در پی اغتشاشات اخیر و فیلترینگ دو پیام رسان پر طرفدار اینستاگرام و واتساپ، سبک جدیدی از زندگی پیش روی کابران فضای مجازی کشورمان قرار گرفته است.
در چند روز گذشته با ایجاد اغتشاشات و نا آرامی ها در نقاط مختلف کشورمان و از سویی سوء استفاده اغتشاشگران از شبکه‌های اجتماعی در همصدایی با انقلاب ستیزان آن ور آبی، شاهد اختلال در دسترسی به اینترنت و در ادامه فیلتر شدن شبکه‌های اجتماعی واتساپ و اینستاگرام بوده ایم، اما آنچه این روزها در گوشه و کنار دیده و شنیده می شود این است که مردم در جامعه کمتر گوشی به دست شده اند و به پیامک و پیام رسان های ایرانی پناه برده اند.
واتساپ از معدود پیام رسان های خارجی که در ایران بدون استفاده از فیلترشکن قابل استفاده بود حالا اما با اینستاگرام، در یک روز فیلتر شدند.
تابستان سال گذشته، مرکز افکار سنجی ایسپا با برگزاری یک نظرسنجی از مردم ایران اعلام کرد: واتساپ محبوبترین پیام رسان در بین کاربران ایرانی بوده است.
بر اساس این نظر سنجی که در مرداد ۱۴۰۰ انجام شده بود، ۷۱/۴ درصد از افراد بالای ۱۸ سال ایرانی از پیام رسان واتساپ استفاده می‌کردند. این آمار احتمالا در تابستان ۱۴۰۱ که این پیام رسان در ایران فیلتر شده، افزایش هم داشته است.
از طرفی نگاهی به گزارش سال گذشته مرکز آمار ایران از شبکه اجتماعی اینستاگرام نشان می دهد معادل ۱۱ میلیون نفر از طریق شبکه‌های مجازی کسب درآمد می کردند؛ به طوری که حدود ۹ میلیون نفر یعنی ۸۳ درصد از طریق اینستاگرام کسب درآمد داشته اند.
به گفته فعالان کسب و کارهای آنلاین، فیلترینگ اینستاگرام در پی اغتشاشات و ناآرامی ها ضرر و زیان بسیاری برای کسب‌وکار‌های مجازی به همراه داشته است.
آنچه مشهود است فیلترینگ اینستاگرام و واتساپ، رهاورد اغتشاشات چند روز گذشته شکل زندگی مردم را تغییر داده است. به سراغ مردم رفتیم و نظراتشان را در این مورد جویا شدیم.
آقای فرجی شهروند قمی می گوید: بنده به عنوان کسی که چند سال است در حوزه کسب و کارهای مجازی مشغول به فعالیت هستم ، قبلا به عنوان کارمند و در حال حاضر به عنوان صاحب یک کسب و‌کار اینترنتی ، از نزدیک با چالش ها و فرصت های شغلی این حوزه آشنا هستم . در هر کسب و کار مجازی به عنوان یک شرکت از ۱۰ نفر بیشتر‌مشغول به کار هستند که اساسا دارای تحصیلات دانشگاهی، سرپرست خانوار و به عبارت ساده تر نان آور هستند.
او ادامه داد: پس حذف کردن این فضا به معنای بیکاری افرادی با شرایط ذکر شده است .علاوه بر آن ما به عنوان یکی از هزاران کسب و‌کار کوچک مجازی که با حداقل سرمایه شروع به کار‌کرده ایم و ماه هاست در تلاش هستیم که بتوانیم آن را شکل دهیم و حاصل تلاشمان را برداشت کنیم با طوفان سهمگینی که تمام شغل ما را از بین برده است روبرو هستیم .
این شهروند عنوان کرد: طوفانی به اسم محدودیت فضای مجازی، محدودیتی که روند منطقی خودش را طی نکرده و درست مانند اسمش ما را با تمام محدودیت های مالی و اقتصادی تنها گذاشته است. از این جهت بنده به عنوان عضو کوچکی از این اجتماع با فیلترینگ مخالف هستم .چرا که جایگزینی برای این فضا نداریم و هیچ‌کاری از دستمان بر‌نمی‌آید که بتوانیم فضای کارمان را حفظ کنیم .
یک شهروند دیگر گفت: من جوانی ۳۰ ساله هستم اینستاگرام پدر زندگی من و امثال بنده را درآورده است؛ نامزدم مدام در اینستاگرام می چرخید و مدام دچار مقایسه و چشم هم چشمی می شد.
او ادامه می دهد: نامزدم سنش پایین است ، اعتقادات قوی داشت، اما گاهی تحت تأثیر بلاگرهای اینستاگرام به سوی آرایش و بی حجابی سوق داده می شد.
این شهروند گفت: وقتی هنرمندها و بازیگرها و خواننده های وطن فروش به شکل علنی دشمنی خودشان را با ایران اعلام می کنند و با ده ها میلیون فالور هر مطلب منفی که دلشان می خواهد به مردم القا و ذهن همه را سمی می کنند، چرا باید این شبکه اجازه فعالیت داشته باشد؟
این جوان ادامه داد:« وقتی بی بی سی ۱۸ میلیون نفر فالور ایرانی دارد، این واقعا خطرناکه. یعنی یک چهارم جمعیت ایران عضو این شبکه معاند هستند. واقعا چرا باید این شبکه اجازه فعالیت داشته باشد؟! اگر واقعا آمریکا دلش به خاطر بیکاری ایرانی ها می سوزد، پس چرا شبکه های کاری مهم را برای ایران باز نمی کنه؟ مثلا شبکه پی پال یا کسب درآمد از یوتیوب یا سایت های فری لنسری مهم برای کسب درآمد وبمسترها. چرا این ها را می بندند، اما اینستاگرام را باز می گذارد؟! واقعا چرا به یک شبکه اسرائیلی این همه ساله اجازه فعالیت داده شد و چرا فیلتر نکردن؟
ایرانی هایی هم که بهانه تجارت را دارند، باید گفت در شبکه های ایرانی هم می توانند کار کنند مثلا سایت های آگهی های مختلف یا شبکه های اجتماعی مشابه و یا حتی وب سایت ایجاد کنند.
مریم دختر دانشجویی که در قم مشغول به تحصیل است می گوید: من و همینطور دوستانم بیشتر وقتمان را در اینستاگرام و واتساپ می گذراندیم، اما با شرایط پیش آمده فرصت بیشتری برای بودن در کنار اعضای خانواده و تفریحات سالم و خواندن کتاب داریم؛ الان که فکر می کنم وقت زیادی را صرف فضای مجازی می کردم در صورتی که اصلا متوجه نبودم.
شهبازی، خبرنگار گفت: فضای مجازی و شبکه‌های اجتماعی همزمان که فرصت کم‌نظیری جهت تبادل آزاد اطلاعات، کسب دانش و آموزش‌های آنلاین و غیرحضوری به وجود آورده و سبب سهولت در انجام امور شده، اما آسیب‌هایی نیز به دنبال داشته که به‌سادگی نمی‌توان از کنار آن عبور کرد.
او می گوید: یکی از آسیب‌های جدی این شبکه‌ها، اتلاف بی‌حد و مرز زمان و به عبارت بهتر عمر انسان برای مشاهده چیزهایی است که صرفاً دانش سطحی به فرد می‌دهد و به خاطر جذابیت و امکاناتی که به‌صورت مستمر به این پلتفرم‌ها افزوده می‌شود، گذران وقت را بیشتر می‌کند درحالی که مدیریت زمان برای انجام امور مفید مانند مطالعه، آموزش و مهارت افزایی عملی سود و فایده بیشتری برای فرد در مقابل گذران وقت در این فضاها دارد.
این عضو جامعه رسانه عنوان کرد: ده‌ها آسیب می‌توان برای فضای مجازی و شبکه‌های اجتماعی برشمرد که در بین آن‌ها، از سرد شدن کانون خانواده، کم‌توجهی و بی‌اطلاعی اعضا از یکدیگر، کمر رنگ شدن صمیمت و اختلال در نهاد خانواده را از مهم‌ترین آن‌ها می‌توان نام برد که فضای مجازی نقش بسزایی در آن‌ها دارد.
خانمی میانسال و کارمند عنوان کرد:با فیلتر موافق نیستم استفاده از فضای مجازی باید در جهت روشنگری و مقابله با تاکتیک های دشمن در این فضا مورد استفاده قرار بگیرد در واقع ما باید این تهدید را به فرصت تبدیل کنیم.
ضربه کاری اغتشاشات اخیر به کسب و کارهای مجازی
آن طور که رضا الفت‌نسب، عضو هیئت‌مدیره انجمن کسب‌وکار‌های مجازی گفته :در پی این اغتشاشات و نا آرامی‌ها و کندی اینترنت، صاحبان کسب و کارهای مجازی به‌شدت ضرر کرده اند؛ به طوری که مشخص نیست در آینده چه اتفاقی می‌افتد.
او می گوید:توسعه کسب و کار و فعالیت‌های اقتصادی نیاز به فضای امن و آرام دارد و کسب و کارهای خردی که در شبکه‌های اجتماعی فعالیت می‌کنند،از این شرایط بی نصیب نمانده و متضرر شده اند.
به گفته عضو هیئت مدیره انجمن کسب‌وکار‌های مجازی،: کسب و کارهای بزرگ‌تر هم به شبکه‌های اجتماعی وابسته هستند. تعدادی از مشتریان خود را در آن پیدا می‌کنند. کسب‌وکار‌های بزرگ در شبکه‌های اجتماعی بازاریابی می‌کنند و سرمایه‌گذاری‌هایی برای گسترش فعالیت خود در این پلتفرم‌ها کرده‌اند که اگر این ناآرامی‌ها ادامه‌دار باشد ضرر هنگفتی را متحمل خواهند شد.
وزیر ارتباطات :تمام تلاش خود را برای حل مشکل کسب و کار‌ها و تقویت پلتفرم‌های داخلی انجام می‌دهیم
وزیر ارتباطات به تازگی در گفت و گو با خبرنگاران گفته :این وزارتخانه همواره حامی کسب و کارهای دیجیتال است و در شرایط پیش رو که به علت تصمیم مراجع ذیصلاح امنیتی، محدودیت‌هایی برای برخی پلتفرم‌های خارجی ایجاد شده است،ضمن رایزنی با نهاد‌های مذکور، تمام تلاش خود را برای حل مشکل کسب و کارهای برخط و همچنین تقویت زیرساخت‌ها و پلتفرم‌های داخلی برای میزبانی کسب و کار‌ها و هموطنان عزیز به کار بسته است.
بار‌ها از اینستاگرام و واتساپ خواسته شده که با ایران همکاری کنند، اما نپذیرفتند
مهدی باقری، عضو «کارگروه تعیین مصادیق محتوای مجرمانه‌ی رایانه‌ای» می گوید: درباره استمرار محدودیت‌های اعمالی در دسترسی به اینستاگرام و واتساپ فعلاً تصمیم‌گیری نشده است.
او می گوید: اعمال محدودیت در دسترسی به اینترنت و همچنین برخی پیام‌رسان‌ها و نرم افزار‌ها با تصمیم کارگروه تعیین مصادیق محتوای مجرمانه رایانه‌ای نبوده است.
به گفته عضو «کارگروه تعیین مصادیق محتوای مجرمانه‌ی رایانه‌ای» ،شورای امنیت ملی و شورای امنیت کشور نسبت به مسائل جاری و اجرایی تصمیم‌گیری می‌کنند و تصمیمات آن‌ها از جنس قانون‌گذاری‌های دائمی و تعیین مصداق نیست؛ این شورا‌ها در مواردی نظیر آنچه این روزها اتفاق افتاده، تصمیم‌گیری می‌کنند و تصمیمات آن‌ها نیز فوق تصمیمات مجلس است.
این عضو کارگروه تعیین مصادیق محتوای مجرمانه رایانه‌ای در پاسخ به این پرسش که آیا قرار است محدودیت‌های اعمالی در دسترسی به نرم‌افزار‌های اینستاگرام و واتساپ همچنان ادامه داشته باشد؟ تاکید کرد: من از اینکه کسی گفته باشد که بعد از بازگشتن به شرایط عادی قصدی برای جلوگیری از فعالیت این نرم افزار‌ها وجود دارد یا اینکه کسی ادعا کرده باشد که همچنان اجازه فعالیت به این نرم افزار‌ها داده خواهد شد، بی اطلاع هستم؛ در این مورد فعلاً تصمیم‌گیری نشده است و از هیچ نهاد، کمیسیون، کمیته و فردی نشنیده‌ام که در این زمینه تصمیمی گرفته باشند.
باقری در ادامه با تاکید بر اینکه در تصمیمات ملی تمام جوانب باید لحاظ شود، گفت: نه از طرفی راضی هستیم که به کسب و کار کسی لطمه‌ای وارد شود و نه از طرفی راضی هستیم که به بهانه کسب و کار، اغتشاشگران از فرصت اینترنت استفاده کنند و به جان و مال مردم و بیت‌المال لطمه بزنند؛ قطعاً کسی حتی کسب و کارش درگیر فضا مجازی است نیز راضی نیست که بدون هیچ جرمی و به خاطر تحریک اوباش، عزیزان و اعضای خانواده‌اش کشته شود.
او با بیان اینکه «تعدادی اوباش از جایی دستور گرفتند تا کشته سازی داشته باشند»، اضافه کرد: همه فرصتی که برای شبکه‌سازی این اغتشاشگران و اوباش فراهم شده، از فضای مجازی بوده است. متاسفانه افرادی که الان در مناطق مختلف کشور مورد تعدی قرار گرفتند و بعضاً جان‌شان را از دست دادند از نوجوانانی هستند که به هیچ عنوان در فضای مربوط به این اغتشاشات نبودند.
باقری اظهار کرد: بازگشت شرایط به حالت عادی و استفاده مردم از تمامی ظرفیت‌ها از جمله فضای مجازی به ویژه برای کسب و کار‌ها موضع همه ماست، اما از زمانی که شرایط کشور به گونه‌ای باشد که امنیت جان و مال مردم تامین شود. همه مسئولانی که در کشور پیگیر این داستان هستند خیلی علاقه مندند که سریعاً شرایط به حالت عادی بازگردد، منتها همانطور که آقای وزیر کشور اظهار نظری داشتند، بازگشت شرایط به حالت عادی منوط به این است که دستگاه‌های امنیتی کشور گزارشی بدهند که به صورت کامل اغتشاشگران یا بازداشت شدند یا اینکه از کشور متواری شده‌اند.
این عضو کارگروه تعیین مصادیق محتوای مجرمانه رایانه‌ای گفت: در خصوص اینستاگرام و واتساپ تمامی مسائل وابسته به این است که آیا با ایران همکاری می‌کنند یا نه؛ نمی‌شود که به پیام‌رسانی مثل واتساپ اجازه فعالیت داده شود، اما قصد این پیام‌رسان ابزارسازی و بسترسازی برای آشوب‌ها باشد؛ آنچه که مهم است این است که چنانچه اینستاگرام و واتساپ یا هر نرم افزار دیگری به قوانین جمهوری اسلامی پایبند باشند، قطعاً هیچ مشکلی برای فعالیت در ایران نخواهد بود.
او با بیان اینکه «بار‌ها از اینستاگرام و واتساپ خواسته شده که با ایران همکاری کنند، اما نپذیرفتند»، اظهار کرد: اگر همکاری می‌کردند قطعاً فرصت این اغتشاشات مهیا نمی‌شد. همانطور که چنانچه امروز اینستاگرام بخواهد در کشور‌های اروپایی فعالیت کند و به اغتشاشگران و آشوبگران آموزش بدهد نقض قانون است در ایران نیز واتساپ و اینستاگرام می‌توانستند در تامین امنیت ایران کمک کنند، اما به هیچ عنوان همکاری نکردند و کاملا فضا را برای آموزش آدم کشی و درست کردن مواد منفجره و هر آنچه که می‌توانست موجب اغتشاشات شود، باز گذاشتند.
باقری تاکید کرد: جان و مال مردم اولین موضوعی است که ما نمایندگان مجلس پیگیر آن هستیم و برای ما نیز مهم نیست که بستر فراهم شده برای سلب امنیت مردم از طریق نرم‌افزار و پیام‌رسان خارجی فراهم شده باشد یا داخلی؛ در شرایط عادی ما دنبال هر نرم افزار و مجموعه‌ای که به مردم خدمات بهتری ارائه دهد، خواهیم بود؛ اینستاگرام و واتساپ قبلاً در شرایط پیش از آشوب‌ها شرایط کسب و کار را فراهم کرده بودند به همین دلیل نیز برای‌شان فضا فراهم شده بود و داشتند فعالیت می‌کردند منتها وقتی فضایی علیه جان و مال مردم فراهم کردند، با محدودیت‌هایی در دسترسی مواجه شدند؛ با این وجود به یاد ندارم که تا به حال هیچ کدام از مسئولان دولتی، نمایندگان مجلس و شورای امنیت ملی برای جلوگیری از فعالیت این نرم افزار‌ها تصمیمی گرفته باشند.
فیلترینگ تا کی ادامه دارد؟
احمد وحیدی، وزیر کشور می‌گوید: در اتفاقات اخیر بعضی از شبکه‌های مجازی آتش‌بیار معرکه بودند و ساماندهی اغتشاشات را بر عهده داشتند. بخش زیادی از آشوب‌ها تحت آموزش همین فضای مجازی بوده است و برای دورزدن قطعی اینترنت از روش‌هایی استفاده می‌کردند.
او گفت: برخی از این شبکه‌های مجازی با انتشار برخی تصاویر که بعضا واقعی هم نیستند، تلاش می‌کنند هم مردم را تحریک کرده و هم به آن‌ها آموزش دهند. طبیعی است در چنین حالتی ما برای حفظ امنیت، نظم عمومی، آرامش و حقوق شهروندی مردم، محدودیت‌هایی را اعمال می‌کنیم تا آن‌ها نتوانند از مسیر شبکه‌های مجازی، اغتشاشات را هدایت کنند.
به گفته وزیر کشور تا پایان‌یافتن اغتشاشات محدودیت‌های اینترنتی ادامه دارد. اغتشاشگران موجب اعمال چنین محدودیت‌هایی می‌شوند و هرگاه دستگاه امنیتی و اطلاعاتی مطمئن شود که دیگر چنین موضوعیتی نیست این محدودیت‌ها برداشته می‌شود.