یک کارشناس اقلیم و زلزله اعلام کرد که کمتر از یک سوم کل منابع آب تجدیدپذیر در حوزه فلات مرکزی و نیمی از آن در خلیج فارس و حوضه دریای عمان قرار دارد که همه ظرفیت ایران در مبارزه با خشکسالی محسوب می‌شود.
مهدی زارع، کارشناس اقلیم و زلزله با اشاره به اینکه تقریباً نیمی از منابع آب تجدیدپذیر کشور؛ در خلیج فارس و حوضه خلیج عمان قرار دارند که یک چهارم کشور را در بر می‌گیرد،گفت: دریای کاسپین با وسعتی معادل ۴۲۴۲۴۰ کیلومتر مربع، بزرگترین آب محصور در خشکی در جهان است و حدود ۲۷ متر زیر سطح دریاهای آزاد قرار دارد. بودجه‌بندی آب و تنش آبی به ویژه در دو دهه اخیر نشان می‌دهد که در بسیاری از موارد چاره‌ای جز استفاده از تصفیه و بازیافت آب دریا و همچنین فاضلاب شهری نداریم.
وی در ادامه با تاکید براینکه ایران کشوری خشک تا نیمه خشک است و به ۶ حوزه اصلی و ۳۱ حوضه فرعی آبریز تقسیم می‌شود، خاطرنشان کرد: شش حوضه اصلی عبارتند از: حوضه فلات مرکزی در وسط کشور (۸۲۴۴۰۰ کیلومتر مربع)، حوضه دریاچه ارومیه در شمال غرب (۵۱۸۰۰ کیلومتر مربع)، خلیج فارس و حوضه خلیج عمان در جنوب (۴۲۴۵۰۰ کیلومتر مربع)، حوضه مرزی شرقی در شرق کشور ( که قبلاً هامون شناخته می‌شد) (۱۰۳۲۰۰ کیلومتر مربع)، حوضه قره قوروم (که قبلاً سرخس نامیده می‌شد) در شمال شرقی (۴۴۲۰۰ کیلومتر مربع) و حوضه دریای کاسپین در شمال ( ۱۷۴۰۰۰ کیلومتر مربع). همه این حوضه‌ها به جز حوزه خلیج فارس و خلیج عمان، حوضه داخلی هستند.
آب شیرین کُن‌ها نجات بخش؟
بنا به گفته این کارشناس اقلیم و زلزله، تاریخچه آب شیرین کن ایران به سال ۱۳۳۹ برمی گردد که یک دستگاه آب شیرین کن کوچک با ظرفیت ۱۰۰۰ متر مکعب در روز در جزیره خارک نصب شد و تصریح کرد: شصت سال بعد در سال ۱۳۹۹، حدود ۷۳ واحد آب شیرین کن در مناطق مختلف کشور، عمدتاً در جنوب، با ظرفیت کل تقریباً ۴۲۰۰۰۰ متر مکعب در روز آب شیرین فعال بودند. بیشتر سامانه‌های نمک‌زدایی نصب شده مبتنی بر سوخت فسیلی هستند.
وی افزود: بزرگترین کارخانه آب شیرین کن ایران در بندرعباس واقع است که در آذر ۱۳۹۷با ظرفیت تولید اولیه ۲۰۰۰۰ متر مکعب در روز در مرحله اول با استفاده از فناوری اسمز معکوس شروع به کار کرد. هزینه این پروژه ۲۰۴ میلیون دلار بود و توسط بخش خصوصی تأمین مالی شده است. این تأسیسات قرار بود برای تولید ۱۰۰۰۰۰ متر مکعب در روز به روز شود.
زارع در ادامه تاکید کرد: در سال ۱۳۹۹ دولت در نظر داشت ۵۰ دستگاه آب شیرین کن اضافی برای خدمات‌رسانی به ۴۵ میلیون نفر در ۱۷ استان نصب کند. انتظار می‌رفت نیروگاه‌های جدید حداقل تا حدی از یک نیروگاه هسته‌ای (کوچک) تغذیه شوند. با این حال، اطلاعات محدودی در مورد هزینه‌ها، منابع مالی، یا اثرهای محیط زیست‌ی این نیروگاه‌های نمک‌زدایی در دسترس است.
وی در بخش دیگری از صحبت‌های خود اظهار کرد: اگرچه تلاش‌های گسترده برای تصفیه فاضلاب در ایران، استفاده مجدد از پساب تصفیه‌شده عمدتاً به دلیل فرهنگ ایرانیان در بخش شهری کاربرد وسیعی ندارد. در سال‌های اخیر، شهرداری‌ها به طور فزاینده‌ای از فاضلاب تصفیه شده در خدمات شهری مانند توسعه سبز و نگهداری استفاده می‌کنند.
این کارشناس زلزله خاطرنشان کرد: در سال ۱۳۹۸، تعداد کل تصفیه خانه‌ها ۱۹۰ تصفیه خانه بود که شامل ۵ تصفیه خانه بزرگ در تهران می‌شود که آب ۱۲ میلیون نفر را تأمین می‌کند. منابع آب در ایران از آلودگی ناشی از مدیریت ناکافی پساب و پسماند جامد رنج می‌برد. تقریباً دو سوم فاضلاب تأسیسات صنعتی بدون هیچ گونه تصفیه به منابع آب‌های سطحی و زیرزمینی راه پیدا می‌کند. علاوه بر این، فقدان شبکه فاضلاب و مصرف بیش از حد، به ویژه در شهرهای بزرگ، منابع آب شیرین موجود را آلوده کرده و استفاده از آن‌ها را محدود می‌کند. بدین ترتیب تبعات این آلودگی در محیط زندگی ما گسترده می‌شود.
وی در ادامه تاکید کرد: فرسایش خاک بحران زیست محیطی را تشدید می‌کند، به طوری که فرسایش بادی سالانه یک میلی‌متر از خاک را از بین می‌برد با توجه به اینکه تشکیل یک میلی‌متر خاک حدود ۴۰ سال طول می‌کشد، متوسط عمق ۲۱۰ میلی‌متری خاک ایران در معرض خطر فرسایش کامل ظرف ۲۱۰ سال قرار دارد. در مقایسه، خاک اروپا به طور متوسط بیش از چهار متر با تلاش‌های حفاظتی قوی ژرفا دارد.
زارع در پایان گفت: بهره‌برداری از آب تصفیه شده یک الزام برای آینده ایران است که باید چالش‌های فرهنگی آن را در ایران حل کرد. بحران زیست محیطی ایران بر نیاز مبرم به تغییر پارادایم در سیاست‌های توسعه دارد. توسعه پایدار نیازمند رویکردی متوازن است که عوامل فرهنگی، اقتصادی، اجتماعی، محیطی و امنیتی را در کنار هم در نظر بگیرد.