استاد حوزه علمیه مروی گفت: معتکف همان بنده برگزیده از میان مخلوقات است که جواز حضور در میعادگاه معشوق را گرفته است و زمانی را برای خلوت با معشوق حقیقی عالم هستی انتخاب کرده است.
حجت‌الاسلام سجاد رجبی راوری استاد حوزه علمیه مروی در یادداشتی در خبرگزاری آنا نوشت؛
در سال‌های اخیر شاهد گره خوردن نسل کنونی با یکی از زیباترین سنت‌های الهی هستیم؛ سنتی که در اهمیت آن همین بس که اسوه حسنه الهی (۲۱ احزاب - لَقَد کانَ لَکُم فی رَسولِ اللَّهِ أُسوَةٌ حَسَنَةٌ لِمَن کانَ یَرجُو اللَّهَ وَالیَومَ الآخِرَ وَذَکَرَ اللَّهَ کَثیرً ) وقتی در سال دوم هجرت به دلیل جنگ پیروزمندانه بدر نتوانست سنت اعتکاف سالانه خود را بجای آورد در سال بعد آن را تجدید کرد و علاوه بر ده روز همشگی خودشان دو روز دیگر هم به آن افزودند و این خلوت الهی را جبران کردند.
( چنانکه حضرت صادق ـ علیه السلام ـ می‌فرماید: «کانَتْ بَدْرُ فی شَهْرِ رَمَضانَ وَلَمْ یَعْتَکِفُ رَسُولُ اللهِ ـ صلّی الله علیه و آله ـ فَلَمّا اَنْ کانَ مِنْ قابِلٍ اِعْتَکَفَ عِشْرینَ، عَشْراً لِعامِهِ، وَ عَشْراً قَضاهُ لِما فاتَهُ؛ (وسائل الشیعه، همان، ج۷، ص ۳۹۷،ح ۲٫) جنگ بدر در ماه رمضان واقع شد و پیامبر اکرم ـ صلّی الله علیه و آله ـ نتوانست معتکف شود، پس در سال آینده بیست روز اعتکاف کرد، ده روز برای همان سال و ده روز بابت قضای سال گذشته. )
در قدمت اعتکاف هم آیات و روایات زیادی نقل شده که نشان از اهمیت آن است مانند آیه ۱۲۵ سوره بقره که یکی از عهدهای الهی با خلیل الله حضرت ابراهیم (ع) و فرزند حضرت اسماعیل (ع) را تطهیر مسجد الحرام بود برای طواف کنندگان و معتکفین . ( وَ إِذْ جَعَلْنَا الْبَیْتَ مَثابَةً لِلنَّاسِ وَ أَمْناً وَ اتَّخِذُوا مِنْ مَقامِ إِبْراهِیمَ مُصَلًّی وَ عَهِدْنا إِلی إِبْراهِیمَ وَ إِسْماعِیلَ أَنْ طَهِّرا بَیْتِیَ لِلطَّائِفِینَ وَ الْعاکِفِینَ وَ الرُّکَّعِ السُّجُودِ- و (به یادآور) هنگامی که خانه (ی کعبه) را محل رجوع و اجتماع و مرکز امن برای مردم قرار دادیم (وگفتیم:) از مقام ابراهیم، جایگاهی برای نماز انتخاب کنید و به ابراهیم واسماعیل تکلیف کردیم که خانه مرا برای طواف کنندگان و معتکفان وراکعان و ساجدان، پاک و پاکیزه کنید.)
وقتی در آیینه روایات هم می‌نگریم روایاتی را مشاهده می‌کنیم که از اعتکاف‌های یک ساله و دوساله حضرت سلیمان (ع) « مرحوم مجلسی به نقل از مرحوم طبرسی آورده است که «اِنَّ سُلَیْمانَ کانَ یَعْتَکِفُ فی مَسْجِدِ بَیْتِ الْمُقَدَّسِ اَلسَّنَةَ وَالسَّنَتَیْنِ وَالشَّهْرَ وَالشَّهْرَیْنِ وَاَقَلَّ وَاَکْثَرَ یُدْخِلُ فیهِ طَعامَهُ وَشَرابَهُ وَیَتَعَبَّدُ فیهِ؛ براستی سلیمان همیشه در مسجد بیت المقدس به مدت یک سال و دو سال، یک ماه و دو ماه، کمتر و بیشتر، اعتکاف می‌کرد و غذا و آب خود را به آنجا می‌برد و در آنجا به عبادت می‌پرداخت. بحار الانوار، همان، ج ۱۴، ص ۱۴۱٫ »
در ادامه این روایت نکته قابل تاملی نقل شده که حتی رحلت حضرت سلیمان (ع) در مسجد و در حال اعتکاف اتفاق افتاد.»
علامه طباطبایی در تفسیر خود «هدف حضرت مریم ـ علیها السلام ـ از دوری نمودن از مردم، بریدن از آنان و روی آوردن به سنت «اعتکاف» بوده است.( علامه سید محمدحسین طباطبائی، المیزان، تهران، دار الکتب ، ج ۱۴، ص۳۴٫) که نشان می‌دهد این صعود معنوی برای بانوان هم قابل استفاده بوده و این بانوی بهشتی و یکی از چهار زن برگزیده عالم ( پیامبر اکرم(ص) به امام علی(ع) فرمود: ای علی! برترین زنان دو عالم، چهار نفرند: مریم(س) دختر عمران، خدیجه(س) دختر خویلد، فاطمه(س) دختر من، آسیه(س) همسر فرعون و دختر مزاحم. (مجلسی، محمد باقر، بحار الانوار، ج ۴۳، ص ۳۶، بیروت، دار إحیاء التراث العربی، چاپ دوم، ۱۴۰۳ق.) این سنت الهی را ملتزم بوده‌اند.
همه این مقدمات بر آن بود تا هدف از این سنت الهی را به خاطر داشته باشیم و قدر تک تک لحظاتی که در این مسیر بندگی طی می‌کنیم را بدانیم و چه زیبا رهبر معظم انقلاب در دیدار با اعضای ستاد مرکزی اعتکاف این آمادگاه الهی را بیان کرده‌اند:
اعتکاف در واقع [یعنی] خود را محبوس کردن در یک مکان محدود و ایجاد محدودیّت در خود برای اینکه خلوتی در دل به‌وجود بیاید که انسان بتواند فرصت ارتباط صمیمی و خالص با خدای عالَم را پیدا کند؛ اعتکاف این است؛ یعنی عبادتی است که جنبه ریاضت دارد. ۱۳۹۳/۰۲/۱۵
اعتکاف خلوتی با خدا در خانه خدا برای خدا هست
معتکف همان بنده برگزیده از میان مخلوقات است که جواز حضور در میعادگاه معشوق را گرفته است و زمانی را برای خلوت با معشوق حقیقی عالم هستی انتخاب کرده است. کما اینکه پیامبر اعظم صلّی الله علیه و آله ـ فرمودند: «أفْضَلُ النّاسِ مَنْ عَشِقَ العِبادَةَ فَعانَقَها وَاَحَبَّها بِجَسَدِهِ وَتَفَرَّغَ لَها[اصول کافی، ج ۲، ص ۸۳]؛ با فضیلت‌ترین مردم کسی است که عاشق عبادت باشد و با اشتیاق تمام عبادت را به آغوش بکشد و با جسمش آن را دوست بدارد و برای آن فراغتی به وجود بیاورد.»
و چه زیباست این عشق بازی در خانه معشوق، مکانی که مخصوص اوست (سوره جن آیه ۱۸ وَ أَنَّ الْمَساجِدَ لِلَّهِ فَلا تَدْعُوا مَعَ اللَّهِ أَحَداً - و اینکه مساجد برای خداوند است پس (در آنها) با خداوند احدی را نخوانید)
حالا کوله بار اعتکافمان را طبق همین هدف محیا کنیم، کوله باری که در آن عشق به خدا موج می‌زند.
ما در قدم اول باید ببنیم معشوقمان چه اعمالی را دوست دارد و چه چیزهایی را دوست ندارد، یکی از استوارترین راه‌های شناخت این افعال رجوع به معجزه جاوید خاتم پیغمبران الهی است.
خداوند در قرآن کریم این موارد را دوست دارد
خدای تعالی در قران کریم با تکرار دو جمله در آیات متعدد چند دسته از افراد را مورد محبت خود و چند دسته افراد را دور از محبت خود معرفی کرده است. ان دو جمله این است: «ان الله یحب» و «ان الله لا یحب» که در ادامه این جملات صفات پسندیده و ناپسند را آورده و به ان‌ها اظهار محبت و یا اظهار غضب فرموده است.
آیه ۱۹۰ سوره بقره: إِنَّ اللَّهَ لَا یُحِبُّ الْمُعْتَدِینَ
قطعاً خدا متجاوزین را دوست نمی‌دارد.
آیه ۳۶ سوره نساء: إِنَّ اللَّهَ لَا یُحِبُّ مَنْ کَانَ مُخْتَالًا فَخُورًا.
چون قطعاً خدا، کسی که متکبّر و فخرفروش باشد، دوست نمی‌دارد.
آیه ۱۰۷ سوره نساء: إِنَّ اللَّهَ لَا یُحِبُّ مَنْ کَانَ خَوَّانًا أَثِیمًا
زیرا خدا افراد خیانتکار و گناهکار را دوست نمی‌دارد.
آیه ۸۷ سوره مائده: إِنَّ اللَّهَ لَا یُحِبُّ الْمُعْتَدِینَ
قطعاً خدا متجاوزین را دوست ندارد.
آیه ۵۸ سوره انفال: إِنَّ اللَّهَ لَا یُحِبُّ الْخَائِنِینَ
قطعاً خدا افراد خائن را دوست نمی‌دارد.
آیه ۳۸ سوره حج: إِنَّ اللَّهَ لَا یُحِبُّ کُلَّ خَوَّانٍ کَفُورٍ
حتماً خدا هیچ خیانتکار ناشکری را دوست ندارد.
آیه ۷۶ سوره قصص: إِنَّ اللَّهَ لَا یُحِبُّ الْفَرِحِینَ
قطعاً خدا شادهای (به زخارف دنیا را) دوست ندارد.
آیه ۷۷ سوره قصص: إِنَّ اللَّهَ لَا یُحِبُّ الْمُفْسِدِینَ
قطعاً خدا فسادکنندگان را دوست نمی‌دارد.
آیه ۱۸ سوره لقمان: إِنَّ اللَّهَ لَا یُحِبُّ کُلَّ مُخْتَالٍ فَخُورٍ
قطعاً خدا هیچ متکبّر مغروری را دوست نمی‌دارد.
آیه ۱۹۵ سوره بقره: إِنَّ اللَّهَ یُحِبُّ الْمُحْسِنِینَ
قطعاً خدا نیکوکاران را دوست می‌دارد.
آیه ۲۲۲ سوره بقره: إِنَّ اللَّهَ یُحِبُّ التَّوَّابِینَ وَیُحِبُّ الْمُتَطَهِّرِینَ
خدا توبه‌کنندگان و پاک‌کنندگان روح را دوست می‌دارد.
آیه ۱۳۴ سوره آل عمران: وَاللَّهُ یُحِبُّ الْمُحْسِنِینَ
خدا نیکوکاران را دوست می‌دارد.
آیه ۱۴۶ سوره آل عمران: وَاللَّهُ یُحِبُّ الصَّابِرِینَ
خدا صابرین را دوست می‌دارد.
آیه ۱۵۹ سوره آل عمران: إِنَّ اللَّهَ یُحِبُّ الْمُتَوَکِّلِینَ.
چون قطعاً خدا کسانی را که توکّل می‌کنند، دوست دارد.
آیه ۱۳ سوره مائده: إِنَّ اللَّهَ یُحِبُّ الْمُحْسِنِینَ
خدا نیکوکاران را دوست می‌دارد.
آیه ۴۲ سوره مائده: إِنَّ اللَّهَ یُحِبُّ الْمُقْسِطِینَ
قطعاً خدا عادل‌ها را دوست می‌دارد.
آیه ۴ سوره توبه: إِنَّ اللَّهَ یُحِبُّ الْمُتَّقِینَ
قطعاً خدا پرهیزگاران را دوست می‌دارد.
آیه ۷ سوره توبه: إِنَّ اللَّهَ یُحِبُّ الْمُتَّقِینَ
خدا قطعاً پرهیزگاران را دوست می‌دارد.
آیه ۹ سوره حجرات: إِنَّ اللَّهَ یُحِبُّ الْمُقْسِطِینَ
قطعاً خدا اهل قسط را دوست می‌دارد.
آیه ۸ سوره ممتحنه: إِنَّ اللَّهَ یُحِبُّ الْمُقْسِطِینَ
قطعاً خدا عدالت‌کنندگان را دوست می‌دارد. "
شرط عاشقی و دوستی، قدم گذاشتن در راه معشوق است و چه زیباست این راه روشن را حتی برای یک بار در زندگانی دنیاییمان بپیماییم و طعم محبوبیت خدا را بچشیم. «یحبون»های خدا را انجام بدیم و «لایحبون»هایش را ترک کنیم.
من با کوله بار محبت الهی در اعتکاف حاضر شوم و با رب الارباب عهد و پیمانی محکم در رعایت آنها ببندم.
قله این مسیر، پایان اعتکاف است، زیرا که با ریاضت‌ها و عهد و پیمان‌هایی که با خدای خود بسته ایم، بتوانیم نمونه یک انسان دین مدارد و دیدن محور را برای خود ترسیم کنیم و این نمونه را در سایر ایام عمرمان تکثیر کنیم؛ همانند شرکت دانش بنیادی باشیم که نمونه‌ای را با دقت فراوان تولید می‌کند و از همان نمونه تایید شده، شروع به تولید گسترده می‌کنند.
اعتکاف فرصتی طلایی است تا ما هم بتوانیم نهال وجودمان را به جهت صحیح هدایت کنیم و به همت و استقامت (فَاسْتَقِمْ کَما أُمِرْتَ وَ مَنْ تابَ مَعَکَ وَ لا تَطْغَوْا إِنَّهُ بِما تَعْمَلُونَ بَصِیرٌ «آیه ۱۱۲ سوره هود» پس (ای پیامبر!) همان گونه که مأمور شده‌ای، استوار باش و (نیز) هر کس که با تو، به سوی خدا آمده است، و سرکشی نکنید که او به آنچه می‌کنید بیناست.) بتوانیم ساقه نازک اعتقادات و اعمال صالحمان را رشد دهیم و تبدیل به تنه‌ی محکمی کنیم تا در لغزش‌های روزگار آسیب نبیدند.
معتکف در این سفر کوله بار انس با قرآن که کلام خداست بیش از پیش تقویت کند، و انس را به تمام معنا انجام دهید، همانند عاشق و معشوقی که علاوه بر سخن گفتن با هم، تلاش می‌کنند تا در راستای خواسته معشوقشان قدم بردارند. ما هم ارتباطمان را با خالق هستی محکم‌تر کنیم و پای در مسیر دستورات مهربانانه و حکیمانه او بگذاریم و زندگی خودمان را روز به روز بیشتر از گذشته، به رنگ خدا کنیم. (صِبۡغَةَ ٱللَّهِ وَمَنۡ أَحۡسَنُ مِنَ ٱللَّهِ صِبۡغَةٗۖ وَنَحۡنُ لَهُۥ عَٰبِدُونَ سوره بقره آیه ۱۳۸ - [به یهود و نصاری بگویید:]رنگ خدا را [که اسلام است، انتخاب کنید]و چه کسی رنگش نیکوتر از رنگ خداست؟ و ما فقط پرستش کنندگان اوییم)
آفتی که شاید در این سفر معنوی برای افراد ایجاد شود، این است که کوله بار معنویی خودشان را فقط در ایام اعتکاف همراه داشته باشند و وقتی از مسجد همان میعادگاه معشوق خارج می‌شوند بر زمین گذاشته و همان شوند که بودند و همان کنند که می‌کردند...
چه زیباتر آنکه ما اعتکاف خود را با پیمودن در صراط مستقیم به کمال برسانیم و آن را مبداء تحول در سیرت و صورتمان قرار دهیم.
در پایان لازم می‌دانم در خصوص اعتکاف مادر دختری یا پدر پسری که در برخی مساجد تشکیل می‌شود هم مطلبی را اضافه کنم آن هم این است که: این ایده، تدبیر جالبی است و شایسته تقدیر، اما حتما لازم است شرایط خاصی برای شرکت کنندگان فراهم باشد تا والدین و فرزندان خاطره خوبی به یادگار داشته باشند. خاطره زیبا و دلنشینی از مسجد و زندگی در آن، خاطره‌ای زیبا از اردوگاهی الهی همراه با گروهی از بندگان خدا که همه برای رشد معنوی گرداگرد هم جمع شده‌اند.
و، اما نکته خیلی مهمی که متذکر می‌شوم این است که افرادی که به هر نحوی نمی‌توانند این عمل معنوی را انجام دهند گرچه از اعتکاف ظاهری دور هستند، اما در آیینه روایات جایگزین‌های زیبایی برای آن بیان شده که هم انجام آن برای جاماندگان اعتکاف پسندیده است و هم برای معتکفان در مساجد.
اعمالی که همانند اعتکاف است
در روایات فضیلت دو عمل را با معیار اعتکاف بیان نموده‌اند یکی برطرف کردن نیاز مومن و دیگری جلوس نزد عالم است. یعنی یک بُعد فردی و یک بُعداجتماعی ما می‌تواند همان رشد معنوی را برای ما حاصل کند.
انتهای پیام
∎