جبیرها از گونه‌های ارزشمند در محیط زیست استان بوشهر هستند که انتظار می‌رود برای حمایت و حفاظت از این گونه‌ها، صنایع استان پای کار باشند و به تعهدات خود عمل کنند.
یکی از این گونه‌های ارزشمند در استان بوشهر، «جبیر» است که با توجه به مشکلات زیستگاهی ناشی از توسعه صنایع نفت و گاز، جمعیت آن در دهه ۸۰ رو به افول گذاشت و از این رو به منظور حفظ و صیانت از آن، اداره‌کل محیط زیست استان بوشهر از سال ۱۳۸۷ تصمیم به آغاز طرح تکثیر و پرورش این گونه در منطقه به منظور افزایش ذخیره و احیا آن در زیستگاه نای بند گرفت.
پس از پیشرفت اولیه، سازمان منطقه ویژه اقتصادی پارس، حسب مسئولیت اجتماعی خود نسبت به همکاری در اتمام عملیات فنس کشی اقدام کرد و پس از اتمام ساخت فنس و قرنطینه چوبی داخل آن، اولین جمعیت‌های مولد این گونه با انتقال از استان‌های مجاور از سال ۱۳۸۹ در محدوده فنس ۱۰۰ هکتاری تکثیر و پرورش رهاسازی شد و محیط زیست استان بوشهر نسبت به مدیریت و افزایش گونه اقدام کرد و سال ۹۴ نسبت به ساخت پاسگاه محیط بانی داخل فنس و… اقدام شد.
از سال ۱۳۹۴ و در حالی که طبق سوابق آماربرداری، ۳۳ رأس جبیر در محدوده فنس حضور داشتند، یک شرکت پتروشیمی پیشنهاد حمایت از این گونه را ارائه داد و با حمایت‌های این شرکت در پشتیبانی‌های تجهیزاتی و پرسنلی از جمله تأمین برق خورشیدی و بکارگیری پنج نفر نیروی اجرایی برای شرایط حفاظتی بهتر از این فنس، شرایط زیستی آنها مساعدتر شد.
در مهر ماه گذشته و با تصمیم محیط زیست استان بوشهر و همراهی شرکت حامی در اولین فاز از رهاسازی جبیر، اولین گروه از جبیره‌ای زنده گیری شده و در زیستگاه رها شدند و چند نفر پرسنل دیگر نیز با توجه به لزوم حفاظت بهینه در عرصه گسترده زیستگاهی به نفرات موجود اضافه شدند.
رهاسازی این گونه در طبیعت نایبند، به نوعی آغاز راهی پرمخاطره و مهم بوده است که بالتبع در سایه حمایت همه ذینفعان اعم از جوامع محلی، دستگاه‌های دولتی و شرکت‌های صنعتی، این مسیر با سرعت و قدرت بیشتری طی خواهد شد.
ماه گذشته مدیریت شرکت مذکور قطع همکاری در حمایت از این گونه را اعلام کرده است که باعث نگرانی فعالان محیط زیست استان بوشهر نسبت به موضوع شده است.
جبیرها حمایت ویژه شوند
یکی از کنشگران محیط زیست استان بوشهر در گفت‌وگو با خبرنگار مهر اظهار داشت: اعلام قرار گرفتن یک شرکت پتروشیمی در لیست صنایع آلاینده توسط اداره کل محیط زیست استان بوشهر و قطع همکاری آن شرکت با این اداره کل در پروژه حفظ جبیر نایبند باعث واکنش‌های کنشگران محیط زیستی و جریحه دار شدن اذهان شهروندان نسبت به این ماجرا شد.
داریوش محبی اضافه کرد: در همین راستا ۲ خبر در فضای رسانه‌ای و مجازی منتشر شد که یکی نامه ۱٠ نفر نیروی کارگری نگهبان این پروژه که در پی این قطع همکاری بیکار گشته و خواستار ادامه فعالیت خود بدون هیچ گونه چشم داشت و داوطلبانه شدند و دیگری مبنی بر درخواست تعدادی از شرکت‌های پالایشگاهی و پتروشیمی در منطقه پارس جنوبی برای همکاری در این پروژه بود.
وی افزود: این پتروشیمی فراموش کرده زمانی که برای مجوز ابرپروژه اقامتی رفاهی در ذخیره گاه زیست کره، پارک ملی دریایی نایبند که تمامی قوانین حاکم بر مناطق چهارگانه حفاظت شده را زیر پا گذاشتند و با مخالفت کنشگران محیط زیستی روبرو شدند و بعد ناگزیر شدند به مجتمع آموزشی گردشگری تغییر نام دهند و با افزودن مواردی همچون آکواریوم دریایی و باغ گیاه شناسی و… برای سرپوش گذاشتن بر خطای صورت گرفته، داعیه دار همکاری در حفاظت از محیط زیست شوند و امروز چنین ناسپاسانه قطع همکاری کنند.
مسئول انجمن دیده‌بان زیست‌بوم برازجان بیان کرد: اگر آن روز سازمان حفاظت محیط زیست فریاد دادخواهی کنشگران را می‌شنید امروز چنین تحقیر نمی‌شد. همین وادادگی‌ها و اندک خواهی ها سبب شده تا صنایع با این انبوه و تنوع آلایندگی چنین بی پروا شوند و طلبکارانه و حق به جانبدارانه خواستار عودت اندک تجهیزاتشان شوند.
وی گفت: این رفتار اثبات حقانیت کنشگران آگاه و متعهد است و البته هشدار و بیدارباشی برای سازمان تا عبرت بگیرد که صنایع جز به سرمایه داری و زراندوزی نمی‌اندیشند و برای سازمان بار کجند و کنشگران بال راستین شمایند و پیوند سازمان و کنشگران یگانه راه نجات است.
صنایع به تعهداتشان پایبند نیستند
محبی با اشاره به ارسال یک نامه سرگشاده به مدیرکل محیط زیست بوشهر در این زمینه بیان کرد: علیرغم انتقادات فراوانی که به عملکرد متولی محیط زیست استان در گذشته وجود دارد اما در پی تغییر مدیریتی و ریاست مرادزاده بر این اداره کل، آنچه امروز سبب خرسندی و حمایت قاطعانه جامعه کنشگران محیط زیستی و جوامع محلی پیرامون این صنایع از این حرکت ارزنده شده همانا ایستادگی در برابر زیاده خواهی صنایع و زیرپا گذاشتن قانون توسط آنان و معرفی صنایع آلاینده و پایبندی به رسالت است.
وی تاکید کرد: تجربه نشان داده که صنایع هیچگاه نتوانسته اند پایبند تعهدات خود باشند که اگر می‌بودند به قوانین مترتب بر فعالیت صنایع، استانداردها، فعالیت سبز و تعهدات الزام آورشان پایبند می‌بودند تا محیط زیست انسانی و طبیعی را چنین به نابودی نکشند و حتی با وجود آلاینده بودن از پرداخت عوارض آلایندگی هم سر باز می‌زنند.
این کنشگر محیط زیست افزود: این همکاری‌ها سبب ایجاد توقعات اضافی بیهوده برای صنایع و فروکاستن جایگاه و نقش محیط زیست از نظارتی به همکاری گشته و کار به جایی رسیده که با معرفی آنان به عنوان صنایع آلاینده، با نگاه بالا به پایین و طلبکارانه اعلام قطع همکاری و درخواست عودت تجهیزات سرمایه‌ای خود را کرده که رقم آن هم نسبت به میزان تعهداتشان بسیار ناچیز است.
مسئول انجمن دیده‌بان زیست‌بوم برازجان تصریح کرد: امروز آنچه اولی است حفاظت و احیای جایگاه و شأن نظارتی سازمان حفاظت محیط زیست است و نه حفاظت از محیط زیست. صنایع و معادن و… به میزانی که آلایندگی دارند حسب صریح قانون باید جریمه و نهایتاً تعطیل شوند.
رویکرد صدقه‌ای صنایع برای حفاظت از محیط زیست پایان یابد
محبی خاطرنشان کرد: جای اینکه با صنایع در قالب کارهای پروژه‌ای همکاری کرده و نهایتاً تجارب تلخی همچون همکاری آریاساسول تکرار شود، رویکرد صدقه‌ای صنایع برای حفاظت از محیط زیست پایان یابد و صندوق سبز استان با راهبری و مدیریت اداره کل محیط زیست استان ایجاد شود و حق السهم حقیقی و حقوقی محیط زیست از عوارض آلایندگی و مسئولیت‌های اجتماعی و… از صنایع گرفته و به صندوق واریز شود.
وی اظهار داشت: صنایع وادار به انجام تکالیف و تعهدات قانونیشان شوند تا فعالیتی سبز و سالم داشته باشند و حقوق محیط زیست انسانی و طبیعی پیرامون خود را پاس بدارند و کارهای حفاظتی را اداره کل با مشارکت جوامع محلی و کنشگران محیط زیستی انجام دهند.
محبی خاطرنشان کرد: صنایع به ویژه نفت، گاز و پتروشیمی بسیار سودآور و از غول‌های اقتصادی اند و ناتوان از انجام تعهداتشان نیستند. پایداری این صنایع همیشگی نیست و این صنایع میهمان با این حجم ویرانی که بر محیط زیست میزبان خود گذاشته‌اند را اگر ۱۰۰ سال پیوسته و هدفمند هم کار شود جبران نخواهد شد و صنایع آنچه را برده اند سودهای سرسام آور و آنچه بر جای نهاده اند نابودی است.
حفاظت از جبیر ها ادامه دارد
مدیرکل حفاظت محیط زیست استان بوشهر در ارتباط با این موضوع گفت: اصولاً قراردادی مدت دار بین این اداره کل و شرکت حامی وجود نداشته و حسب علاقه و حس مسئولیت پذیری ایفای نقش مشارکتی در حفاظت از این گونه، توسط مدیرعامل وقت این مجموعه، این همکاری‌ها آغاز و در مدیریت‌های بعد نیز ادامه داشته است.
عبدالرحمن مرادزاده افزود: اکنون نیز که کمتر از یک سال از اولین فاز رهاسازی جبیر می‌گذرد و البته عملیات رهاسازی نیز وفق جلسات هماهنگی متعدد مشترک بین دو دستگاه بر اساس تداوم این همکاری‌ها برنامه ریزی شده بود، حفاظت و مدیریت این گونه زیبا و ارزشمند منطقه، حسب شرایط جدید پیش خواهد رفت.
مدیرکل حفاظت محیط زیست استان بوشهر اضافه کرد: حال که شرکت حامی به تشخیص خود نسبت به قطع همکاری‌ها اقدام کرده است، این اداره کل با قدرت نسبت به تداوم حفاظت بهینه از این گونه ارزشمند ادامه خواهد داد.
وی اظهار داشت: با همکاری همه مردم فهیم شهرستان عسلویه و منطقه نایبند و استقبال از همه سمن‌ها و صنایعی که بدون هیچ گونه چشمداشتی، به صورت داوطلبانه درخواست سهیم شدن در امر حفاظت از ذخایر محدود باقیمانده طبیعی این زیستگاه را دارند، تلاش خواهیم کرد که این حیوان همچنان در غوغای صنعت و تخریب چند دهه گذشته، زینت دهنده طبیعت گرانبهای این منطقه باشد.