میدان گازی مشترک بین ایران، عربستان و کویت همان ذخایر گازی عظیمی است که خبر اکتشاف آن در سال ۱۹۶۲ منتشر شد
میدان گازی مشترک بین ایران، عربستان و کویت همان ذخایر گازی عظیمی است که خبر اکتشاف آن در سال ۱۹۶۲ منتشر شد؛ اما از همان زمان اختلاف بر سر مرزهای آبی برای تعیین سهم کشورها از این میدان گازی شروع شد. این اختلاف موجب شد که اولین چاه اکتشافی ایران در این منطقه با اعتراض کویتی‌ها مواجه شود. آنها معتقد بودند که تا حدود مرزهای آبی روشن نشده، سه کشور در میدان گازی حفاری نکنند؛ اما عربستان و کویت برخلاف ایران، به‌سرعت عهد شکسته و در این میدان گازی مشغول حفاری شدند و حالا در شرایطی که ایران تقریبا هیچ کاری در این میدان گازی انجام نداده، عربستان و کویت نه‌تنها به‌سرعت طرح توسعه‌ای خود را در این میدان پیش می‌برند؛ بلکه به‌تازگی مدعی شده‌اند ایران در این میدان سهمی ندارد!
اختلاف بر سر مرزهای آبی
در سال ۱۹۶۲ میلادی خبر کشف ذخایر عظیم گازی در خلیج فارس منتشر شد؛ ذخایری که حجم آن تا ۶۰ هزار میلیارد فوت مکعب برآورد شده بود. این میدان مشترک بین ایران، کویت و عربستان بود و سمت ایرانی آن آرش و سمت عربی الدره نام گرفت.
اختلافات درباره مرز آبی این میدان از همان ابتدای کشف آن شروع شد. محمد آمره، کارشناس ژئوپلیتیک منطقه خلیج فارس، به «شرق» می‌گوید که پیش از انقلاب، مرزهای آبی بین ایران و عربستان به طور دقیق ترسیم شد و این مرزبندی دقیق به‌عنوان یکی از نمونه‌های موفق تعیین مرز آبی شناخته می‌شود؛ اما تعیین مرزهای آبی بین ایران، کویت و امارات از همان زمان دچار چالش جدی بود و ادعای امارات بر سر جزایر سه‌گانه ایرانی از همین‌جا نشئت می‌گیرد.
با این حال اکنون علاوه بر کویت، عربستان هم بر سر این مرزهای آبی دبه درآورده است؛ نکته‌ای که آمره آن را به امتیازخواهی تعبیر می‌کند و معتقد است که عربستان نمی‌تواند به لحاظ حقوقی آن مرزهای آبی را نادیده بگیرد.
با تمام این اوصاف ایران اولین چاه اکتشافی در میدان گازی آرش را در دولت اصلاحات حفاری کرد؛ اما با اعتراض شدید کویت مواجه شد. پس از سفر امیر کویت به ایران، محمد خاتمی، رئیس‌جمهوری وقت، دستور توقف حفاری در میدان گازی آرش را صادر کرد.
کویت در آن سال‌ها با اطلاع از آغاز حفاری‌های اکتشافی، ایران را تهدید به شکایت در مراجع بین‌المللی کرد و خواهان این بود که ایران از هرگونه فعالیت تا زمان حصول نتیجه در تعیین مرز آبی خودداری کند و ایران هم فعالیت‌های اکتشافی و توسعه‌ای خود بر روی میدان آرش را متوقف کرد. خط‌و‌نشان کویت در حالی بود که این کشور از همان سال‌ها یعنی سال ۲۰۰۰ در طرحی مشترک با عربستان، فعالیت‌های اکتشافی و توسعه‌ای را روی میدان گازی آرش شروع کرده بود و اطلاعی به ایران نداده بود.
آغاز حفاری‌های اکتشافی در میدان مشترک از سوی عربستان و کویت در شرایطی رخ داده بود که توافق بر این بود که سه کشور تا زمان تعیین مرزهای آبی دست به اقدامی نزنند؛ اما آنها عهد شکسته و در میدان گازی آرش مشغول حفاری شده بودند. این اتفاق موجب شد که ایران هم اعلام کند که حفاری در میدان گازی آرش را از سر می‌گیرد. محسن خجسته‌مهر، مدیرعامل شرکت ملی نفت، فروردین سال گذشته به تسنیم گفته بود که «هم‌اکنون مطالعات اولیه و لرزه‌نگاری میدان مشترک آرش انجام شده و برنامه توسعه آن نیز در شرکت ملی نفت ایران مصوب شده که به‌زودی اجرائی می‌شود».
با این حال، حرف‌های ایران در حد وعده‌های پشت تریبون‌ها باقی ماند و چندی پیش هدایت‌اله خادمی، رئیس هیئت‌مدیره انجمن شرکت‌های حفاری نفت و گاز ایران، به ایلنا گفته بود که «عربستان به میدان آرش ورود کرده و ما هم ساکت نشسته‌ایم؛ به طوری که به نظر می‌رسد میادین مشترک را به همسایگان واگذار کرده‌ایم». او توضیح داده بود که ایران میادین مختلفی از‌جمله فرزاد B و A، آرش و فروزان را با عربستان مشترک است؛ اما این کشور به طور جدی این میادین را توسعه داده و برداشت داشته است. این در حالی است که اولین چاه‌های اکتشافی را هم ایران حفر کرده است؛ اما امروز عربستان برداشت بیشتری دارد و ایران کاری نکرده است. مثلا در فرزاد A عربستان برای استخراج برنامه‌ریزی دقیقی دارد و در فرزاد B ایران تنها یک دکل حفاری مستقر کرده بود که اکنون این دکل غیرفعال شده و به پهنه سرزمینی برگشته است؛ آن‌هم در شرایطی که عربستان تعداد بسیار زیادی دکل دریایی در این منطقه مستقر کرده است.
به گفته این مقام صنفی اگر ایران امسال برداشت از میادین آرش و فرزاد A و B را شروع نکند، این میادین دیگر قابل برداشت نیستند؛ چون توجیه اقتصادی خود را به دلیل اضافه‌برداشت عربستان از دست می‌دهند.
ادعای عجیب کویت و عربستان
اما حالا در ادعایی عجیب هم کویت و هم عربستان حق مالکیت ایران در میدان گازی آرش را به چالش کشیده‌اند.
به گزارش ایلنا از خبرگزاری رسمی کویت، سعد البراک، وزیر نفت کویت، بر مخالفت کامل کشور خود با ادعاها و اقدامات ایران در میدان گازی آرش تأکید کرد. او تأکید کرد که میدان الدره، ثروت طبیعی کویت و عربستان است و هیچ طرف دیگری تا زمانی که ترسیم مرزهای دریایی تعیین تکلیف نشده، در آن حقوقی ندارد.
وزیر نفت کویت افزود که از ادعاها و قصد ایران درباره میدان الدره که با ساده‌ترین قواعد روابط بین‌المللی در تعارض است، غافلگیر شدیم.
البراک تأکید کرد که کویت و عربستان کاملا بر سر اینکه یک طرف مذاکره باشند، توافق دارند.
پیشازاین هم یک مقام مسئول در وزارت خارجه این کشور اعلام کرد که «منطقه دریایی که میدان گازی الدره در آن قرار دارد، در محدوده دریایی کشور کویت است و «منابع طبیعی آن بین کویت و عربستان مشترک است و دارای حقوق انحصاری در آن هستند».
درست به فاصله یک روز پس از ادعای عجیب کویت، یک منبع در وزارت خارجه عربستان هم در گفت‌وگو با خبرگزاری رسمی این کشور (واس) مدعی شد که میدان گازی الدره (آرش) حق مشترک عربستان و کویت است و تنها این دو کشور حق حاکمیت کامل بر آن را دارند. این منبع سعودی گفت که ریاض بار دیگر از ایران دعوت می‌کند که براساس قوانین بین‌المللی، مذاکرات درباره ترسیم مرزها در آن منطقه را آغاز کند.
این در حالی است که محمد ایرانی، سفیر جمهوری اسلامی ایران در کویت، پیشازاین در اظهاراتی گفته بود که ایران آماده ازسرگیری مذاکرات با کویت درباره میدان گازی الدره (آرش) است.
او در ادامه تأکید کرد حسین امیرعبداللهیان، وزیر خارجه ایران، به‌تازگی در تماسی تلفنی با احمد ناصر المحمد الصباح، همتای کویتی خود، در همین زمینه رایزنی کرده است.
ایرانی همچنین گفت که سخنگوی رسمی وزارت خارجه ایران نیز اعلام کرد که کشورمان آماده ازسرگیری مذاکرات با کویت است.
سفیر ایران در کویت گفت که روابط دوجانبه ایران و کویت در بهترین وضعیت است و این فضای مثبت زمینه را برای بحث و رایزنی درباره میدان گازی الدره و رسیدن به راه‌حل فراهم می‌کند.
وزارت امور خارجه عربستان پیشازاین با انتشار بیانیه‌ای ادعاهای خود درباره میدان مشترک گازی الدره (آرش) را تکرار کرده و خواستار گفت‌وگو با ایران برای تعیین مرز شرقی این منطقه شده بود.
روز دوشنبه هم یک منبع مسئول در وزارت خارجه کویت در اظهاراتی گفت که از ایران می‌خواهیم مذاکرات درباره ترسیم مرزهای دریایی با عربستان و کویت را آغاز کند.
او در ادامه اظهارات خود به مسئله میدان مشترک گازی الدره (آرش) پرداخت و مدعی شد که این میدان گازی در مناطق دریایی کویت قرار دارد. عربستان سعودی و کویت پیشازاین از ایران دعوت کردند برای مشخص‌شدن حد شرقی این منطقه فراساحلی مشترک، مذاکره کند و بر حق خود برای توسعه این میدان گازی تأکید کردند.
پیشازاین وزیر انرژی عربستان سعودی گفت: ما به توسعه این میدان ادامه می‌دهیم. ما بیانیه عمومی مشترکی را صادر و ایران را تشویق کرده‌ایم اگر مدعی سهمی در این میدان است، پای میز مذاکره بیاید و این مسئله، یک ادعا مانده است.
او در ادامه تأکید کرده است که عربستان سعودی و کویت مایل هستند در هر مذاکره‌ای با یکدیگر کار کنند؛ زیرا منافع مشترکی در این منابع دارند.
میدان نفتی و گازی آرش یکی از میادین توسعه‌نیافته استراتژیک ایران است که مشترک با ناحیه بی‌طرف بین کویت و عربستان است. امتداد ساختمان میدان آرش در آب‌های ایران و ناحیه بی‌طرف بین کویت و عربستان، به میدان الدوراء کویت می‌رسد که از سال ١٩٧۵ در حال بهره‌برداری است. طبق این مرز حدود 40 درصد ساختمان نفتی و گازی موجود میدان آرش، در آب‌های ایران قرار دارد. سال‌ها پیش شرکت ملی نفت ایران به منظور تعیین میزان ذخایر درجا اقدام به حفر یک حلقه چاه اکتشافی (چاه شماره یک آرش) کرد که موقعیت این چاه نزدیک به خط مرزی مورد قبول کشورمان است. در ۱۲ سال گذشته کشور کویت با مستمسک قراردادن نتایج لرزه‌نگاری انجام‌شده از طرف شرکت شل برای این کشور، اقدام به تعریف خط مرزی جدید کرده که براساس این مرز کل ساختمان میدان آرش در بخش عربی میدان قرار می‌گیرد؛ اما این مرز هیچ‌گاه مورد پذیرش کشورمان قرار نگرفته است.