بر کسی پوشیده نیست که سرمای زمستان سال گذشته با سالیان قبلی متفاوت بود و بعد از چندین سال مردم به ویژه در کلانشهرها طعم زمستان واقعی را چشیدند. اما این زمستان پرده از واقعیتی برداشت که با کمرنگ شدن سرمای زمستانی در طول چند سال اخیر به فراموشی سپرده شده بود؛ ناترازی گاز در سطح کشور و اگر چاره ای برای آن اندیشیده نشود زمستان های سخت‌تری در پیش رو است.
حال که با فرا رسیدن تعطیلات نوروز گرمای تابستان را به انتظار می کشیم آینده‌نگری حکم می‌کند که نگاهی به واقعیت های زمستان ۱۴۰۱ در حوزه انرژی داشته و به دنبال راهکارهایی برای زمستان‌های پیش رو باشیم. بحث ناترازی گاز در سطح کشور یکی از موضوعاتی است که در سالیان گذشته صرفا نقل محافل بوده و نمی توان در حوزه اجرایی اثر چشمگیری از اقدامات انجام شده برای رفع این معضل پیدا کرد.
پس از آنکه از اوایل سال گذشته از گوشه و کنار کشور صحبت‌هایی از زمستان سخت به گوش رسید، کمیسیون انرژی مجلس شورای اسلامی به عنوان یکی از تاثیرگذارترین مراکز تصمیم گیر حوزه انرژی کشور همانند سال‌های قبل جلساتی را به منظور بررسی اقدامات پیش بینی شده برای تامین سوخت زمستانی نیروگاه های کشور و گازرسانی به منازل با وزارتخانه های تخصصی برگزار کرد. برآیند این جلسات گزارشی تکان دهنده از وضعیت ناترازی گاز در سطح کشور بود.
بر اساس این گزارش که در مهرماه سال گذشته و در آستانه فصل سرما در جلسه علنی مجلس قرائت، از یک سو وجود منابع فراوان قابل استحصال گاز طبیعی و توسعه آن سبب شده تا در دو دهه گذشته عرضه گاز طبیعی به منظور تامین نیاز انرژی کشور به طور متوسط سالانه ۷ درصد افزایش یابد اما در سوی مقابل برنامه‌ریزی مناسبی برای مهار رشد افسارگسیخته تقاضا و مصرف گاز طبیعی در بخش های مختلف کشور صورت نگرفته است.
کمیسیون انرژی مجلس شورای اسلامی در گزارش خود راهکارهای دوازده گانه ای را به منظور رفع ناترازی تولید و مصرف گازی طبیعی در کشور ارائه کرده است. از تشکیل معاونت راهبردی انرژی ریاست جمهوری تا تاسیس صندوق بهینه سازی مصرف انرژی و توسعه ظرفیت ذخیره سازی زیرزمینی گاز طبیعی در این گزارش دیده شده است.
اما قرائت این گزارش در صحن مجلس شورای اسلامی نتوانست حریف قابلی برای سرمای زمستان ۱۴۰۱ بوده و با فرارسیدن زمستان ناترازی گاز در سطح کشور و کم‌کاری مسئولان در سال های گذشته در حوزه بهینه سازی مصرف انرژی به وضوح جلوه پیدا کرد. از مازوت سوزی در برخی از نیروگاه های کشور و آلایندگی که کلانشهرهای کشور را در فصل سرما درگیر خود ساخت تا سوزاندن فضولات حیوانی در برخی از روستاهای محروم به دنبال قطعی گاز و بلند شدن صدای صاحبان تولید به دنبال قطعی گاز و برق خاطرات تلخی بود که زمستان ۱۴۰۱ در ذهن جامعه برجای گذاشت.
حال سوال این است که چرخه ناکارآمدی در حوزه بهینه سازی مصرف انرژی در سطح کشور و از سوی دیگر عقب ماندگی در حوزه تولید گاز به کجا خواهد رسید؟ اما سوال کلیدی‌تر این است که آیا در شرایطی که دنیا درحال عبور از مصرف سوخت های فسیلی بوده و با به کار گیری از انرژی های تجدیدپذیر پنجره نویی را گشوده است آیا نگاه ما همچنان باید به توسعه برداشت از میادین گازی و پاسخ به نیاز روز افزون بخش های مختلف باشد؟
مصطفی نخعی نماینده مردم نهبندان در مجلس شورای اسلامی در گفت وگو با ایسنا، خاطر نشان کرد که برای بهینه سازی مصرف انرژی قوانین متعددی در کشور وجود دارد که در چرخه معیوب افزایش روز به روز میزان مصرف و تلاش برای افزایش تولید مغفول واقع شده است.
این عضو کمیسیون انرژی مجلس شورای اسلامی با انتقاد از اینکه بهینه سازی مصرف انرژی در کشور متولی خاصی ندارد، بهینه سازی را یک موضوع چند بخشی و بین وزارتخانه ای قلمداد کرد و به این موضوع پرداخت که بخش زیادی از انرژی در واحدهای تولید کننده انرژی یعنی خود پالایشگاه ها و نیروگاه ها به هدر می رود.
حسین حسین زاده عضو هیات رئیسه کمیسیون انرژی مجلس شورای اسلامی نیز در گفت وگو با ایسنا، تاکید کرد که امروزه هر دلار سرمایه گذاری برای بهینه سازی مصرف انرژی معادل ۷ الی ۱۰ دلار سرمایه گذاری برای تولید است و ما باید نگاه عمیق و استراتژیکی به بحث بهینه سازی داشته باشیم.
همان طوری که پیداست نمایندگان مجلس شورای اسلامی و به ویژه اعضای کمیسیون انرژی مجلس بر وضعیت ناترازی گاز در سطح کشور و ضرورت بهینه سازی مصرف انرژی واقف بوده و به این مهم پی برده اند که دیگر صرفا سرمایه گذاری برای توسعه تولید گاز کافی نبوده و باید تدابیری جدی تر برای بهینه سازی مصرف انرژی در سطح کشور اندیشیده شود. نمایندگان مجلس شورای اسلامی این بار در لایحه بودجه سال ۱۴۰۲ یک گام جلوتر آمده و با تاسیس صندوق بهینه سازی مصرف انرژی منابعی را برای این امر مهم پیش بینی کرده اند.
اما یکی دیگر از سوال‌هایی که با تجارب سال گذشته به ذهن می‌رسد این است که کشورهای دیگر چگونه در زمستان های سخت گاز مورد نیاز خود را تامین می کنند. یکی از راهکارهایی که کشورهای دیگر چندین سال است در کنار بهینه سازی مصرف انرژی بر روی آن سرمایه گذاری کرده اند موضوع ذخیره سازی گاز در فصول گرم سال به منظور استفاده از آن در فصول سرد سال است. موضوعی که در کنار بهینه سازی مصرف انرژی در کشور ما مغفول مانده است.
مالک شریعتی، نیاسر نماینده مردم تهران در مجلس شورای اسلامی با اعتقاد به غفلت صورت گرفته در حوزه ذخیره‌سازی گاز در طول سالیان گذشته، تاکید کرد که متاسفانه در مقاطع مختلف برای انحلال شرکت ذخیره‌سازی گاز تلاش شد و در نهایت در دولت قبلی این اتفاف رخ داد، اما دولت سیزدهم نگاه ویژه‌ای به حوزه ذخیره‌سازی گاز دارد.
سخنگوی کمیسیون انرژی مجلس شورای اسلامی تاکید کرد تمام کشورهایی که مصرف کننده گاز طبیعی در سطح دنیا هستند، درصد قابل توجه ای از نیاز خود را بعضا تا ۲۰ درصد، برای سرمایه گذاری در حوزه ذخیره‌سازی گاز طبیعی هدف گذاری کرده‌اند اما درصد ذخیره سازی گاز در کشور ما بسیار پایین است.
رمضانعلی سنگدوینی از دیگر اعضای کمیسیون انرژی مجلس شورای اسلامی نیز معتقد است علی رغم اینکه ما دومین تولید کننده گاز در سطح دنیا هستیم اما در حوزه ذخیره سازی گاز نسبت به سایر کشورهای دنیا از جمله آمریکا و روسیه عقب هستیم.
رئیس کمیته گاز کمیسیون انرژی مجلس شورای اسلامی با اشاره به اینکه اولویت اول کشور باید بهینه سازی مصرف گاز و اولویت دوم ذخیره سازی گاز و اولویت سوم ما تولید گاز باشد، تاکید کرد که بحث ذخیره سازی گاز در دولت سیزدهم به صورت جدی دنبال می شود.
همان طور که مشخص است ذخیره سازی گاز یکی از راهکارهایی است که هم گام با بهینه سازی مصرف انرژی برای پاسخگویی به نیاز کشور به ویژه در فصول سرد سال باید دنبال شود. انتظار می رود دولت سیزدهم گام های جدی‌تری در این حوزه برداشته و عقب ماندگی‌ها سالیان گذشته را در این حوزه نیز جبران کند.
امید است با واقعیت‌هایی که سرمای زمستان ۱۴۰۱ برملا ساخت، شاهد گام‌های جدی‌تری در حوزه بهینه سازی مصرف انرژی و از سوی دیگر پاسخگویی به نیاز گازی کشور از طریق راهکارهای روز دنیا باشیم.