قیام ۱۵خرداد، ریشه انقلاب اسلامی است و همان‌طور که بحران تنباکو، مقدمه‌ای برای انقلاب مشروطه بود، ۱۵ خرداد ۴۲ هم مقدمه‌ای برای انقلاب اسلامی بود، مقدمه‌ای که از احساس وظیفه دینی و شور ایمانی مردم نشأت می‌گرفت.
حجت‌الاسلام والمسلمین محمدباقر مشکاتی، تاریخ‌پژوه و مدیر موزه حرم حضرت معصومه(س) در گفت‌وگو با ایسنا و ضمن اشاره به علل و ریشه‌های قیام ۱۵ خرداد به‌عنوان خاستگاه انقلاب اسلامی، گفت: اوضاع نابسامان سیاسی و اجتماعی، نارضایتی عمومی از دیکتاتوری و فساد و وابستگی رژیم پهلوی به غرب، زمینه را برای وقوع یک انقلاب مردمی آماده کرده بود. از سوی دیگر تصویب لایحه انجمن‌های ایالتی و ولایتی که به دنبال حذف تدریجی احکام اسلام از قوانین کشور بود، خشم روحانیون و مردم مذهبی را برانگیخت و جرقه اعتراضات را زد.
او ادامه داد: در این بین امام خمینی(ره) با سخنرانی‌های روشنگرانه و شجاعانه خود، مردم را علیه رژیم پهلوی بسیج کرد و به آنها انگیزه مبارزه داد، سخنرانی اعتراضی امام در ۱۳ خرداد(عصر عاشورا) باعث دستگیری و انتقال ایشان توسط حکومت در شب ۱۵ خرداد، تعطیلی بازار تهران و اعتراض گسترده مردم در شهرهای تهران، قم، اراک و ... شد. این قیام به دستور علم به وحشیانه‌ترین شکل ممکن سرکوب شد چنانکه هرگز آمار دقیقی از شهدا معلوم نشد.
مشکاتی اضافه کرد: این قیامِ خونین، آثار و برکات زیادی برای نهضت اسلامی داشت و تأثیر فراوانی بر روند شکل‌گیری مبارزات مردمی و پیروزی انقلاب اسلامی گذاشت؛ با وجود سرکوب‌ها، قیام ۱۵ خرداد مردم قم نه تنها متوقف نشد، بلکه به نقطه عطفی در نهضت اسلامی امام خمینی تبدیل شد و مبارزات را به سراسر ایران تسری داد، همچنین باعث معرفی رهبری نهضت شد و امام خمینی با سخنرانی‌های تند و آتشین خود در مخالفت با رژیم پهلوی، به عنوان رهبری برجسته و مقتدر در میان مردم شناخته شد که این امر انسجام و وحدت را در میان مخالفان رژیم افزایش داد و مسیر مبارزه را روشن‌تر کرد.
این تاریخ‌پژوه، بیداری سیاسی را یکی دیگر از آثار قیام ۱۵ خرداد دانست و گفت: این واقعه مردم ایران را از ظلم و ستم رژیم پهلوی آگاه کرد و ثابت کرد که مردم دیگر حاضر به تحمل دیکتاتوری و وابستگی به بیگانگان نیستند. این بیداری و بصیرت سیاسی، زمینه را برای مبارزات گسترده‌تر در سال‌های بعد فراهم کرد؛ همچنین قیام ۱۵خرداد قم، نخستین جرقه‌های انقلاب اسلامی را رقم زد و به نهضت اسلامی امام خمینی مشروعیت و مقبولیت مردمی بخشید. این رویداد نشان داد که مردم ایران خواهان تغییر هستند و از رهبری امام خمینی حمایت می‌کنند.
او ادامه داد: قیام پانزده خرداد، اقشار مختلف قم و مردم ایران را از روحانیون و بازاریان تا دانشجویان و کارگران متحد کرد. این همبستگی اجتماعی، قدرت نهضت امام خمینی را افزایش داد و رژیم پهلوی را در انزوای سیاسی قرار داد، همچنین سرکوب خونین قیام ۱۵ خرداد، نفرت مردم از رژیم پهلوی را به شدت افزایش داد و عطش انتقام‌جویی را در دل آنها شعله‌ور کرد. این امر، رژیم را در تنگنای بیشتری قرار داد و به تضعیف پایه‌های قدرت آن منجر شد.
مدیر موزه فاطمی آستان حضرت معصومه(س) با اشاره به فداکاری و جانفشانی مردم قم در قیام ۱۵ خرداد، بیان کرد: این واقعه فرهنگ شهادت را در جامعه ایران ترویج کرد و آمادگی مردم را برای مبارزات سخت‌تر در آینده افزایش داد؛ از سوی دیگر این قیام نشان داد که اسلام، جایگاه ویژه‌ای در قلب مردم ایران دارد و آنها حاضرند برای دفاع از ارزش‌های دینی خود جانفشانی کنند. این امر، به تقویت باورهای دینی مردم و انسجام جامعه حول محور دین کمک کرد و نقش برجسته روحانیت، به ویژه امام خمینی، در هدایت و رهبری قیام ۱۵ خرداد نیز جایگاه و نفوذ روحانیت را در میان مردم افزایش داد و به تثبیت رهبری امام خمینی در نهضت اسلامی کمک کرد، هم چنین قیام ۱۵ خرداد، به‌عنوان یک خیزش و کنش دینی، در برابر تلاش‌های رژیم پهلوی برای ترویج سکولاریسم و غرب‌زدگی ایستادگی کرد و به حفظ هویت اسلامی جامعه ایران کمک کرد.
مشکاتی به ابعاد سیاسی مبارزاتی این واقعه نیز اشاره و بیان کرد: پس از قیام ۱۵ خرداد، مبارزات ضد رژیم پهلوی در ابعاد مختلف شدت گرفت؛ اعتراضات و مخالفت‌های مردمی با این کشتار وحشیانه تنها متوقف نشد، بلکه به نقطه عطفی در نهضت اسلامی امام خمینی تبدیل شد و مبارزات را به سراسر ایران گسترش داد؛ امام خمینی به‌عنوان پیشوایی دینی و عالمی مجاهد و مبارز محبوبیت بیشتر یافت و هیئت‌های مذهبی، جنبش‌ها و گروه‌های سیاسی و مبارزاتی و مجامع حوزوی متشکل از علمای مبارز و انقلابی از جمله "جامعه مدرسین حوزه علمیه قم" تشکیل شد که در به ثمر نشستن این قیام و پیروزی انقلاب اسلامی نقش بسیار موثری داشتند. در مجموع، می‌توان گفت که حادثه ۱۵خرداد ۱۳۴۲، نقطه عطفی در تاریخ ایران و نهضت امام خمینی بود که تاثیرات عمیقی بر روند انقلاب اسلامی ایران گذاشت.
انتهای پیام