خارگ نیوز: رییس کل سازمان نظام پزشکی با اشاره به تلاش کشورها برای خرید هر چه زودتر واکسن کرونا و واکسیناسیون جمعیتشان، گفت: این واکسن که تزریق آن در دنیا شروع شده، لازم است به سرعت، به میزان کافی و در مدت زمان مشخص برای مردم ایران با اولویت اقشار آسیب پذیر و کادر درمان تامین شود و در این راستا همه امکانات کشور باید بسیج شوند.
به گزارش خارگ نیوز، دکتر محمدرضا ظفرقندی در نشستی خبری، گفت: خوشحالم که با تمهیداتی که انجام شد و کمکی که مردم کردند، شیب نزولی در زمینه کرونا را شاهدیم که در مقایسه شرایط و نگرانی هایی که داشتیم، نشان می دهد که اگر تصمیمات درست گرفته شود و مردم هم همکاری کنند، چنین نتایجی رخ می دهد.
شیب نزولی کرونا؛ نتیجه اعمال محدودیتها
وی افزود: بر این اساس دو هفته تعطیلی داشتیم و از اواسط آبان محدودیت هایی برای برخی شهر ها انجام شد که آنچه در حال حاضر می بینیم نتیجه همین محدودیت ها و رعایت مردم است. خوب بود که این تمهیدات به عنوان تصمیمات راهبردی از مدت ها قبل انجام می شد. یعنی اگر به این نتیجه می رسیدیم که تعداد مبتلایان در هر شهر و تعداد مرگ و میر در هر شهر، نسبت به جمعیت برای اعمال محدودیت ها تعیین کننده باشد، در یک پروتکل برنامه ای دیده می شد و اگر اینگونه بود، در پیک های قبلی هم نتایج بهتری را به دست می آوردیم. البته الان هم این موضوع غنیمت است. امیدواریم نتیجه شب یلدا هم طوری باشد که مردم و کادر درمان آسیب کمتری ببینند.
بهبود وضعیت ایران
ظفرقندی با بیان اینکه ما جزو ۵ کشور بالا از نظر مرگ و میر کرونا در جهان بودیم، گفت: اما در حال حاضر با این رعایت ها وضعیتمان بهبود یافته است. بنابراین اگر از ابتدا پروتکل درستی وجود داشت، نتایج بهتری می گرفتیم. طبق آمار دیروز میزان مرگ در امریکا ۱۲۶۲ نفر، روسیه ۵۸۵ نفر، انگلیس ۵۳۴ نفر، ایتالیا ۵۳۳ نفر، مکزیک ۷۶۲، آلمان ۳۳۳ نفر و ترکیه ۲۴۱ نفر و هند ۳۴۲ نفر مرگ و میر داشته اند. بنابراین ایران دیگر جزو ۱۰ کشور اول هم از نظر میزان مرگ ها نیست.
تامین واکسن کرونا در بازه زمانی مشخص؛ اولویتی حیاتی
رییس کل سازمان نظام پزشکی با اشاره به بحث واکسن، گفت: بحث مهم این روزهای ما واکسن هست. حرف اولیه ما این است که تامین واکسن برای مردم یک اولویت حیاتی، قهری و قطعی است و این تامین باید در ابعاد وسیع و در بازه زمانی مشخص و محدود برای مردم فراهم شود. تامین ۵۰ میلیون واکسن در طول هشت ماه خیلی موثر نیست، بلکه این تعداد باید در عرض سه ماه تامین و تزریق شود. زیرا اگر فاصله بیفتد، زنجیره ویروسی قطع نمی شود.
نهادها و بخش خصوصی هم در تهیه و توزیع واکسن ورود کنند
وی افزود: استراتژی مهم سازمان نظام پزشکی و رسانه های سلامت امروز باید به دنبال این باشند که واکسن که تزریق آن در دنیا شروع شده، به سرعت به میزان کافی و در مدت زمان مشخص برای مردم ایران با اولویت اقشار آسیب پذیر و کادر درمان تامین شود. البته طبیعی است که در این بخش همه امکانات کشور باید بسیج شود. فقط بخش دولتی نمی تواند در این حوزه اقدام کند، بلکه نهادها و بخش خصوصی باید در تهیه و توزیع واکسن ورود کنند و پیشنهاد سازمان هم در این زمینه کتبا به وزیر بهداشت منعکس شده و ما هم آمادگی سازماندهی آن را داریم مانند توزیع واکسن آنفلوانزا تا این اتفاق خوب برای مردم بیفتد.
مسابقه جهانی برای خرید واکسن
وی ادامه داد: نتیجه این کار این است که قطعا درست است که محدودیت های اقتصادی وجود داشته باشد، اما با تامین واکسن، اقتصاد و معیشت مردم به شرایط عادی برمی گردد. مسابقه ای که در حال حاضر در جهان وجود دارد، این است که بسیاری از کشورها تلاش می کنند تا زودتر تمام مردم شان را واکسینه کنند و بعد گشایش اقتصادی و رفت و آمدی را اعلام کنند و طبیعتا به شرایط عادی باز می گردند.
رییس کل سازمان نظام پزشکی ضمن تبریک روز پرستار، گفت: واقعا ما که در بیمارستان کار می کنیم، تیم درمان اعم از پزشک و پرستار باید باهم دیده شوند و رشد کنند. خوشحالیم در روز پرستار مطالبی برای حمایت از جامعه پرستاری مطرح شد. طبیعتا باید این ابعاد اقتصادی به صورت پایدار از سوی مجلس و دولت فراهم و طوری برنامه ریزی شود که فعالیت بتواند مخصوصا در بخش خصوصی به صورت خوبی ادامه یابد و گشایش خوبی در حوزه فعالیت بخش خصوصی فراهم شود.
ظفرقندی با اشاره به بحث شهدای سلامت، گفت: این مسیر خدمت ایثارگرانه در جامعه پزشکی همچنان ادامه دارد و امیدواریم بحث هایی که از ابتدا با عنوان شهدای سلامت مطرح بوده، به نتایج عملی و با خروجی هایی برسد که خانواده شهدای سلامت از آن بهره مند شوند و هم افرادی که همچنان ارائه خدمت می دهند، از حمایت اطمینان حاصل کنند.
رشد مناسب بودجه ۱۴۰۰ سلامت
وی درباره بودجه سلامت نیز گفت: بودجه سلامت در مجلس رشد خوبی داشته است و امیدواریم این رشد خوب با تخصیص خوب همراه شود. گاهی یک بودجه مصوب می شود، اما تخصیص داده نمی شود و عملیاتی نمی شود که مثال های آن در سنوات گذشته فراوان است. امیدواریم این بودجه ها پایدار باشد و عملیاتی شود تا افزایش کیفیت خوبی در بخش سلامت ارائه شود.
۷۰ درصد مراجعات سرپایی کرونا در بخش خصوصی
وی تاکید کرد: امروز وظیفه دارم از تمام کادر درمان که با همت و تلاش حضور دارند و توانستند بیماری را به نسبت یک ماه قبل کاهش داده و مرگ و میر را به یک سوم برسانند، تشکر کنم. باید توجه کرد که این بار هم بر دوش بخش خصوصی و هم بخش دولتی است. ۷۰ درصد مراجعین سرپایی کرونا در بخش خصوصی هستند و ۳۰ درصد در بخش دولتی. در حوزه بستری هم وضعیت ۵۰. ۵۰ شده است. بنابراین حمایت از هر دو این بخش ها ضروری است.
۳۰۰ شهید مدافع سلامت؛ طبق آمار نظام پزشکی
اختلاف دیدگاه بر سر آمار شهدای مدافع سلامت
ظفرقندی در پاسخ به سوالی درباره شهدای خدمت سلامت، گفت: واقعیت این است که آمار و ارقام در سازمان نظام پزشکی نشان می دهد که بیش از ۳۰۰ نفر از همکاران ما در جامعه پزشکی و کادر درمان با بیماری کرونا شهید شده اند و نزدیک ۶۰ درصد این شهدا در حوزه سازمان نظام پزشکی بودند. قبلا نظر سازمان را در زمینه شهید خدمت اعلام کردیم. معیار فقط کسانی نیستند که در بخش ای سی یو یا کرونا بودند. اگر فیزیوتراپیست بیمار مبتلا به کرونا را فیزیوتراپی می کند و به کرونا مبتلا می شود و... همه این ها باید مشمول شوند. اختلاف دیدگاه بر سر آمار اینجاست. حتی مستخدمی که بخش کرونا را نظامت می کند و یا جواب آزمایشات را می آورد، باید مشمول باشند و باید در این زمینه به تفاهم برسیم.
لزوم حمایت جدی از خانواده شهدای سلامت
وی گفت: در عین حال محتوای حمایت هم برایمان مهم است. فقط یک عنوان گذاشتن و عدم حمایت جدی از خانواده هایشان مورد نظر نیست و حتما باید پیگیری کنیم تا حمایت قابل قبولی انجام شود و بقیه افراد هم انگیزه ادامه خدمت را داشته باشند.
تامین واکسن از سبد WHO
ظفرقندی در پاسخ به سوال ایسنا درباره ارزیابی از چرایی تاخیر در تامین واکسن کرونا و منابع پیشنهادی برای تامین این واکسن و در عین‌حال ورود نظام پزشکی جهت کمک به واردات این واکسن از بعد دیپلماسی سلامت، گفت: هر واکسنی که مورد تایید مراجع قانونی علمی مانند WHO و FDA قرار گیرد، طبیعتا باید آن را تهیه کرد و ربطی به شرکت یا کشوری ندارد، بلکه هر کشور یا شرکتی که می تواند یک واکسن مورد اعتماد را برای ما تامین کند، وظیفه کشور ما هم تامین آن است. پیشنهاد ما به دلیل مشکلات تبادل ارزی در همین زمینه است. در حال حاضر دولت عمدتا از سبد WHO یعنی کووکس تهیه واکسن خواهد کرد که عمدتا دو واکسن آکسفورد و چین در دستور کار تامین از طریق کوواکس است که هر زمان تاییدیه دریافت کنند، واکسن تهیه می شود.
سازمان جهانی بهداشت در جهت تسهیل تبادلات ارزی کمک کند
وی افزود: منتها پیشنهاد سازمان نظام پزشکی هم به وزیر بهداشت داده شده و هم نامه ای به دبیر کل سازمان جهانی بهداشت امروز ارسال می کنیم. در این نامه اعلام کردیم که ایشان باید به وظیفه بین المللی و انسانی و قانونی خود در زمینه تسهیلات تبادل ارزی و جلوگیری از محدودیت های ناشی از تحریم های امریکا کمک کند تا واکسن از طرق مختلف هم از مسیر دولتی و هم از مسیر خصوصی وارد شود.
ظفرقندی ادامه داد: بالاخره ساز و کار تهیه واکسن در بخش خصوصی در برخی موارد محدودیت های دولتی را نخواهد داشت و می تواند کمک کند تا در زمان زودتری واکسن را تامین کنیم. در عین حال انواع مختلف واکسن کرونا ارائه شده؛ مانند واکسن فایزر و مدرنا که بر مبنای mRNA هستند. همچنین واکسن هایی که مدل های نوترکیب یا غیرفعال هستند که مورد تایید و خوب هستند و بسیاری از کشورهای ثروتمند جنوب خلیج فارس هم از این واکسن ها از کشورهای مختلف استفاده می کنند. به نظرم قبل از اینکه به این بپردازیم که کدام واکسن را تهیه کنیم، اولویت این است که هر واکسن مورد تایید علمی با حجم مورد نیاز و در زمان مشخص تامین کنیم.
حداقل ۵۰میلیون دوز واکسن نیاز داریم
دست بخش خصوصی را باز بگذارید
وی ادامه داد: کشور ما برای تهیه ۲۰ میلیون واکسن با کوواکس قرار داده بسته است، اما به نظر ما کافی نیست؛ چرا که هر واکسن باید در فاصله سه هفته تا یک ماه باید یک دوز تکرار داشته باشد و این میزان واکسن برای ۱۰ میلیون نفر جمعیت است. در حالی که ما حداقل برای کشور۵۰ میلیون دوز واکسن نیاز داریم. کشورهایی که دست و بال بازتری دارند، چندین برابر جمعیت شان واکسن پیش خرید کردند. به عنوان مثال کانادا ۷ برابر جمعیت کشور واکسن پیش خرید کرده است. مقدار کنونی واکسن، یعنی ۲۰ میلیون، کافی نیست و باید مسیرهای دیگری برای تامین واکسن باز شود و دست بخش خصوصی در این زمینه باز گذاشته شود.
نگرانی از جهش ویروس در اروپا
ظفرقندی در پاسخ به سوالی درباره جهش کرونا در انگلیس، گفت: همه نگران جهش ویروس در انگلیس هستند و بسیاری کشورهای اروپایی از امروز رفت و امد به انگلیس را متوقف کرده اند. بنابراین جای نگرانی دارد، اما از جهت تامین واکسن ارزیابی علمی نشان می دهد که این جهش مانع مسیر واکسن های تهیه شده نیست. واکسن هایی که اکنون‌تهیه شده، روی ویروس جهش یافته هم موثر است. اما تحقیقات علمی نشان می دهد که واکسن ها با وجود جهش ویروس همچنان اثربخش هستند.
هفت خط دانش فنی برای تولید واکسن در کشور
ظفرقندی درباره واکسن کرونای تولید داخلی نیز گفت: واکسن تولید داخلی بسیار ارزشمند است. در گذشته خط تولید واکسن را در موسسه رازی داشتیم که سال ها بود که تعطیل شده و هیچ حرکت دیگری هم در کشور نداشتیم. در حال حاضر به طور مشخص هفت خط دانش فنی برای ایجاد واکسن در کشور راه افتاده است. برخی از آن ها روی ویروس غیرفعال عمل می کنند و حداقل دو مرکز هم روی واکسن MRNA دارند کار می کنند که به جاهای خوبی رسیده اند. یک مورد که به مطالعه انسانی رسیده و یکی دو مورد دیگر هم تا یک ماه آینده به فاز انسانی می رسد که بسیار خوب است.
وی تاکید کرد: اما باید توجه کرد که این ها با تولید انبوه متفاوت است. تولید انبوه دستگاه چاپ و پلی کپی نیاز دارد. یعنی وقتی دانش فنی تولید شد، حالا به کلین رووم، دستگاه های تولید و... نیاز است که اکنون در کشور ما وجود ندارد. از طرفی با محدودیت های ارزی موجود امکان و زمان تهیه آن مشخص نیست. البته مسوولان پیگیر هستند، اما نمی توان منتظر این ماند. باید ضمن تقویت و حمایت از این فعالیت های علمی خرید واکسن هم در اولویت قرار گیرد.
مرگ یک نفر هم زیاد است
ظفرقندی ادامه داد: کسی معتقد نیست که نباید واکسن وارد کنیم. هر روزی که می گذرد، مرگ و میر ایجاد می کند. یک‌نفر مرگ و میر هم زیاد است. اینکه باید واکسن را در زمان مشخص وارد کنیم، قطعی، پزشکی، انسانی و اقتصادی است. آسیب اقتصادی اینکه کشور را با همین شرایط به تابستان بکشانیم، به امید تولید مکفی واکسن در کشور، بسیار بیشتر است. باید برای نجات جان انسان ها واکسن را وارد کنیم.
نتایج خوب واکسنهای ایرانی در تست حیوانی
وی درباره عوارض واکسن های ایرانی، گفت: شرکت ها فعلا فاز حیوانی را طی کردند. صدها میمون را وارد کردند و روی میمون و موش آزمایشات انجام شده و به لحاظ علمی نتایج خوب بوده است. فاز یک‌انسانی بر روی ۵۰ تا ۶۰ نفر است که نتایج آن باید بررسی شود تا بعد وارد فاز دوم شوند. فاز سوم هم باید طی شود که انجام و ارزیابی هر یک از این ها حدود دو ماه وقت می برد. هنوز فاز انسانی نداشتیم و امیدواریم فاز انسانی واکسن ها مانند فاز حیوانی با موفقیت انجام شود.
ظفرقندی درباره احتمال ورود ویروس جهش یافته در انگلیس به ایران گفت: رفت و آمد از انگلیس به ایران زیاد نیست و در دستور کار وزارت بهداشت است که کنترل بر روی افرادی که رفت و امد به انگلیس داشتند، انجام شود.
قیمت واکسن کرونا
رئیس کل سازمان نظام پزشکی درباره قیمت های واکسن کرونا و تزریق رایگان آن، اظهار کرد: باید بخش خصوصی و دولتی در تامین واکسن کرونا ورود کنند و تامین واکسن با همراهی و همدلی باید انجام شود. این اقدامات با همیاری پیش می رود. باید توجه کرد که واکسن ها از ۴ تا ۴۰ دلار قیمت دارند. حال واکسن باید رایگان در اختیار اقشار آسیب پذیر قرار گیرد.
وی افزود: باید توجه کرد که کل هزینه تامین واکسن کرونا در ایران کمتر از ۲۰۰ میلیون دلار است. تاکنون ۵۲ میلیون دلار برای تامین ۲۰ میلیون دوز واکسن برای 10 میلیون نفر در نظر گرفته شده است، در عین حال برخی افراد هم به کرونا مبتلا شده اند و برخی هم مشمول واکسیناسیون نمی شوند. به طور کلی ۲۰۰ میلیون دلار برای تامین واکسن بودجه لازم است و این عددی نیست که کشور نتواند آن را تامین کند. در دوران کرونا یک میلیارد دلار از صندوق ذخیره ارزی برداشته شد و بنابراین این عدد اگر در زمان مناسب تامین شود، می تواند اقتصاد کشور را راه بیندازد.
وی با بیان‌اینکه همکاری و نظارت دولت در واکسیناسیون ضروری است، گفت: باید واکسن اقشار آسیب پذیر تامین شود و اگر دولت نتوانست برای همه واکسن تامین کند برخی اقشار توانمند حاضر هستند حتی هزینه ۳۰۰ هزار تومانی برای واکسن بپردازند، اما کسب و کارشان تعطیل نشود.
ظفرقندی درباره پاسخ به اینکه آیا حاضر است واکسن داخلی را تزریق کند، گفت: واکسنی که با ضوابط علمی تولید شود را تزریق می کنم. البته من به کرونا مبتلا شده ام و فعلا کسانی که مبتلا شده اند تزریق برای آنها ممنوع است.
ضعف تعامل ستاد کرونا با سایر نهادها
وی درباره عدم تعامل مناسب میان ستاد ملی مقابله با کرونا و سایر نهادها مانند نظام پزشکی، گفت: یکی از ایرادات در ساماندهی کرونا همین موضوع ضعف تعامل ستاد ملی کرونا باسایر نهادهاست. مدیریت و کنترل کرونا یک عزم ملی و جمعی با کمک همه رسانه‌ها و نهادهای مدنی و ملی را می طلبد و اگر بخواهیم اقدام موفقی انجام شود، باید این تعامل‌ها صورت گیرد. متاسفانه سالها نگرش حل همه مشکلات از طریق دولت نهادینه شده، اما واقعیت این است که در تصمیم سازی‌ها و تصمیم گیری‌ها سازمان نظام پزشکی در جلسات ستاد ملی مقابله با کرونا حضور نداشت و اکنون هم حضور ندارد. البته ما در مقاطع مختلف عقب نشینی نکردیم و پیشنهادات خود را مکتوب و رسانه‌ای کردیم.
ظفرقندی گفت: به طور رسمی از طرق مختلف توانستیم در جاهایی که فکر می‌کردیم آسیب‌هایی وارد شده است، از آسیب ها با بیانیه و مصاحبه جلوگیری کنیم. از جمله این اقدامات می توان به این اشاره کرد که در ابتدای کرونا در اسفند ماه اعلام شد که هفته آینده مدارس و دانشگاه‌ها بازگشایی می‌شوند و ما همان زمان مکاتبه کردیم و بیانیه دادیم و جلوی این اقدام گرفته شد؛ یا در ابتدا سطح ستاد ملی کرونا وزارت بهداشت بود. در حالی که بسیاری از تصمیمات کلان اقتصادی باید در سطوح بالای کشوری گرفته می شد و در این زمینه بیانیه دادیم که در راس ستاد ملی باید رئیس جمهور قرار گیرد و این موضوع در شورای امنیت ملی تصویب شد و اعلام کردیم رئیس‌جمهور باید اختیارات ویژه‌ای داشته باشد. در هر صورت حتی اگر تعامل ها دوطرفه نبود، اما ما نظرات خود را ارایه کردیم.
شرایط انتقال واکسن فایزر را نداریم
وی درباره اینکه گفته می شود شرایط انتقال و خرید واکسن فایزر را نداریم و بحث ها در این باره گفت: انتقال واکسن فقط بحث هواپیمایی نیست و هواپیمایی می تواند واکسن را منتقل کند، اما واکسن باید به اقصی نقاط کشور منتقل شود. این واکسن زنجیره انتقال منفی ۷۰ درجه را می خواهد و این امکانات در داخل کشور وجود ندارد. این موضوع را ما اعلام نمی کنیم بلکه اینها اظهارات دبیر کمیته علمی ستاد ملی مقابله با کرونا است که شرایط انتقال واکسن فایزر را برای تزریق نداریم.
واکسیناسیون؛ تنها راه ایمنی جمعی مقابل کرونا
ظفرقندی درباره بحث ایمنی گله ای، گفت: تنها راه ایمنی گله ای واکسیناسیون است. در بیماری که مرگ و میر بالا دارد، هیچ پزشکی که در ابعاد علمی قابل قبول باشد به ایمنی گله ای جز از طریق واکسیناسیون اعتقاد ندارد. باید توجه کرد که برخوردهای ناموفق در زمینه کنترل رفت و آمد و تامین ماسک و اقلام حفاظتی بوده است اما اینکه ایمنی گله ای در سیاست‌ها تاثیر گذار بوده باشد، ما چیزی ندیدیم.
رئیس کل سازمان نظام پزشکی درباره ایمنی واکسن کرونا و برخی هجمه ها به آن گفت: در برخی بیماری ها مانند فلج اطفال واکسن ایمنی دائمی دارد، اما در بیماری مانند آنفلوانزا ایمنی کوتاه مدت است. در عین‌حال باید بدانیم که کرونا یک بیماری نوپدید است و سابقه ای درباره نحوه مقابله با آن وجود ندارد. بنابر نظر اپیدمیولوژیست ها باید زنجیره انتقال بیماری را باید قطع کنیم و چون بیماری درمانی ندارد و اعتقادی به ایمنی گله ای نداریم، پس راهی جز واکسیناسیون برای قطع زنجیره انتقال کرونا نداریم.
وی در پاسخ به سوالی درباره درمان کرونا به روش های طب سنتی یا داروهای گیاهی، گفت: ما نمی توانیم برای درمان بیماری ها از جمله کرونا با فرضیه پیش برویم. هر دارویی که قرار است برای درمان یک بیماری مورد استفاده قرار گیرد، باید به روش های علمی و تجربی مورد تایید قرار گرفته باشد و شواهد علمی آن اعلام شود.
ظفرقندی افزود: سازمان نظام پزشکی با داروهای گیاهی مخالف نیست، داروهای تایید شده زیادی وجود دارند که پایه گیاهی دارند، اما اینکه دارویی روی درمان کرونا موثر باشد باید مراحل علمی را طی کند. تا زمانی که یک دارو مراحل آزمایش حیوانی و انسانی را طی نکرده باشد، نمی شود به صرف ادعای یک نفر مورد استفاده قرار گیرد. زیرا ما با جان انسان ها سر و کار داریم.
وی گفت: نگران این هستیم که ترویج داروهای تایید نشده جان مردم به خطر اندازد؛ کمااینکه بیماران مبتلا به سرطان زیادی داریم که به علت درمان های غیر علمی یا سنتی و دیر مراجعه کردن به پزشک جان خود را از دست دادند.
ظفرقندی افزود: چهار داروی گیاهی که وزارت بهداشت برای درمان کرونا اعلام کرده اند، مورد تایید سازمان نظام پزشکی نیستند. زیرا هنوز مراحل علمی را طی نکرده اند و سازمان نظام پزشکی نیز این موضوع را به وزارت بهداشت اعلام کرده است. این مساله نه فقط در مورد داروهای گیاهی بلکه برای هر داروی شیمیایی و صنعتی باید رعایت شود. اگر مدارک علمی تولید دارو را اعلام کنند، آن را بررسی می کنیم.
وی گفت: ممکن است برخی استفاده از مکمل یا ویتامین D یا C را برای تقویت سیستم ایمنی توصیه کنند، اما این مسائل ربطی به درمان کرونا با داروی گیاهی ندارد و موضوع دیگری است. تاکنون هیچ دارویی چه شیمیایی، چه گیاهی و چه صنعتی برای کرونا در دنیا معرفی نشده است.
ظفرقندی افزود: در این زمینه به رئیس سازمان غذا و دارو نامه نوشتیم که هنوز جواب این نامه را نداده اند، اینکه برخی گیاهان اثر درمانی دارند حرف درستی است اما هر دارویی برای تجویز به بیماران باید روال علمی را طی کرده باشد و صرفا با فرضیه نمی شود، برای درمان بیماران اقدام کرد.
ظفرقندی در پاسخ به سوالی درباره پوشش بیمه ای واکسن کرونا، گفت: دولت می تواند در زمینه واکسیناسیون حمایت های لازم را انجام دهد و حتما لزومی به پوشش بیمه ای نیست. به عنوان‌مثال هزینه ها می تواند مستقیم به مطب ها و بیمارستان ها داده شود. از طرفی اقشار توانمند هم می توانند با پرداخت هزینه واکسن را تهیه کنند.