نیم قرن از راهاندازی صنعت پتروشیمی در ایران میگذرد، از آن زمان تاکنون پتروشیمی از تاریخ پر فراز و نشیب خود عبور کرده و امروز به یکی از مهمترین صنایع پاییندستی نفت تبدیل شده است.
واژهی پتروشیمی از دو کلمه «پترول» و «شیمی» ترکیب شده و مفهوم لغوی آن مواد شیمیایی حاصله از نفت است. پتروشیمی برای اولین بـار در ۱۹۴۲ ؛ توسط عدهای از سازندگان مواد شیمیایی؛ برای تبلیغات به کار برده شد. پتروشیمی سومین صنعت پولساز و با ارزش جهان است. بسیاری از کشورهای تولیدکننده نفت برای جلوگیری از خامفروشی و رشد اقتصادی به سمت و سوی توسعه صنایع پتروشیمی حرکت کردهاند.یکی از چالشهای اصلی صنعت پتروشیمی، تامین خوراک است. خوراکها هیدروکربنهای خامی هستند که از پالایش نفت خام توسط تقطیر و فرآیندهای گرمایی و کاتالیستی بهدست میآیند. به عنوان مثال هیدروکربنهای گازی و نفتا از تقطیر اتمسفری نفت خام حاصل میشوند. خوراک لازم برای واحدهای پتروشیمی یا مستقیما از پالایشگاهها تامین میشوند و یا از سایر فرآیندها بهدست میآیند. گاز طبیعی و محصولات پالایشگاه منابع اصلی برای تامین خوراک پتروشیمیها هستند.
خوراک گازی و مایع
پتروشیمیها را میتوان از نظر خوراک به دو دسته خوراک گازی و خوراک مایع تقسیم کرد. شرکتهای پتروشیمی که از اتان و متان استفاده میکنند، خوراک گازی و پتروشیمیهایی که از پروپان، بوتان، پنتان و موارد این چنینی استفاده میکنند را خوراک مایع میگویند.
خوراک متان
گاز متان مصارف بسیاری دارد؛ بهعنوان نمونه یکی از موارد مصرف گاز متان در منازل و جایگاههای سوخت است. برخی از شرکتهای پتروشیمی نیز از خوراک گازی متان استفاده میکنند. پتروشیمیهایی که از خوراک گازی متان استفاده میکنند، محصولاتی همانند اوره و آمونیاک و متانول تولید میکنند.شاید جالب باشد بدانید شرکتهای پتروشیمی همانند شیراز و مسجدسلیمان و پردیس و خراسان و کرمانشاه و لردگان، اوره تولید میکنند. شرکتهای پتروشیمی زاگرس وفنآوران و خارک نیز متانولساز هستند. پتروشیمیهای رازی و خراسان و شیراز و کرمانشاه و لردگان و مسجدسلیمان و پردیس و هنگام نیز تولیدکننده آمونیاک هستند.
خوراک اتان
هر چه تعداد اتمهای کربن در مولکولهای هیدروکربنی نفت خام بیشتر باشد، رفتار ماده مایع شکل خواهد بود که به این دسته از مواد اولفین میگویند. اولفین شامل اتیلن، پروپیلن، بوتادین و… است. در این بین شرکتهایی هستند که اولفینهای تولید شده را دریافت کرده و آنها را طی فرآیندهای خاص به پلیپروپیلن، PVC، پلیمر و… تبدیل میکنند. پتروشیمی مارون، جم و امیرکبیر و اراک، از جمله شرکتهای تولید کننده اولفین هستند. این شرکتها بخشی از اولفین تولید شده را خودشان مصرف کرده و مابقی را برای ساخت پلیمر و … به شرکتهای دیگر میفروشند. از پلیمر و PVC و امثال آن در ساخت قطعات و وسایل پلاستیکی استفاده میشود.