در فاصله ۹۰ روز مانده تا برگزاری انتخابات دوازدهمین دوره مجلس شورای اسلامی و ششمین دوره خبرگان رهبری در روز ۱۱ اسفند، صلاحیت داوطلبان این انتخابات در حال بررسی است.
تاکنون دوره ثبت‌نام از داوطلبان انتخابات مجلس شورای اسلامی و مجلس خبرگان رهبری به پایان رسیده است و هیات‌های اجرایی نیز بررسی صلاحیت داوطلبان مجلس شورای اسلامی را به پایان رسانده‌اند. آزمون کتبی از داوطلبان انتخابات مجلس خبرگان نیز برگزار شده است. وزیر کشور اعلام کرده است همه دستگاه‌ها و مسئولان آماده برگزاری این انتخابات هستند.
پایان بررسی صلاحیت داوطلبان در هیات‌های اجرایی
صلاحیت داوطلبان انتخابات مجلس شورای اسلامی ابتدا در هیات‌های اجرایی و سپس در هیات‌های نظارت بررسی می شود. هیات‌های اجرایی از فرماندار، رئیس ثبت احوال و نماینده دادگستری به همراه هشت تن از معتمدان مردم در یک حوزه انتخابیه تشکیل می‌شود. پس از ثبت‌نام داوطلبان، مدارک آنها از سوی وزارت کشور به مراجع پنجگانه یعنی دستگاه وزارت اطلاعات، فراجا، دادستانی، سازمان اطلاعات سپاه و ثبت احوال کشور ارسال شده و این دستگاه‌ها بررسی خود را انجام داده و نتیجه بررسی را در اختیار هیات های اجرایی قرار می‌دهند و هیات‌های اجرایی بر اساس این مدارک، صلاحیت داوطلبان را بررسی می‌کنند.
از مجموع ۲۴ هزار و ۹۸۲ نفری که در انتخابات مجلس شورای اسلامی ثبت‌نام کرده بودند، ۱۴ درصد عدم تأیید صلاحیت و ۱۴ درصد هم عدم احراز صلاحیت از سوی هیات‌های اجرایی گرفته‌اند.
محسن اسلامی سخنگوی ستاد انتخابات کشور درباره دلیل احراز نشدن صلاحیت داوطلبان انتخابات مجلس اظهار کرد: «بیشترین نقص پرونده داوطلبان مربوط به بند ۹ ماده ۳۱ قانون انتخابات مبنی بر سابقه پنج سال فعالیت اجرایی، آموزشی یا پژوهشی است که برخی افراد اطلاعات مورد نظر را در هنگام ثبت‌نام درست بارگذاری نکرده‌اند و بر همین اساس شرایط احراز برای هیأت های اجرایی شکل نگرفته است.»
برای اولین بار ثبت نام از داوطلبان این انتخابات در دو مرحله و به صورت الکترونیکی برگزار شد.
شکایت بیش از ۵ هزار نفر از داوطلبان
۲۸ درصد از داوطلبان که صلاحیت انها احراز یا تایید نشده بود، فرصت اعتراض به هیات‌های نظارت را داشتند و براساس اعلام طحان نظیف سخنگوی شورای نگهبان، ۵ هزار و ۲۸۸ نفر اعتراض خود را ثبت کردند. از روز ۲۵ آبان هیات‌های نظارت صلاحیت همه داوطلبانی را که صلاحیت آنها توسط هیات‌های اجرایی تایید شده و همچنین داوطلبانی که صلاحیت آنها احراز یا تایید نشده و شکایت کرده‌اند را بررسی می کند.
برخی اعتراضات مجازی
البته در این بین برخی داوطلبانی که صلاحیت آنها تایید یا احراز نشده بود، در فضای رسانه‌ای اعتراض خود را به هیات‌های اجرایی و وزارت کشور اعلام کردند و حتی برخی موارد مثل طرح سوال از وزیر کشور در مجلس را دلیل ردصلاحیت خود اعلام کردند که در مقابل وزیر کشور هم تاکید کرد که این اظهارات خلاف واقع است. احمد وحیدی وزیر کشور گفته است که« ما این اظهارات خیلی محدود که توسط چند نفر مطرح شده است را رد می‌کنیم. سیاست دولت و وزارت کشور، حضور حداکثری داوطلبان در انتخابات مجلس شورای اسلامی بوده است. تلاش زیادی هم برای اجرای قانون جدید انتخابات انجام گرفت. تعداد قابل توجهی هم ثبت‌نام کردند و صلاحیت حدود ۱۷ هزار و ۵۰۰ نفر در هیات‌های اجرایی تایید شد. این آمار کم سابقه بوده است و تاکنون چنین عددی را نداشته ایم.»
وی تاکید کرد: «فعلا مرحله اول بررسی‌ها تمام شده و کسانی که صلاحیت آنها تایید نشده یا احراز صلاحیت نشده‌اند، فرصت شکایت دارند. هیات‌های نظارت هم تقریبا ۵۰ روز فرصت بررسی صلاحیت را دارند. هیات‌های اجرایی مطابق قانون مستقل عمل کرده و بر اساس نظرات مراجع پنجگانه تصمیم گیری می‌کنند.»
بررسی صلاحیت داوطلبان براساس جدول انتخابات
داوطلبانی که صلاحیت آنها در هیات‌های اجرایی رد شده یا احراز نشده است، همچنان فرصت برای حضور در انتخابات را دارند و قانون به آنها فرصت شکایت داده است. این داوطلبان براساس جدول برگزاری انتخابات مجلس شورای اسلامی، در فاصله روزهای ۲۱ آبان تا ۲۴ آبان فرصت داشتند تا به هیات نظارت استان شکایت کنند. در فاصله روزهای ۲۵ آبان تا ۱۴ دی رسیدگی به صلاحیت داوطلبان توسط هیات نظارت استان با کسب نظر از هیات مرکزی نظارت بر انتخابات انجام می‌شود. ۱۵ دی تا ۱۶ دی ابلاغ مراتب تایید، عدم تایید یا عدم احراز به دواطلبان توسط فرمانداران مرکز حوزه انتخابیه انجام می‌شود.
در ادامه فرصت دیگری برای داوطلبان تایید نشده یا احراز صلاحیت نشده وجود دارد تا از ۱۷ دی تا ۱۹ دی به شورای نگهبان شکایت کنند. از ۲۰ دی تا ۱۹ بهمن هم بررسی شکایات و اعلام نظر قطعی شورای نگهبان توسط هیات نظارت استان به ستاد انتخابات کشور یا فرماندار انجام می شود. داوطلبانی که پیش از این صلاحیت آنها تایید شده اما شورای نگهبان صلاحیت‌شان را رد کرده است هم فرصتی برای شکایت دارند. آنها از ۲۱ بهمن تا ۲۳ بهمن فرصت شکایت دارند و ۲۴ بهمن تا ۳۰ بهمن صلاحیت آنها مجدد بررسی می‌شود تا در نهایت در روز اول اسفند اسامی داوطلبان نهایی انتخابات منتشر شود.
فعال شدن سامانه مالی انتخابات
سامانه مالی انتخابات براساس قانون شفافیت و قانون جدید انتخابات مجلس شورای اسلامی شکل گرفته است. سازوکار اجرای این سامانه به این شکل است که همه داوطلبان انتخابات مجلس طبق قانون باید یک شماره حساب برای مصارف انتخاباتی در پنجره واحد وزارت کشور ثبت کنند که براساس آن و سامانه مالی انتخابات، رصد هزینه های انتخاباتی اعم از نقدی و غیر نقدی انجام خواهد شد.
ماده پنج قانون شفافیت اشاره می کند حداکثر هزینه‌ها در تبلیغات انتخاباتی مجلس شورای اسلامی بر اساس مولفه‌های پراکندگی جمعیت، محدوده جغرافیایی و تعداد کرسی‌های هر حوزه انتخابیه مشخص و به تایید شورای نگهبان برسد که براساس این قاعده سقف هزینه های انتخاباتی هر داوطلب در سامانه مالی انتخابات ثبت شده است.
هزینه‌های هر داوطلب که باید در سامانه درج شود عبارت است از هزینه محل ستاد انتخابات، حمل ونقل ، برپایی تجمع عمومی، تبلیغات مجاز و حق الزحمه عوامل اجرایی و کارشناسی ستادها که پرداخت شده و دارای سند است. براساس سامانه مالی انتخابات کلیه فرآیندهای تبلیغاتی یک نامزد در یک جا تجمیع می شود و تا ۲۰ روز پس از پایان انتخابات و ثبت تایید آن از سوی نامزد مربوطه قابل رصد است.
برگزاری انتخابات الکترونیکی
وزارت کشور با هماهنگی شورای نگهبان درصدد است تا بخشی از انتخابات را به صورت الکترونیکی برگزار کند البته برگزاری انتخابات الکترونیک در سطح کشور مشروط بر فرآهم بودن زیرساخت‌ها در حوزه‌های انتخابیه است و بر اساس قانون، رای گیری در یک هشتم از شعبه ها در سراسر کشور الکترونیکی خواهد بوده و وزارت کشور لیست شعب مورد نظر به همراه پیشنهادات خود را به شورای نگهبان ارسال کرده است.
قرار گرفتن امکانات عمومی در اختیار داوطلبان
تاکنون استفاده از امکانات دولت و عممی برای داوطلبان انتخابات ممنوع بود اما با اصلاح قانون انتخابات مجلس شورای اسلامی، این امکانات باید به صورت عادلانه در اختیار داوطلبان قرار بگیرد. وزیر کشور در همین زمینه گفته است که «براساس قانون در زمان حاضر دولت می‌تواند امکانات تبلیغاتی خود را به طور مساوی و عادلانه در اختیار داوطلبان قرار دهد تا داوطلبان وام‌دار افراد یا گروه‌ها نشوند بنابراین استانداران طبق قانون امکاناتی که در اختیار استان است را می‌توانند به صورت مساوی و با رعایت عدالت برای داوطلبان در نظر بگیرند.»
بررسی صلاحیت داوطلبان انتخابات خبرگان
۵۱۰ داوطلب برای انتخابات خبرگان رهبری نام‌نویسی کرده بودند که داوطلبان ۴۰ تا ۵۰ سال ۳۴ درصد ، ۵۰ تا ۶۰ سال ۳۰ درصد، ۶۰ تا ۷۰ سال ۲۶ درصد و بالای ۷۰ سال ۱۰ درصد را تشکیل می دهند. ۵۲ درصد از داطلبان سابقه حضور در انتخابات های قبلی مجلس خبرگان رهبری را داشته‌اند. ۶۵ نفر از نمایندگان مجلس خبرگان فعلی (دوره پنجم) نیز در جمع داوطلبان انتخابات برای ششمین دوره مجلس خبرگان مشاهده می شوند.
بررسی صلاحیت داوطلبان انتخابات خبرگان به صورت آزمون کتبی و مصاحبه شفاهی انجام می‌شود. البته کسانی که مرجعیت آنها پیش از این اثبات شده باشد، نیازی به حضور در این آزمون ندارند. براساس اعلام طحان نظیف سخنگوی شورای نگهبان ، آزمون کتبی از داوطلبان این انتخابات اواخر آبان برگزار شده است. وی در نشست خبری روز ۴ آذر اظهار کرد:« هفته گذشته آزمون کتبی خبرگان برای افرادی که نیاز به آزمون داشتند، برگزار شد و ۳۲۸ نفر برای این آزمون دعوت شدند که ۶۹ نفر از این افراد غایب بودند. ما در یکی ۲ هفته آینده آن کسانی که در ادوار گذشته در آزمون کتبی قبول شده‌اند را برای مصاحبه شفاهی دعوت خواهیم کرد و کسانی که در هفته گذشته در آزمون کتبی حضور داشتند طبیعتاً در فرایند تصحیح اوراق قرار دارند و ان‌شاءالله تا یک ماه آینده به مصاحبه شفاهی دعوت خواهند شد.»
انتهای پیام