عضو هیئت‌علمی گروه معارف دانشگاه اصفهان با اشاره به اینکه خداوند در آیات بسیاری از الگو بودن پیامبر(ص) به لحاظ اخلاقی صحبت می‌کند، گفت: روش پیامبر اکرم(ص) در ارتباط با مردم و دعوت گروه‌های مختلف به اسلام، رفق و مدارا بود که هیچ‌گاه از آن خارج نشد.
حجت‌الاسلام علی غلامی در گفت‌وگو با ایسنا، بهترین منبع معرفی‌کنندۀ انبیا از جمله پیامبر(ص) را قرآن کریم دانست و اظهار کرد: مهم‌ترین هدف پیامبر(ص) در قرآن، تزکیه نفس و تعلیم کتاب و حکمت عنوان شده و در اکثر موارد نیز، تزکیه بر تعلیم مقدم است، در برخی موارد نیز تعلیم کتاب و حکمت بر تزکیه مقدم شده و پیامبر(ص) نیز از همین طریق، رسالت خود را انجام و به مردم آموزش می‌داد.
وی ادامه داد: خداوند در قرآن کریم برای معرفی پیامبر(ص) می‌فرماید: «یَا أَیُّهَا النَّبِیُّ إِنَّا أَرْسَلْنَاکَ شَاهِدًا وَمُبَشِّرًا وَنَذِیرًا وَدَاعِیًا إِلَی اللَّهِ بِإِذْنِهِ وَسِرَاجًا مُنِیرًا» در این آیه بیان شده که انبیا از جمله پیامبر(ص) برای بشارت و هشدار دادن به مردم و خواندن آنها به سوی خدا آمده‌اند، همچنین بنابر این آیه، هرگونه دعوت دیگری به سوی غیر خدا، انحراف است. عبارت «سراج منیر» در این آیه نیز به معنای چراغ راه هدایت است، به این معنا که حضور انبیا و ایجاد مسیر نبوت و امامت با هدف هدایت بشر بوده است.
غلامی با بیان اینکه بعثت انبیا و انجام وظایف از سوی آنها به‌صورت تدریجی و گام به گام بوده است، گفت: هر پیامبر، بشر را یک قدم و یک گام به پیش برده است، این اتفاق برای برخی مثل حضرت نوح به کندی پیش رفته و برخی از پیامبران از جمله حضرت یوسف، سلیمان و پیامبر اکرم(ص) که توانستند به حکومت برسند، مسیر را به‌صورتی بهتر و سریع‌تر طی کردند؛ لذا هر پیامبر یک گام بشر را به پیش برد، همچون دانش‌آموزی که آموزش را از مقطع ابتدایی تا مقاطع عالی پیش می‌برد.
این استاد دانشگاه تأکید کرد: اگر به‌صورت موردی به رسالت یک پیامبر نگاه کنیم، ممکن است به نظر رسد که موفق نبوده یا توفیق کمی داشته است، اما وقتی انبیاء را در کنار هم قرار داده، به‌صورت کلی به مسیر آنها نگاه کنیم، می‌بینیم که هر پیامبری توانسته بشر را یک گام به پیش ببرد، اما گام نهایی را پیامبر خاتم برداشت، زیرا بشر به جایی رسید که نیازی به وحی جدید نداشت و می‌توانست از طریق آموزه‌های کتاب‌های آسمانی کاملی مثل قرآن کریم پیش برود، این بالاترین مرتبه‌ای است که خداوند برای پیامبر اکرم(ص) قرار داده و امتی هم که تحت هدایت و رهبری ایشان است، باید همین‌طور باشد.
وی ادامه داد: زمانی شخصی را بهترین نقاش می‌نامند، یعنی نقاشی‌های او از بهترین آثار هستند و زمانی که از خداوند به‌عنوان احسن‌الخالقین یاد می‌شود، یعنی انسان آفریده او، احسن‌المخلوقین است. پیامبر(ص) نیز که آخرین گام را در هدایت بشر برمی‌دارد، انسان کامل است، لذا به اشرف انبیای عالم و افضل‌الانبیا تبدیل می‌شود و امت او نیز باید این شاخص‌ها را داشته باشد.
غلامی با بیان اینکه خداوند در آیات بسیاری از الگو بودن پیامبر(ص) به لحاظ اخلاقی صحبت می‌کند، گفت: خداوند در آیات «وَإِنَّکَ لَعَلَیٰ خُلُقٍ عَظِیم»، «فَبِما رَحمَةٍ مِنَ اللَّهِ لِنتَ لَهُم وَلَو کُنتَ فَظًّا غَلیظَ القَلبِ لَانفَضّوا مِن حَولِکَ» و «لَقَدْ جَاءَکُمْ رَسُولٌ مِنْ أَنْفُسِکُمْ عَزِیزٌ عَلَیْهِ مَا عَنِتُّمْ حَرِیصٌ عَلَیْکُمْ بِالْمُؤْمِنِینَ رَءُوفٌ رَحِیم»، به این موضوع اشاره می‌کند که پیامبر اکرم(ص) از اینکه مردم در رنج و سختی بیفتند، ناراحت می‌شد و علاقه‌مند به رستگاری همه مؤمنان بود و روش ایشان هم در این زمینه، رفق و مدارا با همه مردم بود، این موضوع خاص و مهمی است که به آن پرداخته نمی‌شود، درواقع سعه وجودی و رحمت وجود پیامبر به معنای واقعی کلمه به اندازه عالم بود و این تعارف نیست. ایشان برای هدایت و رستگاری همه مردم تلاش می‌کردند تا جایی که بیم جان پیامبر می‌رفت "فَلَعَلّکَ باخِع‌ٌ نَفْسَکَ عَلی آثارِهِم‌ْ اِن‌ْ لَم‌ْیُؤْمِنُوا بِهذَا الْحَدیث اَسَفا، شاید اگر به این سخن ایمان‌نیاورند، خویشتن را به خاطرشان از اندوه هلاک سازی.(سوره کهف، آیه ۶)"
عضو هیئت‌علمی گروه معارف دانشگاه اصفهان تصریح کرد: برخلاف نظر برخی خاورشناسان که اسلام را دین جنگ و پیامبر(ص) را با چهره‌ای خشن معرفی می‌کنند، برخی دیگر از غربی‌ها، رسول اکرم(ص) را پبامبر صلح معرفی می‌کنند، از جمله کتابی با نام «محمد پیامبر صلح در ستیز امپراتوری‌ها» بیان می‌کند که پیامبر اسلام(ص) در عین تشکیل حاکمیت اسلامی، صلح‌طلب بود و هیچ‌گاه آغازگر جنگی نبود، یعنی پیامبر اکرم(ص) هم با مسلمانان و هم با دشمنان خود رفق و مدارا داشت و این موضوع در برخوردهای ایشان با یهودیان، منافقان و مشرکان نیز عیان است؛ برخورد پیامبر(ص) با مشرکان و منافقان که کارشکنی‌های بسیاری نسبت به مسلمانان داشتند، نشان‌دهنده این مسئله است که پیامبر اکرم(ص) تنها در مورد از بین رفتن آثار شرک و بت‌پرستی از جزیره‌العرب و تحقق هدف حکومت اسلامی و بعثت یعنی خداپرستی قاطع بودند و در راه‌ها و روش‌ها سراسر رحمت و عطوفت بودند.
وی با بیان اینکه پیامبر اکرم(ص) اخلاق‌مداری را به‌صورت عملی و نظری نشان داد، اضافه کرد: در قرآن ذکر شده که برای دعوت مردم به سوی خدا از سه راه استفاده کنید؛ «ادْعُ إِلَی سَبِیلِ رَبِّکَ بِالْحِکْمَةِ وَالْمَوْعِظَةِ الْحَسَنَةِ وَجَادِلْهُمْ بِالَّتِی هِیَ أَحْسَنُ» یعنی دعوت مردم به سوی خدا از مسیر حکمت، موعظه دلسوزانه و جدال احسن امکان‌پذیر است. بنابراین، پیامبر اکرم(ص) الگوی رفتاری ایجاد یک زندگی مسالمت‌آمیز برای اقشار گوناگون جامعه از جمله غیرمسلمانان بود، لذا پیامبر باید به‌عنوان یک سیاستمدار مجاهد و اخلاق‌مدار معرفی شوند که حتی برای اهداف سیاسی، جهادی و حکومتی نیز هیچ‌گاه از جاده رفق، مدارا و انصاف خارج نشد.
غلامی ادامه داد: برخی دوستان پیامبر(ص) از یک سو و دشمنان مغرض ایشان به طریق اولی از سوی دیگر، در حق پیامبر(ص) جفا کرده‌اند و این موضوع در میان شیعه و سنی اتفاق افتاده است؛ ما در تشیع، امامان را معرفی، تجلیل و تکریم می‌کنیم، اگرچه در این معرفی نیز کاستی‌ها و کمبودهایی وجود دارد، اما گاه باعث می‌شود از توجه و معرفی پیامبر(ص) به‌عنوان شاخص اصلی اهل بیت(ع) و انبیا باز بمانیم و از ایشان غفلت کنیم، حال آنکه امیرالمؤمنین(ع) در نهج‌البلاغه می‌فرماید: «من همچون نوزاد شیرخوار نسبت به مادر، همراه پیامبر بودم و او هر روز مجموعه‌ای از اخلاقیات خود را برای من آشکار می‌کرد، آگاهی‌های اخلاقی مرا افزایش می‌داد و از من می‌خواست که پیرو باشم و به ایشان اقتدا کنم.» ما در روابط چهارگانه خود با خدا، همنوعان، خود و محیط‌زیست می‌توانیم پیامبر(ص) را الگو قراردهیم. کتاب «مفاتیح‌الحیات» که به قلم آیت‌الله جوادی آملی نگارش یافته و مجموعه احادیث است، به خوبی توانسته این الگوی روابط چهارگانه را به تصویر بکشد و ما بهترین الگو را در سیره پیامبر اکرم(ص) می‌بینیم.
این استاد دانشگاه با اشاره به هجمۀ بیش از پیش به پیامبر(ص) در دوران فعلی و قرآن‌سوزی‌ها و جسارت‌ها به پیامبر در اروپا با وجود آن همه ادعای آزادی بیان، تأکید کرد: به همین دلیل معرفی و نشان دادن چهرۀ معقول پیامبر(ص) در قالب‌های گوناگون و با ابزارهای فرهنگی و هنری بیش از هرزمان دیگری لازم است، چنان که سعدی در چند سده پیش با ابراز خود یعنی شعر و بیت، پیامبر(ص) را معرفی می‌کند: «ماه فروماند از جمال محمد/ سرو نباشد به اعتدال محمد/ قدر فلک را کمال و منزلتی نیست/ در نظر قدر با کمال محمد/ آدم و نوح و خلیل و موسی و عیسی/ آمده مجموع در ظلال محمد» در این ابیات، شاعر از جمال معنوی و صفات حسنه پیامبر(ص)، اعتدال و دوری از افراط و تفریط در رفتار ایشان یاد و بیان می‌کند که همه انبیاء در سایه عظمت پیامبر اکرم(ص) به‌عنوان خاتم‌الانبیا قرار می‌گیرند.
وی اضافه کرد: بنابراین امروز و در عصر حاضر، بیشترین نیاز به سیره، رفتار و گفتار پیامبر(ص) احساس می‌شود و امید که نسل جدید، بیشتر و بهتر، ایشان را بشناسد و کتاب‌های خوبِ نوشته شده در این زمینه را مطالعه کند، چنانکه شیخ محمود شبستری در شعری می‌گوید: «ز احمد تا احد یک میم فرق است/ جهانی اندر این یک میم غرق است.»
انتهای پیام