کارگاه «شعر آهنگ دیگر» با موضوع «شعر عاشورایی در آئینه تاریخ» با حضور شاعران و ادب‌دوستان، در حوزه هنری استان بوشهر برگزار شد.
دبیر کارگاه شعر آهنگ دیگر صبح سه‌شنبه در این نشست با بیان پیشینه ادبیات فارسی اظهار داشت: ایران سرزمین ادیبان و سخن‌وران است و از دیرباز مهد تجلی باورها و و آئین‌های راستین اجتماعی و مذهبی مردم آن بوده است.
غلامرضا ابراهیمی اضافه کرد: هنوز هم ادبیات کلاسیک ما بیش از سایر هنرها در بین ملل شناخته می‌شود و جهانیان ایرانیان را با ستارگانی چون «حافظ، سعدی، فردوسی، خیام، نظامی، عطار، مولوی، صائب و دیگر چهره‌های این سرزمین می‌شناسند.
وی ادامه داد: ادبیات عاشورایی، غنی‌ترین و حماسی‌ترین ذخایر فکری شیعی است و برخی از شاعران نیز تمام شهرت خویش را مدیون همین سرمایه فکری و معنوی هستند که مشخص‌ترین ایشان «محتشم کاشانی» است؛ او با تصویر کشیدن واقعه عاشورا و سرایش ترکیب‌بند «باز این چه شورش است» امروزه قله‌نشین و دست نیافته‌ترین شاعر عاشورایی از آغاز تا امروز است.
وی اظهار کرد: شاعران شیعی پرداختن به عاشورا را بر خود فرض دانسته و این جدا از محبت حضرت سیدالشهدا، ریشه در تأیید و ترغیب ائمه اطهار در افشای ظلم به اهل بیت (ع) و مظلومیت آنان دارد.
ابراهیمی با اشاره به دسته‌بندی شاعران عاشورایی گفت: شاعران عاشورایی دو دسته‌اند. گروه اول کسانی‌اند که خویش را مصروف «مقتل‌نگاری منظوم» کرده و خواننده را غرق دریای مواجی از عواطف و احساسات باقی می‌گذارند؛ که این‌گونه مراثی بیشتر در میان اشعار متقدمین رایج است.
وی افزود: دسته دوم شاعرانی هستند که کاربردی‌تر و عمیق‌تر تابلو عاشورا را ترسیم کرده و حتی با نگاهی منتقدانه به نگاه صرفاً سوگوارانه به واقعه می‌پردازند؛ در واقع اینان با در نظر گرفتن ظلم ناحق و مظلومیت سیدالشهدا (ع) ماجرا را بیشتر از زاویه ظلم‌ستیزی و حرکت مُصلحانه امام و در نهایت بصیرت مخاطب می‌نگرند.
وی اضافه کرد: چشم‌انداز تازه شعر عاشورایی بیشتر در میان شعرای معاصر و متاخر دیده می‌شود؛ این دسته جَهد می‌کنند ورای ترسیم مظلومیت‌ها از طریق عنصر عاطفه که به تعبیر شفیعی کدکنی «عبادت شعر آئینی است»، شعر را به مانیفستی برای حرکت‌های انقلابی و بیداری مسلمانان بدل کنند.
ابراهیمی در ادامه به «دسته‌بندی شعر عاشورایی در گذر زمان» پرداخت و گفت: متأسفانه تا سده سوم هجری، به خاطر وجود حکومت‌های ظالم و عموماً دشمن اهل بیت (ع) و خطر ترس جان، با وجود ارادت شاعران به ساحت سیدالشهدا، ابداً یا شعری سروده نشده و یا بر سنت «تقیه» اشارات مستقیم به حادثه کربلا نشده است؛ ولی با روی کار آمدن سلسله «آل‌بویه» به خاطر ارادت این دودمان ایرانی‌نژاد به اهل‌بیت، سیاست کارگزاران به نفع شیعه رقم خورد و با رواج تدریجی مذهب تشیّع، ادبیات عاشورا نیز فصل ممتازی را به خود اختصاص داد.
شاعر و منتقد بوشهری خاطرنشان کرد: براساس مدارک متقن، معزّالدّوله دیلمی فرمان داد تا برای اولین بار در عاشورای سال ۳۵۲ ه. ق مراسم عزاداری به‌صورت آشکار و فراگیر انجام پذیرد؛ خود وی نیز موی پریشان ساخت و بر قتل حسین بن علی (ع) شیون کرد و مردم را امر به این مهم کرد؛ در واقع سنت دیلمیان تا ۶۰ سال دوام داشت تا این‌که در زمان سلجوقیان سوگواری برای سیدالشهدا عمومی شد و از این زمان به بعد سنت «تقیه» برداشته می‌شود و شاعران بدون ترس از جان از مصائب عاشورا می‌سرایند.
دبیر کارگاه شعر آهنگ دیگر تصریح کرد: کسایی مَروزی در عصر دیالمه، نخستین شاعر شیعی است که سوگ‌سروده او در رثای سیدالشّهدا به صورت مکتوب به ثبت رسیده و از اینروی او را «پرچمدار شعر عاشورایی» می‌دانند؛ هر چند شعر او از پختگی، ساختار و غنای مفهومی چندانی برخوردار نیست اما به نوبه خود به خاطر «خط‌شکنی فکری» درخور تحسین است.
ابراهیمی به اشاره به اوج شعر عاشورایی خاطرنشان کرد: طبق اتفاق‌نظر پژوهشگران، دوران صفویه بعنوان «عصر طلایی شعر شیعی» محسوب می‌شود که شاهد نمونه‌هایی ارزنده در شعر عاشورایی هستیم؛ تا جایی که در قرن دهم «مولانا محتشم کاشانی» شعر عاشورایی را با ترکیب‌بند «باز این چه شورش است» به اوج رساند؛ شعری که همچنان بر تارک ادبیات استوار ایستاده است.
شاعر و پژوهشگر هم استانی اضافه کرد: در دوران معاصر آثار زیادی را می‌بینیم که به تبعیت از ترکیب بند محتشم سروده شده‌است؛ شاعرانی چون جلال همایی، امیری فیروزکوهی، محمود شاهرخی و اخیراً علیرضا قزوه ترکیب بند زیبا و اثرگذار «کاروان نیزه» را سروده‌اند.
وی افزود: در قالب‌های کلاسیک و در اشعار نیمایی و آزاد هم شاعران معاصر ما آثاری زیبا خلق کرده‌اند، که از جمله می‌توان به شعر درخشان «خط خون» اثر سیدعلی موسوی گرمارودی اشاره کرد.
در ادامه کارگاه بعد از معرفی منابعی از ادبیات ایران، جهان و بوشهر، به نقد و تحلیل شعری سپید از «سجاد ندومی» از منظر فرمالیسم و پدیدارشناسی پرداخته شد.
در ادامه این محفل ادبی هریک از شاعران‌هم‌استانی «فرح راوردشیری، محمد مرادی، محمد صالح منصوری، نرگس اسمعیلی، دریا افکارآزاد و باران تمیمی» آخرین اشعار خود را در قالب غزل و سپید قرائت کردند و در مورد زیبایی‌شناسی آثار آنان به نقد و تحلیل نشستند؛ پایان بخش کارگاه با خوانش غزلی از سعدی توسط بهنام هنری هنرمند و مجری توانای هم استانی همراه بود.
گفتنی است کارگاه شعر آهنگ دیگر هر هفته در حوزه هنری استان بوشهر میزبان شاعران و ادب دوستان است.