بعد دیگری که از خارگ کمتر نمود عینی پیدا کرده و بدان توجه شده، میراث فرهنگی بجا مانده از تمدنهای عظیم کهن پارسی است که به جرات میتوان لقب باستانیترین جزیره ایران و خلیج فارس را بر این جزیره نهاد.
آنچه شاید بیش از همه در ذهن همگان از جزیره خارگ نقش بسته، عنوان بزرگترین پایانه نفتی ایران با سهمی بیش از 95 درصد از کل صادرات کشور است، اما بعد دیگری که کمتر نمود عینی پیدا کرده و بدان توجه شده، میراث فرهنگی بجا مانده از تمدنهای عظیم کهن پارسی است که به جرات میتوان لقب باستانیترین جزیره ایران و خلیج فارس را بر آن نام نهاد، چرا که کمتر جزیرهای را میتوان یافت که دارای اینهمه آثار باستانی متعدد از حضور تمدنهای مختلف در ایران باشد این جزیره را به لحاظ سابقه حضور تمدنهای مختلف میتوان «موزه طبیعی دیرین شناسی و باستان شناسی ایران» نامید.
استودان های هخامنشی
گور دخمههای پالمیران
گورمعبدهای پالمیران مربوط به دوره پارتیان که هنوز بخشی از سنگ نوشتهها و کنده کاریهای روی دیوارههای آن به جا مانده است، در صخرههای منتهی به امامزاده میرمحمد سوراخهای کنده شده بسیاری در دل این صخرهها و تعدد دخمهها، خودنمایی میکند، پالمیر نام یونانی قوم تدمر(Tadmer) است که زمانی در جزیره ساکن بودهاند و کالاهای عربی و هندی را از ایران به غرب تجارت میکردهاند این اثر با توجه به اهمیت آن، در فهرست آثار ملی ایران به شماره 2206 به ثبت رسیده است.
سنگ نبشته هخامنشی
سنگنبشته هخامنشی
سنگنبشته هخامنشی در جزیره خارگ در سال 1386 در پی احداث جادهای در جزیره خارگ کشف شدهاست که به خط میخی ایران باستان و با طول و عرض تقریبی یک متر است که بر روی سنگی مرجانی نوشته شده است، طبق تاریخگذاری این کتیبه، قدمت آن به 2400 سال پیش و زمان هخامنشیان باز میگردد.
این کتیبه بر سطح بالایی و رو به آسمان صخره،است؛ بدون تراش یا صیقلکاری و یا قاببندی سطح حامل آن نویسنده شده است،هر چند که نگارش کتیبه بر کف زمین عجیب به نظر میرسد، اما این تصمیم ظاهراً به دلیل کمبود مفرط صخرههای سنگی سخت در منطقه است، جزیره خارک از صخرههایی مرجانی تشکیل شده که تنها لایهای نازک از سطح بالایی آن سختی مناسبی دارد و لایههای زیرین و برش عمودی آن، دارای ترکیبی از بقایای مرجانها و دیگر جانداران دریایی با شن و ماسه است که امکان ایجاد سطحی هموار برای کتیبهنویسی بر روی آنها بدست نمیآید.
در این کتیبه کلا در پنج سطر و از شش واژه فارسی باستان استفاده شده که پنج واژه آن تاکنون ناشناخته بودند در ترجمه این کتیبه آمده است: « (این) سرزمین خشک و بیآبی بود شادی و آسایش را آوردم».
این کتیبه با آنکه دارای اهمیتی بینالمللی است و یکی از اسناد حاکمیت ایران در خلیج فارس محسوب میشد، در سالهای ابتدایی کشف آن، بدون توجه به حال خود رها شده بود و همچنین در معرض خطر گیاهان خودرو بود و به همین واسطه در خرداد ماه سال 1387، این کتیبه توسط افرادی ناشناس و بهعمد، با شی نوکتیز مابین حروف میخی کتیبه را تخریب شده که در اثر این موضوع 70 درصد نوشتههای این کتیبه که بر روی سنگ مرجانی نوشته شده است، به شدت آسیب دید و در حال حاضر تنها یک خط از این کتیبه سالم ماندهاست، در ابتدای امر و در پی انتشار کشف این کتیبه، رسانههای کشورهای حاشیهٔ خلیج فارس سعی بر تقلبی نشان دادن آن کرده بودند.
جزیره خارگو
منطقه حفاظت شده و مرجانی خارگو
منطقه حفاظت شده خارگو به عنوان یکی از چهار منطقه حفاظت شده استان محسوب میشود که در فاصله کمتر از پنج کیلومتر از خارگ و این پناهگاه حیات وحش در 57 کیلومتری شمال غرب بوشهر واقع شده است و مساحت آن در حدود 312 هکتار است، جزیره خارگو از جزیرههای کوچک ایرانی در خلیج فارس از توابع استان بوشهر است، خارگو درازایی 8 کیلومتری و پهنای تقریبی 400 متر دارد، این جزیره دارای تعدادی تأسیسات به جای مانده از حضور نظامیان کشور در سالهای جنگ ایران و عراق از جمله اسکله و ساختمانهای انبار مانند است که امروزه محل مناسبی برای رشد پرندگان در این جزیره است.
این جزیره همچنین زمانی محل استقرار نظامیان انگلیسی جهت تسخیر خارگ بود و پیش از آن نیز میر مهنای بندر ریگی برای حمله به هلندیان در خارگ از خارگو نیروهای خود را به سمت خارک گسیل داشتهاست، خارگو بنا به دلایل زیست محیطی و ارزش پدیدههای طبیعی آن توسط سازمان حفاظت از محیط زیست ایران بعنوان اثر طبیعی ملی جزیره خارگو به ثبت رسیده است، دارای پوشش گیاهی علفی یکساله و مرتعی از خانواده گرامینهها و یونجههای یکساله و پرندگانی از جمله باکلان، پرستوهای دریایی ، کاکاییها و حواصیلها و خزندگانی چون لاک پشت دریایی است، در سال 92 تعداد 10 راس آهو برای زاد و ولد در آن رها سازی شد، سواحل مرجانی، و صیدگاه مروارید آن در دریایی خلیج فارس منحصر به فرد بوده است و همین مسئله در کنار عدم مسکونی بودن و بکر ماندن آن، این فرصت را به لاک پشتها برای تخم گذاری و به پرندگان مهاجر برای لانه گزینی داده است.
کلیسای نسطوریان
کلیسای نسطوریان
شاید کمتر کسی بداند که تنها کلیسای باستانی باقی مانده از زمان ساسانیان آنهم در خلیج فارسی که هر روز مدعی تازهای پیدا میکند بر فراز صخرههای جزیره خارگ وجود دارد کلیسای نسطوریان، به گمان باستان شناسان یگانه کلیسای باقی مانده از این دوران است که میتوان آنرا نماد بارز تعلق خلیج فارس به ایران و ایرانی دانست.
بقایای بجای مانده از این کلیسای که ضمن کاوشهای پروفسور گیرشمن فرانسوی در سال 1337 مورد بررسی قرار گرفت نشان میدهد که این جزیره در عصر ساسانیان میزبان جماعت بزرگی از نسطوریان بوده است، در آن زمان شهر بخت اردشیر یا ریشهر فعلی در دوازده کیلومتری بوشهر یکی از مهمترین مراکز مسیحیان ایران بود که تا جزیره خارگ فاصله چندانی نداشت.
از دیگر قسمتهای این کلیسا میتوان از محل همسرایان یعنی جایی که در کلیسا سرودهای مذهبی را میخوانند، محراب، خزانه جای نگهداری اشیایی که در عشاء ربانی بهکار میرود، جامه خانه اطاقی که البسه و زیورآلات مخصوص تشریفات کلیسایی را در آنجا نگهداری میکنند، نام برد.
از دیگر قسمتهای این کلیسا نیز میتوان به تالار کتابخانه و تالار مجمع کشیشان نام برد، اطراف صحن کلیسا میدانگاه بزرگی است که خانههای صومعه را شامل میشود که مشتمل بر حدود شصت حجره است که هر یک دارای سه قسمت کوچک است که یکی از آنها جای خواب است، همچنین در چند صد متری کلیسا چندین ویرانه کوچک به فواصل زیاد از یکدیگر وجود دارد که خانههای کشیشان را شامل میشود. این مجموعه کلیسا دارای تزییناتی گچی بوده که در کاوشهای پروفسور گیرشمن بدست آمده است، نمونههای گچبری بدست آمده از خارگ، پنج قطعه با نقوش گیاهی و نقش صلیب هستند که اکنون در مخزن موزه ملی ایران نگهداری میشوند، این گچبریها مدتی پیش توسط موزه ملی ایران و در نمایشگاهی تحت عنوان تزیینات گچبری دوره ساسانی در معرض دید عموم قرار گرفته است اما اکنون در بدون اینکه در معرض دید علاقه مندان باشد، نگه داری میشود! در حال حاضر تنها بقایای ساختمان این کلیسا در خارگ باقیمانده است که هر روز بیشتر رو به تخریب میگذارد و نیازمند مرمت و بازسازی است.
نرد سنگ
نرد سنگی، چلیپای نشانگر و معبد پوزئیدن
صخره کندها و نردهای سنگی و همچنین چلیپای سنگی که نشان دهنده چهارجهت اصلی است، در سال 86 در خارگ کشف شد و نشان دهنده آثار تاریخی متعددی در این جزیره است که هنوز مورد کاوش قرار نگرفتهاند همچنین یکی دیگر از این آثار باستانی، معبد پوزئیدن (خدای دریاها)ست.
چلیپا: نخستین صخرهکند، عبارت است از چهارضلعیای نیممتری با گوشههای مدور که بر کف زمین و بر روی صخرهای مسطح و مشرف به یک راه قدیمی تراشیده شده است، در میانه نیمه بالایی این نگارکند، نیمکرهای حفر شده و چهار خط چلیپایی به مرکزیت آن تا چهار ضلع مجاور امتداد یافته است.
اندازهگیری با قطبنما نشان میدهد که این چهار خط با دو درجه انحراف شرقی به سوی چهار جهت جغرافیایی، و اندازهگیری با جیپیاس نشان میدهد که این چهار خط ، رو به سوی چهار جهت اصلی دارند (دقت اندازهگیری ~ 15 دقیقه قوسی).
در واقع خطوط این شکل، رو به سوی چهار جهت حقیقی و غیر مغناطیسی دارند. نگارنده قدمت این «سمتنما» را که کاربری آن نامشخص است، با مقایسه با دیگر آثار سنگی و همچنین لایههای اکسیدهشده و فرسایش یافته سنگ، در حدود دو تا سه هزار سال تخمین میزند.
نردهای سنگی خارگ: آثار سنگی متشکل از حفرههای کوچک تراشیده بر سنگ در جزیره خارگ. گودالهای کوچکی با قطر چهار تا ده سانتیمتر که با ترکیبهای گوناگون و متنوعی بر کف زمین و بر روی صخرههای مرجانی ساحل شمال غربی جزیره کندهکاری شدهاند، این نقشها در جایی ساخته شدهاند که دارای زمینی صخرهای و مسطح و مرتفع و دارای چشماندازی عالی به دریا است، تاکنون هفت نمونه از این نگارکندهها که هر کدام ترکیب چینش متفاوتی دارند، شناسایی شده است.
با توجه به نمونههای مشابه این اثر در محوطه باستانی بُترا در جنوب غربی اردن، گمان میرود که این آثار نوعی صفحه نرد برای مشغولیت و بازیها و ورزشهای فکری باشند، نمونههای دیگری از چنین صفحههایی از جنس چوب با قدمت 5000 سال در شهر سوخته سیستان و از جنس سنگ با قدمت حدود 1500 سال در کرمانشاه دیده شده است.
استودان های هخامنشی
آرامگاه مربوط به دوران مگالیتیک و استودانهای هخامنشی
این استودانها محلی برای جمع آوری استخوانها بودهاند که در حال حاضر تعداد 95 استودان در خارگ در صخرههای سنگی آن کشف شده است، در قسمت شمالی محلی که معبد ها در آن قرار گرفتهاند، و بر روی کف صخرهای سنگی ، 15 حفره بزرگ بدون نظم خاصی حفر شدهاند.
این حفرهها که طول آنها بین 1.5 تا 2.30 متر است با سنگ پوشیده شدهاند و استخوانها به صورت در هم ریخته و بدون نظم آناتومیک در داخل حفره قرار گرفتهاند، در داخل یکی از این قبرها بیش از 24 جمجمه شمارش شده است، پس از بررسیهای باستان شناسی مشخص شده که این استخوانها در داخل سبدهای حصیری که لایه بیرونی آن با مادهای قیر مانند پوشیده شده بود و یا خمرههای بزرگ سفالی به این محل آورده شدهاند. از این قبرها، یک عدد سکه متعلق به امپراطور اونوریوس فلاویوس Honorius Flavius 423ـ 395) و یک عدد جواهر با تصویر پادشاه مسن ـ شاراسن که احتمالا آتمبلوس سوم Attembelos III است ، به دست آمده است. هرنیک E.Haerinck غالب سفالهای به دست آمده از قبور مربوط قرون هفتم تا نهم میلادی و به فتح جزیره توسط اعراب میداند، البته تا حدودی این تاریخها با زمان استقرار تازه واردان جزیره هماهنگ است، وی معتقد است که مسیحیان نیز به هنگام زندگی در این جزیره از این قبور استفاده میکردند که تاریخ احداث آنها به عصر برنز بر میگردد.
امامزاده محمد حنیفه
بقعه امامزاده میر محمد حنفیه
یکی از مهمترین و با ارزشترین آثار تاریخی و فرهنگی جزیره خارگ، آرامگاهی است در قسمت جنوب غربی جزیره، که همچون نگینی خودنمایی میکند، بنای این آرامگاه که تاریخ 738 هجری قمری را بر خود دارد و بیش از 700 سال از ساخت آن میگذرد، مربوط به حکمرانی سلسله سلجوقیان در ایران است.
این بنا با دو گنبد هرمی شکل مضرس و گنبد مدور کوچک، زیبایی خاصی را به وجودآورده است، فضای درونی این بقعه با کاشی کاری ستارهای و هشت ضلعی تزیین شده است، در قرن هشتم ه.ق، همزمان با حکمرانی قطب الدین تهمتن، از پادشاهان هرمز است که بر جزایر و سواحل خلیج فارس و دریای عمان فرمانروای داشته است.
بر اساس اعتقاد اکثر محققین و مورخینف این بقعه آرامگاه محمد حنفیه فرزند امیرالمومنین علی (ع) است و کتیبهای به این مضمون نیز در داخل آرامگاه وجود دارد که نوشته است: «هذه المشهد امیرالمؤمنین محمدبن امیرالمؤمنین علی».
بنابر اعتقادی میر محمد حنفیه، فرزند حضرت علی (علی)، بر اثر ظلم و ستم بنی امیه و بنی مروان نسبت به خاندان بنی هاشم از مدینه مهاجرت کرده و در راه بصره در خارگ اقامت گزیده و به دلیل مسمومیت فوت کرده است.
گنبد این آرامگاه نما و معماری به سبک گنبد بقعه دانیال نبی در شوش دارد، کاشی کاری فضای دیوارهای داخلی آرامگاه، اغلب زرین فام و دارای اهمیت فراوانی است، آرامگاه میر محمد حنفی از مهمترین زیارتگاههای موجود در جنوب ایران است، مجموعه آرامگاه میر محمد حنفیه با شماره 2205 توسط سازمان میراث فرهنگی کشور در فهرست آثار ملی ثبت شده است.
قنات های باستانی
قناتهای باستانی
قناتهای خارگ مجموعاً 95 حلقه قنات است و به گفته مورخان و با توجه به اینکه ایرانیان نخستین قومی بودهاند که قنات ساختهاند، قناتهای آب شیرین خارگ به عنوان نخستین قناتهای جهان شناخته شدهاند که روزانه در حدود 120 هزار لیتر آب از آنها کشیده میشود، قناتهای اودنه در مجموعه باغ ولایت، قناتهای باغ پیرمرد و قناتهای کلیسای نسطوریان، از جمله معروفترین قناتهای خارگ است.
لازم به ذکر است که جزیره خارگ از معدود جزیرههای خلیج فارس است که دارای آب شیرین فراوان بوده است، آب شیرین جزیره خارگ در طول تاریخ علاوه بر گودالهای طبیعی، از طریق حفر دهها چاه آب و رشتههای قنات و نیز هدایت مصنوعی آبهای سطحی فراهم شده از بارندگیها به سدهای کوچک و گودالهای طبیعی جزیره فراهم میشده است.
در سراسر جزیره بازماندههای دایر یا بایر سامانههای گردآوری و استحصال آب شیرین به چشم میخورد که عبارتند از راه آبههای کوچک و بزرگ هدایت آب به چالههای طبیعی یا دست ساخته، تا چاههایی که دهها متر در دل سنگ کنده شده و گاه دارای چرخهای آبکشی با نیروی گاو و دیگر چارپایان بودهاند و نیز کاریزهای کهنسالی که در جای جای جزیره دیده میشوند و به دلیل بی توجهی در حال تخریب و نابودی هستند. برخی از این چاهها همچنان دارای آبی بسیار شیرین هستند که بهره برداری چندانی از آنها نمیشود، همچنین چاههای دیگری نیز در جزیره وجود دارند که مردمان خارگ به مانند دیگر نواحی جنوبی ایران، در انتهای آنها درختان مو را میکارند، این درختان بدون نیاز به آبیاری و با استفاده از رطوبت اعماق چاه، هر کدام سالانه تا چند صد کیلو انگور بار میدهند.
قنات اودنه که جزء معروفترین این قناتهاست، بصورت محوطهای سنگچین شده با ارتفاع تقریبی دو متر است که در دل صخرهها کنده شده است و در حدود 50 متر از آن را میتوان به راحتی پیمود. آب این قناتها توسط راه آب باریکی به حوض روبروی این قنات ریخته میشود.
سرسبزی و وجود باغهایی در اطراف این قنات و همچنین وجود باشگاه سوارکاری در این محل، این مکان را به یکی از مکانهای تفریحی جزیره خارگ تبدیل کرده است.
فلرهای گاز و مرغان دریایی
باغها
باغ پرندگان، باغ پیرمرد، باغ ولایت، باغ بن نصر و باغ شاه از جمله مهمترین باغهای جزیره خارگ هستند که هنوز تا حدودی پابرجا باقی ماندهاند و دیگر باغ ها به دست نابودی سپرده شدهاند.
باغ پرندگان: این باغ توسط شرکت پایانههای نفتی ایران تاسیس شده است و وجود درختان و گلهای تزیینی در کنار پرندگان مختلف و دیدنی همچون طاووس، طوطیهای مختلف، شترمرغ، قناریهای رنگارنگ، انواع مرغهای مینیاتوری، عقاب و پرندگان شکاری، و دهها پرنده دیگر، به مکانی دیدنی برای گردشگران و مردم خارگ تبدیل شده است.
باغ پیرمرد یا باغ بصیرو: این باغ قبل از ورود شرکت نفت متعلق به قومی از خارگیها بنام فریجیها بوده است، در آن موقع این باغ سرسبز و در آن انواع و اقسام مرکبات و سبزیجات و نخل وجود داشته است. باغ بن نصر: باغ بن نصر یکی از زیبا ترین باغهای جزیره خارگ بود که دارای آب روان و شیرین بود که از قنات موجود در این جزیره وجود داشت استفاده میکرد و همچنین دارای دو حوض بزرگ که آبهای ورودی از کاریز منتهی به این باغ در آن نگه داری و به مصرف درختان و زراعت در این مورد مصرف قرار میگرفت و در حال حاضر شاید آن باغ قدیم از بیین رفته باشد اما سرسبزی و نخلستانهای دره سیمرغ و آذرپاد، جای آن را گرفته است.
کشتی سوخته
نفتکش سوختهای که در نزدیکی اسکله قرار دارد. سوپر تانکر «پلی اسکاندیا» در سال 1364 در حال بارگیری نفت خام در اسکله آذرپاد یا «سی آیلند» قدیم مورد اصابت بمب قرار گرفت و بلافاصله پس از آن کارکنان اسکله این نفتکش را که در شعلههای مهیب آتش در حال سوختن بود از بازوهای بارگیری اسکله جدا کردند و به فاصله 500 متری از ساحل انتقال دادند این کشتی در حدود سه ماه به طور شبانه روزی در حال سوختن بود. این کشتی کرهای است با طول حدود 300 متر در زمان جنگ نفتکشها به وسیله هواپیماهای میگ 25 عراقی بمباران شد و کاملا سوخت و هم اکنون جایگاهی برای استراحت ملوانان و ناخدایان ایرانی است. این کشتی امروزه به عنوان یکی از اصلیترین نمادهای مقاومت جزیره خارگ مطرح است که هر روز هم رو به تخریب میگذارد.
غراب کافر
این اثر که مانند تخته سنگی عظیم در دریا جا خوش کرده است، در قدیم به شکل یک شناور لنج بوده که امروز بعلت فرسایش، شکل خود را از دست داده است. این اثر درآمیخته با خرافات و باورهای مردم بومی منطقه داشته است و بر این معتقد بودهاند که این لنج و اعضای درون آن، به دلیل آنکه میخواستند بقعه «میر محمد»را خراب کنند مورد غضب خدا قرار گرفتهاند و به سنگ تبدیل شدهاند.
دو خواهرون
قبر دو خواهرون با قدمت حدود سه هزار سال، (گونه آغازین معماری آرامگاه کورش بزرگ که در تپه سیلک و گورستان صرم نیز دیده شده است) و دو سنگ ضخرهای به شکل ضربدری بوده است که اکنون به دلیل توسعه تاسیسات نفتی در خارگ، به کلی تخزیب شده است. داستان این دو قبر نیز آمیخته با باورهای مردم بومی است که شاید سوغات بردگان آفریقایی به این مردم است. افسانهای که میگوید دو خواهر که میخواستند بدن عریان خود را از کفار مخفی کنند به هم چسبیدن و به سنگ تبدیل شدند.
صخره های مرجانی
گونههای جانوری منحصر به فرد خارگ
آهو: آهوان خارگ که به با توجه به کاهش محلهای مستعد برای زندگی آنها در جزیره مبنی بر توسعه تاسیسات نفتی، به وفور در محلهای قابل تردد در جزیره دیده میشوند و تعداد آنها در سر شماری سال 92 ، 411 راس اعلام شده است و در برخی از محلهای خاص در خارگ، بصورت دسته جمعی دیده میشوند و یکی از جاذبههای گردشگری طبیعی خارگ به حساب میآیند.
لاکپشتها: در این جزیره و جزیره خارگو، لاکپشتهای سبز و نوک عقابی تخم گذاری میکنند که هر دو لاکپشت نیز از گونههای در حال انقراض محسوب میشوند و در آب های اطراف این جزیره دیده میشوند.
پرندگان مهاجر آبزی و کنارآبزی: این پرندگان مهاجر دارای گونههای مختلفی مثل کاکایی، عقاب ماهیگیر، سارگپه، سنگ چشمه، سرحنایی، طرقهابی، سنگ چشمه دم سرخ، چک، سسگ، چین چاف، هستند و علاوه بر آن پرندگانی نیز در خود جزیره بطور همیشگی حضور دارند مثل سلیم خرچنگ خوار، چوب پا، انواع حواصیل، عقاب ماهیگیر، انواع مرغهای دریایی، انواع پرستوهای دریایی و کلاغها نیز به عنوان میزبانان اصلی این جزیره و پرندگان غالب، حضوری فراوان در جزیره دارند.
جانوران آبزی: انواع جانوران آبزی از انواع ماهیها، هشت پاها، خرچنگها، عروسهای دریایی، میگوها گرفته است تا کوسههای غول پیکر که بنام کوسه پلنگی معروف هستند در این آبها دیده میشوند.
سواحل شنی و ماسهای
سواحل مرجانی و ماسهای خارگ مثل ساحل نعل اسبی یا پلاژ بانوان و سواحل ماسهای پلاژ کارمندی که محل مناسبی برای تفریح، بازیهای ساحلی، شنا کردن و تفریح است، یکی از زیباترین، دیدنیترین و منحصر به فردترین سواحل آسیا و شاید جهان محسوب میشود که غروب دل انگیز خورشید، زیباییهای آن را دو چندان میکند وجود صخرههای سنگی در کنار ماسههای شنی نرم و درختان لیل، ترکیبی زیبا و دلنشین را رقم زدهاند که میتوان ساعتها در کنار آنها نشست و لذت برد.
دیگر مکانهای تفریحی و گردشگری
فلر (مشعل)های روشن شرکت نفت، شبها و بخصوص در زمستان و اوایل بهار، یکی از نقاط بسیار دلنشین است، که مردم را به دور خود جمع میکند، قایق سواری و دریانوردی، ماهیگری، غواصی، دوچرخه سواری در کنار ساحل، دیدن کشتیها و نفتکشهای غول پیکر خارجی از نزدیک، تاسیسات نفتی و پتروشیمی، گورستان اهل سنت، مقبره میر عبدالله، مقبره دیده بان و تماشای مراسم محلی زار و لیوا که همراه با رقص و نواهای آفریقایی است که در گذشته بهعنوان مراسم جنگیری مرسوم بود، از دیگر دیدنیهای این جزیره محسوب میشوند که میتواند برای هر گردشگری جذاب باشد.