داریم. پژوهشگاه باید با درنظر گرفتن نیازهای متنوع سه حوزه اولویت و نیازها را احصا و نظام وظایف را مشخص و سهم خود را مشخص کند. در هم تنیدگی و رابطه معنادار بین پژوهشگاه و وزارت میراث‌فرهنگی در این نکته نهفته است و پژوهشگاه به‌عنوان قوه عاقله و مرکز راهبردی و استراتژیک وزارتخانه شناخته می‌شود.
اشکال و خطاهای پژوهش؛ از ایرانیان خارج از کشور غافل بودیم
مصیب امیری ـ رییس پژوهشگاه میراث‌فرهنگی و گردشگری ـ نیز در این مراسم درباره ایجاد حساب اقماری گردشگری گفت: طرح پژوهشی حساب‌های اقماری گردشگری از دوسال پیش در پژوهشگاه در حال انجام است و با این کار نه تنها آمار و اطلاعات ریز و دقیق و مستندی از هزینه و درآمدهای گردشگری، میزان اشتغال، اطلاعات مخاطب‌شناسی و...برای برنامه‌ریزی، بازاریابی و توسعه زیرساخت‌های گردشگری داریم، بلکه وزارتخانه را تبدیل به مرجع مستند و تخصصی اطلاعات اقتصادی و گردشگری برای دستگاه‌های مختلف نظیر بانک مرکزی، سازمان برنامه و بودجه، مجلس و ...می‌کنیم.
او معاونت‌های اجرایی و حوزهای تخصصی تابعه وزارت میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی را از مهمترین ذینفعان پژوهشگاه دانست و افزود: اعتقاد داریم اگر ارتباط منطقی بین سیاست‌های اجرایی وزارت و طرح‌های پژوهشی پژوهشگاه برقرار نشود به عبارتی دیگر چنانچه تصمیمات اجرایی در معاونت‌های تخصصی وزارت بدون پشتوانه پژوهش‌های پژوهشگاه اتخاذ یا در نقطه مقابل طرح‌های پژوهشی این مرکز در راستای پاسخگویی به سوالات˓ دغدغه‌ها و مسایل مبتلابه حوزه‌های تخصصی طراحی و پیگیری نشود، هم حوزه‌های اجرایی وزارت و هم پژوهشگاه در دستیابی به اهداف و ماموریت‌های خود ناکام خواهند ماند.
رییس پژوهشگاه میراث‌فرهنگی و گردشگری ادامه داد: با گذشت سالیان متمادی پژوهش‌های دانشگاهی هنوز نتوانسته جایگاه و تأثیر لازم را در مدیریت این حوزه در سطح کشور داشته باشد و عوامل متعددی در این امر دخیل هستند. برخی از این عوامل به نظام آموزشی و متولی انجام پژوهش و تولید علم در دانشگاه‌ها مربوط است که از ضعف در تعریف مسأله و مسأله‌یابی تا انجام پژوهش‌هایی با استانداردهای لازم مربوط می‌شود. برخی دیگر از عوامل نیز به ناتوانایی دستگاه‌های اجرایی و فعالان بخش خصوصی این حوزه در به‌کارگیری و اجرای نتایج تحقیقات و پژوهش‌ها مربوط می‌شود.
برنامه ۱۰ ساله ثبت جهانی میراث ایران و آخرین وضعیت حساب اقماری گردشگری
امیری سپس به بررسی‌ها و آسیب‌شناسی‌هایی که اخیرا در این پژوهشگاه انجام شده است، اشاره کرد و گفت: پژوهش‌های این حوزه پراکنده، عموما برخاسته از انگیزه‌های شخصی بوده که با رویکرد سیاستی منسجم، ماموریت‌گرا، بلندمدت و برنامه‌محور با هدف پاسخگویی به نیازهای بنیادین جامعه و این عرصه صورت نمی‌گیرند.
او افزود: فعالیت‌های پژوهشی موجود به لحاظ گسست تجربی و عملیاتی با فعالان حوزه‌های تخصصی، اجرایی و فعالان بازار و صنعت عملا به نتایج کاربردی دقیق و منطبق با نیاز این بخش‌ها منجر نمی‌شوند.
رییس پژوهشگاه میراث فرهنگی و گردشگری همچنین اظهار کرد: پژوهشگران فعال در این حوزه به لحاظ نداشتن ارتباط مؤثر با ذینفعان اصلی و دور ماندن از دغدغه‌ها و مشغله‌های بازار کار عملا از امتیازاتی که نسبت به پژوهشگران دانشگاهی دارند، نتوانسته‌اند برخوردار شوند و فعالیت‌های آن‌ها مزیت‌آفرین نشده است، به عبارت دیگر تفاوتی میان پژوهش‌های پژوهشگاه با پژوهش‌های دانشگاهی از منظر کاربردی وجود ندارد.
او با بیان اینکه در پژوهش‌های انجام گرفته بیشتر به مسایل گذشته تمرکز شده و ارتباط منطقی بین مسایل نسل‌های گذشته با مسایل جاری جامعه ایرانی برقرار نشده یا کمتر بوده است، از حرکت به سمت پژوهش‌های کاربردی و مورد نیاز مردم و جامعه ایرانی-اسلامی، تعامل صحیح و قاعده‌مندی با معاونت‌ها، ادارات کل استانی و سایرحوزه‌های تخصصی و اجرایی وزارت و نیز با مراکز علمی و پژوهشی کشور خبر داد.
امیری در ادامه مصداقی آورد و توضیح داد: بیشتر ما اعتقاد داریم گردشگری خیلی بزرگ و مهم است، می‌تواند جایگزین نفت در اقتصاد کشور باشد، اما وقتی از ما سوال می‌شود که این صنعت چقدر بزرگ است؟ اندازه و ابعادش چقدر هست؟ سهم این صنعت در تولید ناخالص داخلی چقدر است؟ چقدر اشتغال در کشور ایجاد می‌کند؟ چقدر درآمد مالیاتی برای دولت ایجاد می‌کند؟ چقدر حقوق و دستمزد برای کارکنان این صنعت اعم از دولتی و خصوصی پرداخت می‌شود؟ پاسخ دقیق و مستندی نداریم؛ زیرا آمار و اطلاعات دقیق و مستندی نداریم.
او اضافه کرد: از طریق تعداد مُهرهای ورودی که نیروی انتظامی در مبادی ورودی روی گذرنامه افراد خارجی می‌زند، اعلام می‌کنیم که این تعداد گردشگر وارد کشور شده است، اما اینکه اینها دقیقا چه نوع گردشگرانی هستند و با چه اهدافی وارد کشور شده‌اند؟ چند روز در ایران بودند و چقدر هزینه کرده‌اند اطلاعات دقیقی نداریم. حتی از تعداد ایرانیان خارج از کشور که سالانه وارد کشور می‌شوند خبر نداریم.
رییس پژوهشگاه میراث فرهنگی و گردشگری افزود: با کار پژوهشی که در سال ۱۴۰۰ انجام شد، متوجه شدیم که اصلا ایرانیان خارج از کشور که همه می‌دانیم تعدادشان هم کم نیست، در آمار گردشگران ورودی ما محاسبه نمی‌شوند؛ زیرا موقع ورود با گذرنامه ایرانی وارد می‌شوند و موقع خروج با گذرنامه خارجی می‌روند و تازه به حساب گردشگران خروجی هم گذاشته می‌شوند. به عبارتی نه تنها مزیتی برای گردشگری از حیث ارزآوری به حساب نمی‌آیند، بلکه در زمره گردشگران خروجی به حساب می‌آیند که ارز از کشور خارج می‌کنند.
امیری اضافه کرد: وقتی بانک مرکزی گزارش حساب‌های ملی منتشر می‌کند، چون حسابی به نام حساب گردشگری تعریف نشده، عملا این صنعت دیده نمی‌شود و در خوشبینانه‌ترین شکل، صنعت گردشگری در زیر بخش خدمات و صرفا با عناوین هتل و رستوران سنجیده می‌شود که می‌دانیم خلاصه کردن گردشگری فقط در این دو واژه جفا به این صنعت است.
او این پرسش را مطرح کرد که چطور می‌توانیم این دغدغه‌های اساسی را برطرف کنیم و به دولت و سیاست‌گذاران اقتصادی کشور تصویر دقیق و مؤثری از گردشگری ارایه دهیم و اثبات کنیم که گردشگری مهم است تا در مقابل امتیازاتی برای فعالان صنعت بگیریم و در پاسخ به آن گفت: بی‌تردید باید حساب اقتصادی گردشگری ایجاد کنیم. این کار در قالب طرح پژوهشی حساب‌های اقماری گردشگری از دوسال پیش در این پژوهشگاه در حال انجام هست و حدود ۹۰ درصد کار انجام شده و ۱۰ درصد آن نیز در حال انجام هست.
امیری بیان کرد: با ایجاد این حساب، نه تنها آمار و اطلاعات ریز و دقیق و مستندی از هزینه و درآمدهای گردشگری، میزان اشتغال و اطلاعات مخاطب‌شناسی برای برنامه‌ریزی، بازاریابی و توسعه زیرساخت‌های گردشگری داریم، بلکه وزارتخانه را به مرجع مستند و تخصصی اطلاعات اقتصادی و گردشگری برای دستگاه‌های مختلف نظیر بانک مرکزی، سازمان برنامه و بودجه، مجلس تبدیل می‌کنیم.
علیرضا انیسی ـ معاون پژوهشی پژوهشگاه میراث فرهنگی و گردشگری ـ نیز در سخنانی گفت که دستاوردهای پژوهشی پژوهشگران میراث‌فرهنگی و گردشگری در نشست‌های تخصصی این هفته ارائه می‌شود.
در ادامه مراسم که با حضور علی دارابی ـ معاون میراث فرهنگی ـ و مریم جلالی ـ‌معاون صنایع دستی وزارت میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی ـ برگزار شد، از تازه‌ترین انتشارات پژوهشگاه میراث‌فرهنگی و گردشگری مشتمل بر ۱۲ عنوان کتاب رونمایی شد. این اثر شامل سند حفاظت از باغ‌های تاریخی، فرمانروایی خدنگ‌ها، اطلس میراث‌فرهنگی جزایر ایرانی خلیج فارس، پارتیان، راهنمایی پژوهش‌های شیمیایی و غیرشیمیایی کنترل آفات در مراکز فرهنگی، سند راهبردی حفاظت آثار تاریخی، معیاری ثبت میراث معماری معاصر ایران، سنگ قبرهای دوره اسلامی، فرهنگ سفالگری پیش از تاریخ دشت قزوین، تپه سگزآباد و پارینه سنگی ایران است.
برنامه ۱۰ ساله ثبت جهانی میراث ایران و آخرین وضعیت حساب اقماری گردشگری
همچنین نمایشگاه آثار هنری پژوهش‌محور مشتمل بر آثاری از هنرمندان گروه پژوهشی هنرهای سنتی پژوهشگاه میراث فرهنگی و گردشگری افتتاح شد. این نمایشگاه از ۲۶ تا ۳۰ آذرماه در محل موزه دوران اسلامی برپا است. در این نمایشگاه ۹۶ اثر از ۴۹ هنرمند گروه پژوهشی هنرهای سنتی پژوهشگاه میراث فرهنگی و گردشگری از کارگاه‌های معرق و منبت، گچبری، سازه‌های سنتی، سفال و سرامیک، باتیک، میناسازی، نگارگری و خوشنویسی، قلمزنی، میناسازی، نگارگری و خوشنویسی، قلمزنی، زری‌باقی و آثار لاکی و روغنی در معرض دید علاقمندان قرار دارد.
در مراسم افتتاحیه این نمایشگاه کارگاه سفالگری سنتی توسط هنرمند سفالگر «سعید سالکی» برگزار شد.