هفتمین نشست از سلسله نشست‌های «صد کتاب ماندگار قرن» به منظور پاسداشت نگاشته‌های برتر ایرانیان در یک قرن اخیر، با بررسی کتابِ «طرح کلی اندیشه اسلامی در قرآن» اثر آیت‌الله العظمی سیدعلی حسینی خامنه‌ای رهبر معظم انقلاب اسلامی برگزار شد.
این نشست با حضور حجت الاسلام و المسلمین محمدرضا فلاح شیروانی، استاد سطوح عالی حوزه و دانشگاه، حجت الاسلام و المسلمین نجف لک‌زایی رئیس پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی، علی‌اکبر اشعری رئیس اسبق سازمان اسناد و کتابخانه ملی ایران، امین عارف‌نیا معاون فرهنگی، هنری و ارتباطات موسسه تنظیم و نشر آثار امام(ره)، صادق ملکی معاون فرهنگی موسسه حفظ و نشر آثار رهبر انقلاب، علیرضا مختارپور رئیس سازمان اسناد و کتابخانه ملّی ایران، معاونان و مدیران این سازمان و جمعی از پژوهشگران و علاقمندان برگزار شد.
در این نشست حجت‌الاسلام و المسلمین لک‌زایی کتاب «طرح کلی اندیشه اسلامی در قران» را اثری در زمره پژوهش‌های گفتاری دانست و گفت: این کتاب مجموعه ۲۸ سخنرانی است که در ماه رمضان ۱۳۵۳ از سوی مقام معظم رهبری پس از نماز ظهر و عصر در جمعی مردمی ارائه شد.
ارائه‌دهنده سخنرانی‌ها، اسلام را به عنوان یک مکتب منسجم و به صورت نتایج تحقیقات و پژوهش‌های خود ارائه کرده و از یک انسجام عمیقی برخوردار است. در واقع هدف این سلسله جلسات ارائه اسلام به مثابه یک راهنمای عملی با بهره‌گیری از اصلی‌ترین سند اسلام یعنی قرآن کریم و نیز استفاده از روایات و سنت و سیره معصومین، برای افرادی بود که قصد داشتند به جریان انقلاب اسلامی کمک کنند.
رئیس پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلام با اشاره به چند رشته‌ای بودن این کتاب که از جمله ویژگی‌های آن محسوب می‌شود، گفت: اگر کسی به دنبال تدبر و تفسیر قران است، اگر کسی به دنبال مباحث جامعه شناسی و به طور خاص جامعه شناسی سیاسی در قرآن است و می‌خواهد روابط میان قدرت اجتماعی و قدرت سیاسی، روابط میان شهروندان و دولت را از منظر قرآن مورد بررسی قرار بدهد، اگر کسی به دنبال کشف رویکرد تربیتی اخلاقی و روانشناسی قرآن کریم است، اگر کسی به دنبال رویکرد تاریخی ـ اعم از فلسفه تاریخ و علم تاریخ ـ در قرآن کریم است، اگر کسی به دنبال کشف رویکرد راهبردی اسلام در قرآن کریم است، اگر کسی به دنبال رویکرد آسیب شناسی تبلیغ دینی و منبر است، تمام این مباحث به صورت پژوهشی در این کتاب آمده است.
لک زایی با بیان اینکه هدف ارائه‌دهنده این نبوده که یک رشته خاصی را مطرح کند، بلکه به صورت مسئله محور مباحث بیان شده، افزود: هدف سخنران بیان مسائل روز با رویکرد اسلامی بوده و قصد داشته این پرسش را پاسخ دهد که آیا اسلام را هم می‌توانیم مانند مثلا مارکسیسم که در آن زمان بسیار مطرح بوده، به صورت یه مکتب ارائه دهیم؛ مکتبی که هم مبانی معرفتی و آراء و نظریاتش مشخص باشد و هم آراء ارادی. افعال جوانحی و افعال جوارحی آن مشخص باشد. که سخنران توانسته این کار را به خوبی انجام دهد.
این کتاب زبان سیاسی اسلام را در چارچوب مفاهیم اصیل اسلامی بیان می کند
وی با اشاره به صحبت برنارد لوئیس در کتاب زبان سیاسی اسلام که معتقد است زبان سیاسی اسلام توسط مدرنیته در هم کوبیده شده و مسلمان ها امروز وقتی می خواهند افکار سیاسی خود را بیان کنند، ناگزیرند از ادبیات و زبان سیاسی مدرنیته استفاده کنند و مادامی که مسمانان از زبان و ادبیات مدرنیته استفاده می کنند، نمی توانند اندیشه سیاسی اسلام را به شکل اصیل خود ارائه دهند و خروجی این نوع اندیشه رویکردی مدرن خواهد داشت، گفت: یکی از کارهای مهمی که در کتاب «طرح کلی اندیشه اسلامی در قرآن» انجام شده این است که زبان سیاسی اسلام را نه در چارچوب مفاهیم مدرن بلکه در چارچوب مفاهیم و واژه های اصیل اسلامی بیان می کند.
لک زایی ادامه داد: خیلی کار مهمی است اگر ما دنبال یک زبان سیاسی اسلامی هستیم که مقهور مفاهیم و واژه های مدرن نباشد یعنی تلاش نکنیم آنچه را که دیگران گفتند، ما به نحوی آن را به اسلام بچسبانیم و اسلامیزه کنیم، این کتاب الگوی خوبی است.
رئیس پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلام با اشاره به محتوای کتاب گفت: من گمان می کنم بین اسلام شناسی موجود در جامعه نخبگانی ما ـ نه جامعه عمومی ـ با اسلام شناسی رهبر انقلاب همچنان فاصله وجود دارد. در اسلام شناسی رهبری هم اسلام شناسی متحجر نقد شده هم اسلام شناسی های غیرسیستمی و سایر اسلام شناسی ها و امیدواریم یک روز جامعه نخبگانی ما به این اثر توجه کند و اسلام را از زاویه نگاه این کتاب مورد مطالعه و بررسی قرار دهد.
عقلانیت تمدن غربی، غرب را متوقف کرده است
در ادامه این نشست، حجت الاسلام فلاح شیروانی درباره زمینه صدور این اثر دو نکته را به عنوان پدیده انسانی و پدیده اجتماعی بیان کرد.
وی گفت: در زمینه تمدن غرب حضرت آقا تحلیلی دارند و آن اینکه عقلانیتی که پشت تمدن غرب است و آن را شکل داده حائز دو نکته است؛ یکی اینکه این عقلانیتی مادی و اشتباه است و اندیشه ی اسلامی با این عقلانیت زاویه معنادار دارد. این عقلانیت علیرغم اینکه نشان می دهد ماوراء ماده را می فهم اما نسبت به حقیقت تابناک عالم خداوند متعال بی مهر است. و اینکه علیرغم ادعای انسان گرایی و کرامت گرای انسان به تحقیر انسان می پردازد و تمام حیات و هویت بشر را سلب می کند و آن را به بی وزنی و بی عمقی می کشاند. نکته دیگر اینکه این عقلانیت دچار رکود شده است. مقام معظم رهبری می‌گویند آن مکتبی که پشت این تمدن بوده زمین خورده است. ایشان تحلیل‌پایه و با کادر بزرگ افق تمدنی نگاه کرده‌اند که یک تمدن توقف کرده چون عقلانیتش توقف کرده است.
ایرانِ مهدِ حکمت به عقلانیت قدسی گرایش دارد
فلاح‌شیروانی گفت: مردم مسلمان ایران یک انتخاب بزرگ کردند و چند سده از آن می‌گذرد؛ انتخابی ایرانی؛ که آن، انتخاب مکتب توحیدی انسان‌گرای اسلام است. کما اینکه انتخاب تشیع هم به سیاق عقل‌ورزی‌های هویت ایرانی صورت گرفته است. ایرانی که مهد حکمت است به شدت به عقلانیت قدسی گرایش دارد.
وی تصریح کرد: مردم ایران یک انتخاب بزرگ و عمیق دارند؛ مردم ایران از انتخاب اسلام و تشیع برنخواهند گشت. مسئله نوشته شدن کتاب «طرح کلی اندیشه اسلامی در قرآن» مصادف شد با جریان غرب‌زدگی و تحمیل هویت بیگانه به ایرانیان؛ هرچند انقلاب ۵۷ نشان داد که مردم این را پس زدند.
آیت‌الله خامنه‌ای یک اسلام با طراوت را ارائه کرده است
فلاح‌شیروانی اضافه کرد: تمام این‌ها برای متفکری معطوف به عینیت، همچون مقام معظم رهبری زمینه‌ای را فراهم کرد. ایشان در این زمینه، این اثر را خلق می‌کنند. ایشان این صحبت‌ها را در معرض ذهن عمومی مطرح می‌کند و منعی احساس نمی‌کنند و این موضوع جای مطالعه دارد. یعنی کسانی که آنجا نشستند مردم عمومی هستند. آرام آرام غلظت دانشجوها و جوان‌ها زیاد می‌شود. ایشان یک اسلام با طراوت ارائه کردند که طعم راهبردی دارد و سوگیری راهبردی داشته است و همین نیز جزو جذابیت مطالعه آثار حضرت آقا است؛ برخی از اندیشمندان این ویژگی را ندارند.
رهبری در فردی‌ترین شئون اسلام، ملاحظات اجتماع را گنجانده است
وی افزود: این زمینه، یک عطش اصلی را رقم زد که این عطش را حضرت آقا شناخته است. هر کسی نمی‌تواند این را درک کند که این جامعۀ مستعد تحول، یک عطش عصری دارد؛ آن هم اینکه حرف اسلام را می‌زند. دغدغه طرح اسلام به عنوان یک نظام فکری نیز یکی از دغدغه‌های ایشان بود. ایشان حرف منسجم زدند. طرح اسلام به عنوان یک مکتب اجتماعی نیز از دیگر دغدغه‌های ایشان بود. ایشان می‌گویند ما نیز شبیه به همه مکاتب، حرف داریم. ایشان در این اثر، در فردی‌ترین شئون اسلام، ملاحظات اجتماع را گنجانده است.
انتهای پیام