عقب ماندگی ایران در برداشت از میادین مشترک در شرایطی هر روز بیشتر می شود که بهروزی فر کارشناس انرژی می گوید هیچ قانونی برای تعیین سهم کشورها از میادین وجود ندارد و کشوری که بیشتر برداشت کند برنده است.
به گزارش خارگ نیوز، اردیبهشت پارسال بود که علی خضریان سخنگوی کمیسیون اصل نود مجلس شورای اسلامی گفت که در طی هشت سال اخیر نه تنها هیچ میدان مشترک نفتی جدیدی توسعه نیافته که برخی طرح‌های توسعه مصوب قبلی و حتی قرارداد و سرمایه گذاری خارجی کان لم یکن و فسخ شده‌اند. تقریبا دو ماه بعد از آن یعنی هشتم تیر پارسال محمد مخبر معاون اول رییس جمهور اعلام کرد که میادین مشترک باید هر چه زودتر تعیین تکلیف شوند. حالا با وجود گذشت یک سال از این گفته ها، واگذاری میادین نفتی به رقبا در وزارت نفت همچنان ادامه دارد و خبری از تعیین تکلیف نیست و جواد اوجی هم که از روزهای نخست کاندیداتوری برای وزارت، بارها به این معضل اشاره کرده بوده هم نتوانسته کاری برای حل این مساله بکند.
کار به جایی رسیده که رییس هیأت مدیره انجمن شرکت‌های حفاری نفت و گاز ایران در تازه ترین اظهارات خود مدعی شده است که عربستان به میدان آرش ورود و تعداد زیادی دکل در این میدان مستقر کرده و در حال تخلیه آن است.
به گفته خادمی، در گذشته چند دستگاه دکل شرکت آبان در ایران کار می‌کرد اما متوقف شده است. اکنون عربستان اکثر دستگاه‌های دریایی شرکت آبان را خریداری کرده و در میادین مشترک با ما مستقر کرده و تقریبا در حال تخلیه میادین است.
برداشت اضافه عربستان غیر قانونی نیست
در این میان جالب است که بدانید از نظر قانونی این کار عربستان هیچ مشکلی ندارد. مرتضی بهروزی فر کارشناس انرژی و عضو موسسه مطالعات انرژی در اینباره به بازار می گوید: هیچ قانونی وجود ندارد که بر اساس آن بتوان ادعا کرد که سهم هر کدام از کشورها از میادین مشترک چقدر است. بر همین اساس هر کشوری که بتواند با استفاده از تکنولوژی سرعت و مقدار برداشت خود از میادین مشترک را افزایش دهد برنده بازی است.
بهروزی فر: هیچ قانونی وجود ندارد که بر اساس آن بتوان ادعا کرد که سهم هر کدام از کشورها از میادین مشترک چقدر است. بر همین اساس هر کشوری که بتواند با استفاده از تکنولوژی سرعت و مقدار برداشت خود از میادین مشترک را افزایش دهد برنده بازی است
او ادامه می دهد: مثلا یک‌سوم وسعت یک میدان در محدوده تحت مالکیت یک کشور و دوسوم آن در محدوده کشور همسایه باشد، ولی کشوری که یک‌سوم را دارد خیلی زود بجنبد و در سمت خود چاه‌های متعدد بزند و بتواند دوسوم یا بیشتر از ذخیره میدان را برداشت کند.
بهروزی فر با اشاره به عقب ماندگی ایران در برداشت از میادین پارس جنوبی گفت: در میادین مشترک مهاجرت گاز معمولا به سمتی صورت می گیرد که برداشت بیشتری صورت گرفته باشد. به همین دلیل در میادین مشترکی همچون پارس جنوبی شاهد افت فشار در سمت ایران و افزایش مهاجرت یا فرار گاز به سمت قطر هستیم.
کمبود منابع مالی عامل اصلی عقب ماندگی در میادین مشترک
ایران ۲۸ میدان نفت و گاز مشترک با کشورهای همسایه از جمله عراق، عربستان، قطر، کویت، امارات متحده عربی، عمان، بحرین و ترکمنستان دارد که تقریبا در همه آن ها از بقیه همسایه‌ها عقب مانده است. کشورمان با عراق ۵ میدان نفتی مشترک دارد، با عربستان ۴ میدان نفتی، با امارات ۴ میدان، در طول مرز مشترک آبی ایران و قطر هم میدان نفتی رشادت قرار دارد، همچنین لایه نفتی میدان پارس جنوبی که مهم ترین میدان مشترک ایران است هم بین ایران و قطر قراردارد. با کویت هم میدان نفتی و گازی آرش را داریم و با عمان هم در میدان نفتی هنگام مشترکیم. به گزارش ایندیپندنت نشان می دهد در همه میادین مشترک برداشت کشورمان کمتر از دیگر کشورهاست که به دلیل نبود تجهیزات لازم و توسعه نیافتن میادین است. تنها در میدان مشترک پارس جنوبی قطر ۱۰ سالی زودتر از ایران توسعه این میدان را آغاز کرد و تاکنون ۲.۵ برابر ایران، تولید گاز و میعانات گازی از این میدان مشترک داشته است.
بر اساس گفته های کارشناسان در میادین مشترک حداقل ۱۰ تا ۱۵ سکوی ۲۰ هزار تنی و ۲۰ تا ۳۰ کمپرسور عظیم برای حفظ سطح تولید از این میدان مشترک نیاز دارد که ارزش آن ها مجموعا حدود ۲۵ تا ۳۷ میلیارد دلار برآورد می‌شود
به گفته کارشناسان، ایران حداقل ۱۰ تا ۱۵ سکوی ۲۰ هزار تنی و ۲۰ تا ۳۰ کمپرسور عظیم برای حفظ سطح تولید از این میدان مشترک نیاز دارد که ارزش آن ها مجموعا حدود ۲۵ تا ۳۷ میلیارد دلار برآورد می‌شود.
عضو موسسه مطالعات انرژی در اینباره می گوید: توسعه میادین در ابتدای امر نیاز به تکنولوژی و پول دارد که ما نداریم. باید این واقعیت را نیز بپذیریم که برای توسعه این میادین به ارتباط با دنیا و لغو تحریم و مشارکت سرمایه گذاران خارجی نیاز داریم.
او با بیان اینکه به دلیل شرایط تحریمی عقب ماندگی ما در برداشت از میادین مشترک هر سال بیشتر و بیشتر می شود، افزود: به عنوان مثال برداشت گاز از میدان گازی پارس جنوبی از سال ۱۳۸۰ در ایران و قطر آغاز شد و تا شش سال بعد هم‌تراز بود، اما پس از آن، به مدت هشت سال قطر در برداشت گاز از بزرگترین میدان گازی جهان از ایران پیشی گرفت و درحالی‌که ظرفیت تولید گاز قطر در میدان پارس جنوبی در آن هشت سال به ۶۰۰ میلیون مترمکعب رسید، ظرفیت تولید ایران ۲۸۵ میلیون مترمکعب در روز بود. در دولت اول روحانی پیشرفت پارس جنوبی قابل‌قبول بود.
او ادامه داد: در مرداد ۱۳۹۲ در ایران ۱۱۰ حلقه و در قطر ۴۰۱ حلقه بوده است. این میزان در اسفند سال ۱۳۹۶ در ایران به ۲۵۲ رسید و در قطر همان ۴۰۱ حلقه چاه ماند. اما بنا بود تا سال ۱۴۰۰ تمامی فازهای آن ازجمله فاز ۱۱ به مرحله بهره‌برداری برسد که نشد و دلیل آن هم مشخص بود؛ تحریم. اول توتال فرانسوی‌ها رفت و س‌پس چینی‌ها رها کردند و کل سهام آن به پتروپارس واگذار شد و کار به سرانجام نرسید. طوری که هنوز بعد از این همه مدت نتوانستیم فاز ۱۱ را وارد مدار کنیم.
آغاز عملیات حفاری در میدان آرش
دوم فروردین ماه پارسال بود که «عبدالعزیز بن سلمان» وزیر انرژی عربستان و «محمد عبداللطیف الفارس» همتای کویتی وی سند توسعه میدان گازی الدره در آب‌های خلیج‌فارس را امضا کردند. شرکت نفت کویت هم در پی امضای این سند طی بیانیه‌ای اعلام کرد که پیش‌بینی می‌شود میدان گازی الدره، روزانه یک میلیارد فوت مکعب گاز طبیعی و ۸۴ هزار بشکه در روز میعانات گازی تولید کند که این تولید به شکلی برابر میان دو شریک تقسیم خواهد شد.
به دنبال این توافق بود که سعید خطیب زاده سخنگوی وزارت خارجه در خصوص توافق اعلام شده جدید میان عربستان سعودی و کویت در خصوص میدان مشترک گازی آرش گفت که بر اساس مقررات و رویه‌های بین المللی باید هرگونه اقدام در بهره برداری و توسعه میدان گازی آرش/ الدره باید با هماهنگی و همکاری هر سه کشور ایران و کویت و عربستان انجام شود.
بعد از آن وزیر نفت در ۹ فروردین ۱۴۰۱ در توییتی نوشت که مطالعات جامع میدان مشترک آرش با حفاری چاه اکتشافی و انجام لرزه‌نگاری تکمیل شده و بزودی با نصب جکت(پایه)، عملیات حفاری در این میدان آغاز خواهد شد.
سخنگوی وزارت امور خارجه در ۲۲ فروردین همان سال گفت که بین ما و کویت مرزهای تحدید نشده‌ای وجود دارد که باید تحدید حدود شود، جمهوری اسلامی ایران اعلام کرده است پیش از تحدید حدود نباید در میدان آرش بهره‌برداری انجام شود.
البته در تازه ترین اظهار نظر علیرضا مهدی زاده مدیرعامل شرکت نفت فلات قاره به بازار گفته که حداکثر تا پایان امسال میدان آرش تعیین تکلیف خواهد شد.
میدانی با ۳۶۸ میلیارد مترمکعب ذخیره گازی
جالب است که بدانید میدان گازی آرش- الدره در جنوب‌غربی جزیره خارک و در جنوب میدان نفتی فراساحلی ابوذر در آب‌های مرزی بین ایران و منطقه سابقا بی‌طرف بین کویت و عربستان واقع شده است. ذخایر گاز طبیعی این میدان مشترک ۳۶۸ میلیارد مترمکعب و ذخیره نفت آن نیز نزدیک به ۳۱۰ میلیون بشکه برآورد می‌شود و بر این اساس و طبق این مرز، حدود ۴۰ درصد تاسیسات نفتی و گازی موجود میدان آرش-الدوره در آب‌های سرزمینی ایران قرار دارد.
اگرچه آرش را به عنوان یک میدان گازی می‌شناسند، اما این میدان دارای نفت هم هست و بهترین روش برای توسعه این میدان، توسعه یکپارچه هر دو مخزن نفتی و گازی است. پیچیدگی‌های این میدان، هم از لحاظ فنی و هم از لحاظ مرزی، به گونه‌ای است که بهترین راهکار برای توسعه آن، همکاری هر سه کشور است.