صندوق‌های بازنشستگی تکمیلی صندوق‌هایی هستند که همین حالا هم در اغلب سازمان‌ها، شرکت‌ها و ادارات وجود دارد و از آن با نام صندوق‌های ذخیره یا آتیه کارکنان یاد می‌شود اما ارتباط این صندوق‌ها با بازار سرمایه قطع بود و همین موضوع چالش‌هایی را برای آنها به‌وجود آورده بود. این صندوق‌ها درواقع با کسر مبلغ مشخصی به‌صورت ماهانه از حقوق کارکنان و تامین بخش دیگری از این مبالغ از طریق حساب‌های سازمانی منابع مالی را تامین و آن را در قالب یک صندوق، ذخیره و در پروژه‌ها و سهام سایر شرکت‌ها سرمایه‌گذاری می‌کنند.
با آغاز به‌کار 3 صندوق بازنشستگی تکمیلی متعلق به کارگزاری مفید، گروه مالی صبا تامین و هلدینگ خلیج‌فارس، فعالیت این صندوق‌ها رسما در بازارسرمایه آغاز شد. صندوق بازنشستگی تکمیلی، برای توانمندسازی مالی افراد در زمان بازنشستگی طراحی شده است.
در کنار صندوق‌های سرمایه‌گذاری مشترک نوع تازه‌ای از صندوق‌ها در طول سال‌های گذشته در دنیا رواج پیدا کرده‌اند که به سرعت تعداد آنها درحال افزایش است، به‌طوری که طبق آخرین آمارها درحال حاضر فقط در آمریکا ارزش دارایی‌های تحت مدیریت صندوق‌های بازنشستگی تکمیلی رقمی بالغ بر ۳۲و در اتحادیه اروپا ۳۳هزار میلیارد دلار است. در ایران اما با وجود اینکه در سازمان‌ها و شرکت‌های مختلفی چنین صندوق‌هایی وجود داشت اما روابط مالی این صندوق‌ها با بازار سرمایه به‌طور کامل برقرار نبود اما با صدور مجوزهای لازم زمینه فعالیت این صندوق‌ها از طریق بازار سرمایه فراهم شده و امروز با رونمایی ۳صندوق بازنشستگی تکمیلی فعالیت این صندوق‌ها رسما در بازار سرمایه آغاز شد. اما صندوق‌های بازنشستگی تکمیلی چه صندوق‌هایی هستند.
صندوق‌های بازنشستگی تکمیلی چه هستند؟
صندوق‌های بازنشستگی تکمیلی صندوق‌هایی هستند که همین حالا هم در اغلب سازمان‌ها، شرکت‌ها و ادارات وجود دارد و از آن با نام صندوق‌های ذخیره یا آتیه کارکنان یاد می‌شود اما ارتباط این صندوق‌ها با بازار سرمایه قطع بود و همین موضوع چالش‌هایی را برای آنها به‌وجود آورده بود.
این صندوق‌ها درواقع با کسر مبلغ مشخصی به‌صورت ماهانه از حقوق کارکنان و تامین بخش دیگری از این مبالغ از طریق حساب‌های سازمانی منابع مالی را تامین و آن را در قالب یک صندوق، ذخیره و در پروژه‌ها و سهام سایر شرکت‌ها سرمایه‌گذاری می‌کنند. با افزایش سرمایه‌گذاری در این صندوق‌ها درنهایت منافع مالی آن در زمان بازنشستگی نصیب کارکنان می‌شود به همین دلیل به این صندوق‌ها بازنشستگی تکمیلی می‌گویند. نکته قابل اهمیت این است که به‌دلیل ارتباط نداشتن این صندوق‌ها با بازار سرمایه بسیاری از این صندوق‌ها کارکرد بهینه‌ای نداشته‌اند و حتی با زیان و ورشکستگی هم مواجه شده‌اند اما تداوم فعالیت آنها از طریق بازار سرمایه ساختار آنها را اصلاح و منجر به سودآوری این صندوق‌ها می‌شود.
یکی دیگر از نکات مهم مربوط به این صندوق‌ها این است که اغلب، ارزش خالص دارایی‌های موجود در صندوق به‌طور شفاف مشخص نیست و خود شرکت‌ها و سازمان و کارکنان آن نمی‌دانند ارزش کل دارایی‌هایشان در این صندوق چقدر است درحالی‌که تداوم فعالیت این صندوق‌ها در بازار سرمایه منجر به شفاف شدن ارزش خالص دارایی‌های این صندوق‌ها می‌شود.ضمن اینکه با فراهم شدن زمینه فعالیت این صندوق‌ها در بازار سرمایه امکان اینکه شرکت‌ها و سازمان‌های دیگر نیز بتوانند از طریق امکانات موجود در بازار سرمایه صندوق‌های بازنشستگی تکمیلی تاسیس کنند فراهم می‌شود.فقط کافی است که یک شرکت یا سازمان درخواست کتبی خود را به سازمان بورس ارسال کند تا موافقت اصولی صادر شود.
هنوز مشخص نیست تعداد صندوق‌های بازنشستگی تکمیلی که هم‌اکنون در شرکت‌ها و سازمان‌ها فعال هستند چقدر است اما برخی برآوردها حاکی از آن است که دارایی‌های تحت مدیریت این صندوق‌ها احتمالا بیش از ده‌ها هزار میلیارد تومان است که همه آنها می‌توانند وارد بورس شوند.
ساز و کارفعالیت صندوق‌های بازنشستگی تکمیلی
ساختارکلی این صندوق به این شکل است که ابتدا کارفرما نوع و میزان سرمایه‌گذاری مورد نظر خود برای تاسیس یک صندوق سرمایه‌گذاری تکمیلی را مشخص می‌کند و سپس با همکاری نهادهای مالی فعال در بازار سرمایه مجوزهای لازم برای تاسیس این صندوق را از سازمان بورس دریافت می‌کند. درنهایت این طرح در اختیار کارمندان قرار می‌گیرد و کارمندان نیز براساس شرایط خود در این صندوق سرمایه‌گذاری می‌کنند.
درواقع این صندوق ۳ رکن اساسی دارد که رکن اول کارفرما یعنی سازمان یا شرکتی است که متقاضی تاسیس صندوق بازنشستگی است، رکن دوم آن کارکنان این سازمان هستند و رکن سوم نیز مدیر صندوق است که باید از نهادهای فعال بازار سرمایه انتخاب شود تا مدیریت صندوق را برعهده بگیرد.
کارفرما از طریق مدیر صندوق و به نمایندگی از کارکنان وجوه مربوط به پس‌انداز بازنشستگی را تجمیع و سرمایه‌گذاری می‌کند و به ازای میزان مبالغی که هریک از کارکنان پرداخت کرده‌اند، گواهی سرمایه‌گذاری صادر می‌کند. درنهایت کارکنان شرکت یا سازمان در زمان بازنشستگی یا ازکارافتادگی متناسب با میزان سرمایه‌گذاری که در صندوق کرده‌اند از مزایای مالی صندوق بهره‌مند می‌شوند. همچنین در زمان فوت نیروی کار این منابع به ورثه او تعلق خواهد گرفت.
جزئیات کار صندوق‌های بازنشستگی تکمیلی
علیرضا ناصرپور، عضو هیأت مدیره سازمان بورس درباره نحوه کارکرد صندوق‌های بازنشستگی گفت: ازجمله اهداف تشکیل صندوق‌های بازنشستگی تکمیلی، می‌توان به ایجاد مزایای بازنشستگی تکمیلی برای کارکنان مجموعه‌های مختلف، ورود منابع باثبات و قابل برنامه‌ریزی به بازار سرمایه و تقویت دید بلندمدت اشاره کرد.
او درباره انواع صندوق‌های بازنشستگی تکمیلی، گفت: این صندوق‌ها در ۳ نوع سهامی، سهامی شاخصی و صندوق در صندوق طبقه‌بندی شده است. نایب‌رئیس سازمان بورس تأکید کرد: اکنون ۳موافقت اصولی در حوزه صندوق‌های بازنشستگی تکمیلی برای برخی مجموعه‌های بزرگ صادر شده است.
او ادامه داد: باتوجه به اقدامات انجام شده، برخی از این صندوق‌ها به مرحله تاسیس رسیده و برخی دیگر نیز در حال طی کردن فرایند تاسیس است.
عضو هیأت مدیره سازمان بورس درباره مشارکت وزارتخانه‌ها در حوزه راه‌اندازی صندوق بازنشستگی تکمیلی گفت: صندوق‌های سرمایه‌گذاری تکمیلی که اکنون فعالیت خود را آغاز کرده‌اند، نهادهای مالی هستند که به نوعی به یکی از وزارتخانه‌های نفت، کار و رفاه اجتماعی متصل هستند.
او افزود: باتوجه به جذابیت صندوق بازنشستگی تکمیلی، گروه‌های دیگری نیز پیگیر هستند تا موافقت اصولی این صندوق را دریافت کنند تا کارکنان آن مجموعه‌ها نیز از مزیت صندوق‌های مذکور بهره‌مند شوند.
ناصرپور تأکید کرد: باتوجه به مقررات، صندوق‌های بازنشستگی تکمیلی در بدو تاسیس باید دست‌کم ۵۰۰ نفر را در طرح بازنشستگی تکمیلی زیرنظر داشته باشند، همچنین حداقل سرمایه برای تشکیل این صندوق‌ها ۵۰۰ میلیارد تومان پیش‌بینی شده است/ همشهری