نه تابلوی همیشه سبز ماندگار است و نه تابلوی همیشه قرمز؛ نوسان ذات بازار سرمایه است و بررسی روند حرکت شاخص‌های این بازار همواره نشان از آن دارد که هرچند در بازه‌های زمانی مختلف، خواسته یا ناخواسته موانع زیادی بر سر راه صعود این بازار قرارگرفته است اما در نهایت در اکثر مواقع بورس راه خود را پیدا و جاماندگی خود از سایر بازارهای معاملاتی را جبران کرده است.
طی دو سال گذشته نمادهای سبز رنگ کم‌کم در چشمه قرمز رنگ تابلوی بورس نمایان شدند تا شر ابر سیاه اتفاقات سال ۱۳۹۹ از سر بازار سرمایه کم شود. سالی که طی آن شاخص کل بورس هم بیشترین میزان صعود را تجربه کرد، هم شدیدترین میزان سقوط! سالی که آزادسازی سهام عدالت باعث شد پای بسیاری از افرادی که به الفبای بورس آشنا نبودند به بازار سرمایه باز شود و این افراد برای در امان ماندن از کابورس تورم و با اعتماد به حرف مسئولان وقت سرمایه‌های خود را به این بازار سپردند اما جز حسرت و نابودی این سرمایه‌ها چیزی نصیبشان نشد.
اتفاقاتی که به قهر سهامدار با بازار سرمایه منجر و باعث شد پای این بازار نیز لنگان شود. چراکه از اواسط سال ۱۴۰۰، سهم‌های ارزشمند مانند میوه‌های رسیده، نچیده می‌ماندند و این بازار که می‌توان گفت در میان سایر بازارهای مالی تنها بازار مولد کشور محسوب می‌شود، تا مدت‌ها خریدار نداشت. ورق بورس کم کم بازگشت و به مرور شاهد ورود نقدینگی به بازار و رشد آهسته و پیوسته سهم‌های مختلف بودیم.
بورس همیشه روی بورس!
بررسی اجمالی چند پارامتر مهم بازار سرمایه طی پنج سال گذشته حاکی از آن است که با وجود چالش‌های بسیاری که این بازار با آن دست و پنجه نرم می‌کند و بعضا به قلک دولت‌ها برای تامین کسری بودجه تبدیل شد، اما در نهایت شاخص کل بورس توانسته است در انتهای هر سال نسبت به ابتدای آن سال با رشد همراه شود. از سوی دیگر بازار سرمایه دیگر بازار ناشناخته سال‌های دور نیست و اکنون تقریبا به طور میانگین در هر خانواده حداقل یک نفر کد بورسی دارد، موضوعی که روی اندازه این بازار تاثیرگذار بوده و طبق آمار ارزش کل بازار سرمایه در پنج سال گذشته (از ابتدای سال ۱۳۹۷ تا انتهای خردادماه ۱۴۰۲) بیش از ۱۱ برابر شده است. به عبارت دیگر بازار سرمایه در پنج سال گذشته ۱۱ برابر بزرگ‌تر شده است.
هر بازار چقدر رشد کرد؟
بررسی وضعیت بازارهای مالی حاکی از آن است که میزان رشد بازار سرمایه در بلندمدت از سایر بازارهای موازی (ارز، طلا، سکه، مسکن و خودرو) بیشتر بوده است.
سرمایه فعلی در صورت سرمایه‌گذاری یک میلیون تومانی
بر این اساس اگر فردی ۱۴ سال قبل به میزان یک میلیون تومان در بازار سرمایه، سرمایه‌گذاری میکرد اکنون ۲۴۶ میلیون تومان، اگر در بازار دلار سرمایه‌گذاری میکرد اکنون ۲۴ میلیون تومان و اگر در بازار خودرو سرمایه‌گذاری میکرد اکنون ۴۲ میلیون تومان سرمایه داشت.
شرایط تورمی در کشور طی سال‌های گذشته باعث شده است فعالیت های دلالی در بازارهای معاملاتی داغ شود و در این میان بسیاری از افراد از این فضا سواستفاده کرده و با خرید و فروش‌های متعدد سعی کردند از این آب گل آلود ماهی بگیرند. با این وجود طبق آمارها بازار سرمایه که نسبت به سایر بازارها وضعیت شفاف‌تری دارد، در بازه‌های زمانی بلند مدت از نظر بازدهی سرآمد سایر بازارها بوده است. بازاری که می‌توان گفت تنها و مهم‌ترین بازار مولد کشور محسوب می‌شود و هر میزان سرمایه حقیقی که وارد آن شود در نهایت به رشد و توسعه اقتصاد منجر خواهد شد.
هوشمند بودن بازار بورس تاثیرپذیری آن از اتفاقات سیاسی و اقتصادی را دو چندان کرده است و این موضوع در کنار سایه بی اعتمادی سهامداران به بورس که - استارت آن در سال ۱۳۹۹ زده شد- موجب شده است هر قدم لرزان تصمیم‌گیران باعث فروریختن دیوارهای اعتماد مردم به بازار سرمایه شود. تایید این مدعی نیز ماجرایی است که اخیرا در زمینه تعیین نرخ خوراک رخ داد. تصمیمی که همانند بسیاری از تصمیمات دیگر سکه‌ای دو رو بود. در این راستا، مجید عشقی رییس سازمان بورس و اوراق بهادار در جلسه کمیسیون اقتصادی مجلس آماری ارایه داد که نشان از ضرر شرکت‌های دولتی در بورس داشت. به گفته وی دارایی وزارت تعاون ۳۵۰ همت، دارایی وزارت دفاع بیش از ۳۰۰ همت و ارزش سهام عدالت ۲۰۰ همت کاهش پیدا کرده است.
در این میان باید گفت بورس همچون بازار مسکن یک بازار بلندمدت محسوب می‌شود، به زبان ساده‌تر همانطور که نوسان در بازار مسکن منجر به خرید و فروش‌های هیجانی مالکان نمی‌شود، نقدشوندگی بازار سرمایه نیز نباید باعث شود با تلنگرهای اقتصادی و سیاسی سهامداران با فروش سهام خود، به راحتی سرمایه خود را نابود کنند.
به طور کلی متغیرهای مختلف از جمله تورم انتظاری در جامعه، نرخ ارز، افزایش صادرات شرکت ها، افزایش قیمت‌های جهانی کامودیتی‌ها (نفت، فلزات و...)، افزایش فروش مقداری شرکت‌ها، راه اندازی خطوط تولید جدید شرکت‌ها با توجه به طرح‌های توسعه‌ای فعلی و آتی آن‌ها و... چشم انداز بازار سرمایه را روشن کرده و باید منتظر ماند شاخص‌های بورس این بار هم مانند همیشه خود را از چاله ترس و تردید نجات دهند.