مرجان‌ها، به کمک جلبک‌های ریزی که در ساختار اسکلتی‌شان وجود دارد، سنتز می‌کنند؛ یعنی به کمک نور، انرژی لازم برای بقایشان را تولید می‌کنند؛ آن‌ها ماده‌ای استخوانی هم تولید می‌کنند که همان ماده، ساختار اسکلتی‌شان را شکل داده و رشد می‌دهد. مرجان‌ها «کلسیم کربنات» تولید می‌کنند که ماده اصلی صخره‌های مرجانی است؛ صخره‌هایی که در طول میلیون‌ها سال، می‌تواند توده‌های عظیمی را در دل دریاها شکل بدهد؛ توده‌هایی که وقتی از آب بیرون می‌زنند، جزیره‌های مرجانی را تشکیل می‌دهند. جزیره «خارگ»، درست به همین شکل، 14 هزار سال پیش از دل آب‌های خلیج‌فارس، سر برآورده است.
جزیره خارگ یکی از جزایر خلیج فارس است. این جزیره در تقسیمات کشوری در حوزه استان بوشهر قرار می‌گیرد. جزیره خارگ که گاهی جزیره خارک نوشته می‌شود، جزیره‌ای مسکونی است در ۳۸ کیلومتری ساحل بندر گناوه و 46 کیلومتری بوشهر. تمام وسعت خارگ محدود می‌شود به ۸ کیلومترمربع در ۴ کیلومترمربع. خارگ سراسر از انواع و اقسام فسیل‌ها و همچنین باقیمانده‌هایی از اندام انواع مرجان‌ها و دوکفه‌ای‌ها و سایر جانوران آبزی و نرمتان در ترکیبی با ذرات ماسه شکل گرفته است. شاید باورش دشوار باشد اما بر اساس گزارش زمین‌شناسان تنها قشر نازکی از خاک این جزیره با ضخامتی بین ۲۰ سانتی‌متر تا ۵ متر، چگالی‌اش به حدود ۱٫۵ می‌رسد و نسبت به سایر بخش‌های جزیره سخت‌تر به شمار می‌رود. اما لایه‌های زیرین آن به مراتب نرم‌تر هستند و در مقابل جریان آب هیچ مقاومت خاصی از خود نشان نمی‌دهند. همین امر سبب شده است که آب و باد بتوانند لایه‌های زیرین را از بین ببرند و باعث سقوط و متلاشی شدن لایه سطحی خاک شوند. زمانی که لایه‌های سطحی کنار زده شدند گنجینه‌ای از آثار و نگاره‌های باستانی سر از خاک بیرون آوردند. این آثار و نگاره‌ها اطلاعات بسیار سودمندی در مورد گذشته بدست می‌دهند. با این حال سیر تغییر و تبدیل‌های بی‌پایان در جزیره خارگ همچنان ادامه دارد و ممکن است چیزهای شگرف بیشتری از دل خاک به بیرون راه پیدا کند.
انگورکاری در دل چاه
یکی از معضلات بزرگ در بسیاری از جزایر خلیج فارس نبود آب شیرین است. اما در جزیره خارگ آب شیرین به وفور یافت می‌شود. در تمام طول تاریخ چه گودال‌های طبیعی موجود در سطح جزیره، چه چاه آب‌های حفر شده در دل زمین و چه رشته قنات‌های ایجاد شده در این جزیره همه و همه دست به دست هم داده‌اند که از راه‌های طبیعی و راه‌های ساخته دست بشر آب‌های سطحی و باران‌های فصلی به سدهای طراحی شده یا سدهایی که به صورت طبیعی در دل زمین قرار داشته‌اند، هدایت گردند و در آن‌ها جمع‌آوری شوند.
آثار و بقایای تلاش مردمان عصرهای گذشته که در دوران مختلف در جزیره خارگ زندگی می‌کرده‌اند و سعی در جمع‌آوری آب داشته‌اند و اتفاقاً موفق هم بوده‌اند در سراسر خاک جزیره خارگ قابل مشاهده است. برخی از این آثار عبارتند از: راه‌آبه‌های کوچک و بزرگ، چاه‌هایی که ده‌ها متر در دل سنگ کنده شده که به وسیله چرخ‌های آبکشی با نیروی گاو یا سایر چارپایان از آن‌ها آب می‌کشیده‌اند، و کاریزهای کهنسال.
چاه‌های آب در جزیره خارگ همچنان سرشار از آب شیرین هستند. برخی از این چاه‌ها در روزگار ما خیلی مورد بهره‌برداری قرار نمی‌گیرند و به رسم گذشته به قوت خود باقی هستند. اما برخی دیگر از این چاه‌ها هستند که در روزگار ما خشک شده‌اند و مردمان محلی در قعر آن‌ها درختان مو را می‌کارند. این درخت‌های مو که در قعر این چاه‌های قدیمی آب شیرین کاشته می‌شوند به هیچ عنوان نیاز به آبیاری ندارند و از همان رطوبت موجود در قعر چاه یا آب شیرینی که در لابه‌لای ماسه‌ها و فسیل‌ها پنهان شده است، می‌نوشند و می‌رویند. جالب است بدانید که این درختان مو در هر سال صدها کیلو انگور بار می‌دهند. آب و خاک موجود در قعر چاه‌های خشک شده بسیار مناسب و حاصلخیز هستند.
خارگی‌ها، زیر سایه انجیر معابد
ویژگی‌های منحصر به فرد جزیره خارگ سبب شده انواع و اقسام درختان و گیاهان امکان رشد در این جزیره را پیدا نکنند. اما یکی از درختانی که اتفاقاً تنها نوع پوشش گیاهی در این جزیره به شمار می‌رود درختان «لور» یا «لیل» یا «انجیر معابد» هستند. این درختان درست مثل جزیره خارگ از ویژگی‌های متفاوتی بهره برده‌اند.
درختان انجیر معابد درختان بزرگی هستند که سایه وسیعی ایجاد می‌کنند. این درختان ریشه‌های بسیاری دارند. ریشه‌های درخت لور یا لیل یا انجیر معابد هوازی هستند؛ یعنی به‌جای اینکه به سمت زمین رشد کنند و در لایه‌های خاک گسترش بیابند به سمت آسمان حرکت می‌کنند و به تنه درخت می‌پیچند و از تنه درخت بالا می‌روند و دوباره از شاخه‌ها آویخته می‌گردند.
علاوه بر درخت لور یا لیل یا انجیر معابد درخت «سدر» یا «کنار» نیز در جزیره خارگ رشد می‌کند و در تعداد بسیاری در خاک این جزیره به چشم می‌خورد. با این وجود درختان سدر یا کنار به علت نبود شرایط کافی برای رشد در جزیره خارگ در مقایسه با درختان سدر یا کنار دامنه‌های کوه‌های البرز از رشد محدودی برخوردار بوده‌اند.
پرندگان مهاجر میهمان آهوهای کوهی
جزیره خارگ جلوه‌ای ناب و متفاوت از طبیعت را به تصویر کشیده است. تفاوت در نوع آب و هوا و خاک باعث شده است این جزیره اقلیمی متفاوت و متمایز از سایر نقاط ایران زمین داشته باشد. بدون شک تجربه این اقلیم متفاوت جذاب و جالب توجه خواهد بود. اقلیم خاص و منحصر به فرد در جزیره خارگ زیست بومی خاص برای حیوانات به شمار می‌رود و به همین ترتیب در این جزیره شاهد وجود گونه‌هایی خاص و منحصر به فرد از حیوانات نیز خواهیم بود. جالب است بدانید در این جزیره گله‌هایی محدود از نوع خاصی از آهو(آهوی کوهی) به چشم می‌خورد. علاوه بر این آهوهای منحصر به فرد، نوعی مار بلند و سمی نیز در این جزیره ساکن است. گفته می‌شود طول این مارها به یک و نیم متر می‌رسد. این دوگونه از حیوانات تنها ساکنان دائمی جانوری در جزیره خارگ به شمار می‌روند. جزیره خارگ البته از آغاز فصل سرما میهمانانی دارد. پرندگان مهاجر فراوانی در فصل زمستان از سردی هوا به جزیره گرم خارگ پناه می‌آورند.
امامزاده‌ای از خشت و گل
یک اثر تاریخی پرطرفدار در کنار آثار باستانی بسیار در جزیره خارگ به چشم می‌خورد. این اثر تاریخی با نام آرامگاه امامزاده «میرمحمد حنفیه» شناخته می‌شود. این اثر تاریخی مهم و محبوب در قسمت جنوب غربی جزیره خارگ واقع شده است. قدمت این بنای تاریخی به سال ۷۳۸ هجری قمری تخمین زده شده است. این بنای تاریخی که از خشت و کاهگل ساخته شده دو گنبد دارد. یکی از گنبدها بزرگ و دیگری کوچک است. گنبد بزرگ مضرس و گنبد کوچک مدور است. داخل این آرامگاه با کاشی‌کاری‌های شاهکار زینت یافته است.
بر اساس کتیبه‌ای که درون بقعه نگاشته شده، امامزاده میرمحمد حنفیه یکی از فرزندان امیرالمؤمنین علی(ع) شناخته شده است.
امامزاده میرمحمد حنفیه یکی از زیارتگاه‌های مهم در جنوب ایران زمین به شمار می‌رود. این عمارت تاریخی با شماره ۲۲۰۵ در فهرست آثار ملی ایران زمین به ثبت رسیده است.
خبرنگار: علی جوکار
عکس‌ها: افسانه جعفری