عرشه هایی که در حکم خاکریز جهاد بودند/ خارگ، ایثارگر و مقاوم

با آغاز جنگ تحمیلی، بخش اعظم کشتی‌های داخل اروند‌رود چه در کنار اسکله‌ها و چه در لنگرگاه‌ها مورد اصابت تیرهای مستقیم نیروهای بعثی قرار گرفته و غرق یا به گل نشستند و از آن جایی که بخش عمده نیازهای کشور عموماً از طریق بنادر جنوبی قید شده تأمین می‌گردید، عمده تلاش تأمین مایحتاج و ارزاق عمومی ضروری کشور با توجه به شرایط بنادر خرمشهر و آبادان روی بندر امام خمینی(ره) متمرکز شد.

فاصله این بندر که در انتهای کانال خورموسی قرار دارد، با سامانه‌های آفندی نیروهای بعثی به نسبت سلاح‌ها و

جنگ افزارهای تیر مستقیم آن روز‌ها بسیار ناچیز بوده و از این جهت کشتی‌های کنار اسکله، ورودی‌ها و خروجی‌ها به این خور، با حملات موشکی ساحل به دریا یا تهاجم هوایی مورد آسیب قرار می‌گرفتند. آسیب دیدن این کشتی‌ها صرف نظر از ایجاد محدودیت در تردد به این کانال بسیار استراتژیک، می‌توانست خطر قطع خطوط مواصلاتی خودی و شروع بحران کمبود مایحتاج را برای مردم و کشور ایران در پی داشته باشد.

در روزهای نخستین جنگ که نبرد در همه ابعاد خود در مرزهای زمینی و هوایی و دریایی در جریان بود و رزمندگان اسلام در هوا و زمین حماسه‌ها می‌آفریدند، خلیج فارس آخرین لحظات آرامش قبل از طوفان را می‌گذراند. اگرچه همه‌چیز به ظاهر آرام به نظر می‌رسید، اما نیروی دریایی ارتش جمهوری اسلامی ایران در تلاطم و جنب و جوشی وصف‌ناپذیر به سر می‌برد.

نیروی دریایی مدرن و جوان با توجه به بروز آشفتگی‌هایی در سلسله مراتب فرماندهی به‌دلیل وقوع انقلاب شکوهمند اسلامی، خود را برای یک نبرد طولانی و سرنوشت‌ساز آماده می‌نمود، زیرا طبیعت عملیات دریایی چنین ایجاب می‌کرد که تمام جوانب دقیقاً مورد بررسی قرار گیرد. مسئولان و فرماندهان وقت نیروی دریایی ارتش جمهوری اسلامی ایران با دوراندیشی و شناخت کافی و با توجه به این نکته مهم که عملیات نظامی در دریا ابعاد مختلف سیاسی، اقتصادی، بین‌المللی را در بر خواهد داشت، چند روز بعد از آغاز جنگ اقدام به صدور اعلامیه نظامی نموده و بخش عظیمی از خلیج‌فارس را منطقه‌ جنگی اعلام کرد. از آن زمان در پی اعمال کنترل دریایی ناحیه‌ای، عملاً عراق در محاصره‌ دریایی نیروی دریایی جمهوری اسلامی ایران در آمد و راه مواصلاتی دریایی عراق به بنادر بصره و ام‌القصر قطع گردید.

معمولاً یکی از عواقب مهم هرجنگی، کمبود ارزاق یا قحطی و عدم امکان صدور کالا از طریق راه‌های آبی می‌باشد که در تاریخ جنگ‌های دریایی بسیار به چشم می‌خورد؛ ولی در طول 8 سال دفاع مقدس در کشور جمهوری اسلامی ایران شاهد بودیم با وجود برخی کمبودها، ارزاق اساسی براحتی در اختیار مردم قرار داشت و صادرات کالا و نفت نیز به روال عادی انجام می‌شد. در این راستا طی دو هزار و نهصد روز دفاع مقدس، دوهزار و هشتصد بار جزیره خارک وضعیت قرمز حمله هوایی داشت ولی صادرات نفت کشور قطع نشد و این امر مرهون دلاور‌مردی‌های نیروی دریایی، پدافند قهرمان و کارکنان غیور شرکت نفت بود.

ارتش جمهوری اسلامی ایران، دوش به دوش سایر نیروهای مسلح به منظور کسب سیادت دریایی با تلاش شبانه‌روزی و بی‌وقفه ضمن حفاظت از حریم مرز‌های دریایی، کنترل خطوط کشتیرانی، تأمین خطوط مواصلاتی و منافع ملی کشور اسلامی خود، دشمن را از استفاده دریا محروم کرد و به منظور تثبیت سیادت دریایی لازم بود طرح‌هایی به مورد اجرا گذارده شود تا نیروهای دشمن منهدم یا توانایی‌­های انجام عملیات در دریا از آنها سلب گردد.

لذا عملیات تسخیر سکوهای البکر و الامیه و انهدام آنها توسط نیروی دریایی، با پشتیبانی نزدیک و پوشش هوایی نیروی هوایی قدرتمند در همین راستا صورت پذیرفت. تا آنجا که نیروی دریایی و هوایی کشور عراق مجبور به خروج از بنادر خود شدند و بخش اعظم نیروی دریایی عراق مشتمل بر 7 فروند ناو و ناوچه و تعداد 11 فروند هواپیما، توسط نیروهای اسلام طی این عملیات قهرمانانه منهدم شدند و هسته اصلی نیروی دریایی عراق نابود گردید به‌طوری که تا به امروز خلیج فارس نشانه‌ای از حضور مؤثر یگان‌های شناور عراق را ثبت ننموده است.

در این ارتباط با درس‌هایی که دشمن در عملیات مروارید از کارایی و تجربه دلاورمردان ارتش توحید فراگرفت و پس از تلاش‌های فراوان و بدون نتیجه در عرصه دریا، کشور عراق تغییر سیاست داده و به خرید تسلیحات موشکی ساحل به دریا (از نوع کرم ابریشم) و هوا به سطح (از نوع اگزوست) اقدام کرد. زیرا بدین طریق می‌توانست بدون اینکه با نیروهای اسلام مستقیماً درگیر شود، موشک‌­های خود را از راه دور پرتاب کند.

از این‌رو در اقدامی راه کنشی، نیروی دریایی ارتش با هماهنگی نیروی هوایی به‌منظور مقابله با این تهدیدات طرح حفاظت از تجارت دریایی را در قالب کنترل خطوط کشتیرانی و تشکیل کاروان، عملی ساخت و تنها در طول سال 1366 بیش از 1600 فروند کشتی تجاری و نفتکش با امنیت کامل به بنادر خودی تردد نمودند. در این خصوص نیروی دریایی ارتش جمهوری اسلامی ایران با اجرای سلسله عملیات‌های اسکورت دور و نزدیک و قطع دسترسی نیروهای دریایی دشمن، به نمونه­‌هایی از اهداف راهبردی ذیل در جهت تأمین امنیت چرخه اقتصادی کشور دست یافت:

باز نگهداشتن خطوط مواصلاتی خودی، تسهیل شرایط لازم جهت تردد یگان‌های شناور تجاری به بنادر داخلی که در تیررس دشمن قرار داشتند، اسکورت نفتکش‌ها به منظور برقراری و تداوم صدور نفت، مقابله با افزایش نرخ بیمه در منطقه و جلوگیری از سود‌جویی شرکت‌های بیمه و تحمیل هزینه اضافی به کشور، به حداقل رساندن آسیب‌پذیری شناورهای تجاری و نفتکش ، حفظ و برقراری دائم صادرات و واردات کشور از طریق دریا.

در این میان شایان ذکر است که بزرگترین نتیجه حاصله از این سلسله عملیات‌ها را می‌توان به اختصار در بازنگه داشتن مستمر کانال خورموسی و قابلیت پهلودهی کشتی‌های تجاری به اسکله‌های بندر امام خمینی(ره) و بندر بوشهر دانست ولی به شهادت تاریخ، در این جنگ خونبار، بسیاری از کشورهایی که توانایی مشاهده ایرانی آزاد را نداشته و عزم خویش را جزم نموده بودند تا به هر شکل ممکن با قطع خطوط مواصلاتی در انتقال انرژی و نیز نرسیدن آذوقه و مایحتاج امت انقلابی، ضربات جبران‌ناپذیری را به ایران اسلامی تحمیل سازند، با عنایت پروردگار متعال و با ایثارگری‌­های کارکنان جان بر کف دریادل این توطئه خنثی گردید. همچنین نیروی دریایی به موازات اسکورت کشتی‌های تجاری و نفتکش عملیات بازرسی کشتی‌های تجاری در خلیج فارس را در مورد کشتی‌هایی که مشکوک به حمل کالا برای کشور متخاصم بودند در مقابل چشم ناوگان ناتو و با قدرت کامل به مورد اجرا می‌گذارد و بدین ترتیب عراق مجبور به استفاده از بنادری خارج از خلیج فارس و توسط حامیان خود می­‌گردد. در طول این عملیات تعداد زیادی کشتی مورد بازرسی و تفتیش قرار گرفت و تعداد قابل توجهی از آنها توقیف شدند.

ارتش عراق به موازات تهاجمات خود به کشتی‌های تجاری و نفتکش‌های جمهوری اسلامی ایران، اقدام به مین‌گذاری خطوط مواصلاتی دریایی ایران نمود که با عکس‌العمل شدید نیروی دریایی ارتش مواجه و عملاً این اقدام دشمن نیز با شکست مواجه شد. در تداوم تهاجمات دشمن به منافع حیاتی، اقتصادی و پایانه‌های نفتی کشورمان و پاسخ کوبنده از سوی نیروهای مسلح ارتش جمهوری اسلامی ایران در حوزه هوا، زمین و دریا، غرب از این ناحیه احساس خطرجدی کرد و نیروهای فرامنطقه‌ای خود را به بهانه اسکورت کشتی‌های نفتکش کویتی، ولی در اصل به منظور حفظ رژیم بعثی عراق به خلیج‌فارس اعزام نمود، به‌طوری که حدود 80 فروند یگان شناور از جمله ناوهای هواپیما بر- بالگرد‌بر- رزمناو و ناوشکن و ناو مین‌­روب در اقیانوس هند- دریای عمان و خلیج فارس در برابر ارتش جمهوری اسلامی ایران صف آرایی کردند ولی نیروی دریایی مأموریت‌­های محوله خود را با اقتدار کامل ادامه داد و حرکات آن­ها را تحت کنترل و نظارت خود درآورد.

در کشاکش حضور ناوگان ناتو در خلیج‌فارس شاهد ناامنی بیشتر در خلیج‌فارس بودیم که نمونه‌هایی از آنها عبارتند از: اصابت مین به نفتکش روسی در مسیر کویت، اصابت مین به نفتکش کویتی تحت پرچم امریکا در مسیر کویت، حمله موشکی به ناو استارک ، سقوط 6 فروند بالگرد و چند فروند هواپیمای امریکایی ، حمله غافلگیرانه به کشتی تجارتی ایران اجر و لنج‌ها ،‌ حمله به سکوی رشادت و قایق­‌های توپدار سپاه پاسداران انقلاب اسلامی و هواپیمای مسافربری جمهوری اسلامی ایران.

این مسائل سبب شد تا به جهانیان ثابت شود که با این حضور گسترده نیروهای فرامنطقه‌­ای، نه تنها بر امنیت خلیج فارس افزوده نشد، بلکه بیشتر بر تشنج و درگیری­‌ها افزود؛ و بعد از مدتی شاهد آن بودیم که ناوگان ناتو به دلایل سیاسی، نظامی و اقتصادی مجبور به کاهش نیروهایش در منطقه گردید.

نسل حاضر نیروی دریایی ارتش جمهوری اسلامی ایران، قهرمانی‌های کارکنان متخصص و متبحر نیروی دریایی در دوران دفاع مقدس را که منجر به انهدام کامل نیروی دریایی عراق و مقابله عاشورایی ناوهای ایرانی در برابر ناوگان امریکا در خلیج فارس را هرگز فراموش نخواهد کرد و امروز نیروی دریایی با قدرت و صلابت توانسته است با پشتیبانی‌های بی‌دریغ مقام معظم فرماندهی کل قوا و در کنار نیروی دریایی سپاه پاسداران انقلاب اسلامی که موجب توانمندی مضاعفی در حراست از مرز­های دریایی، منابع و منافع کشورمان در دریا گردیده، سیادت نظام مقدس جمهوری اسلامی ایران را مقتدرانه برقرار نماید.

٭ عضو هیأت علمی و رئیس گروه دریایی دانشگاه فرماندهی و ستاد ارتش جمهوری اسلامی ایران