با گذشت زمان، فشار دشمن افزایش می‌یابد. از مردم خرمشهر خواسته شده در شهر سنگر بسازند. مردم برای مقابله با دشمن اعلام آمادگی کرده، تقاضای اسلحه می‌کنند، امّا سلاح کافی وجود ندارد.
در سومین روز هجوم سراسری عراق به ایران، با وجود افزایش فشارهای زمینی و هوایی دشمن و به کارگیری یگانهای زرهی، به دلیل مقاومت نیروهای نظامی و مردمی، تلاش دشمن برای اشغال خرمشهر، محاصره آبادان و نزدیکی به اهواز، ناکام ماند.
منطقه میانی شاهد تشدید فعالیت دشمن و سقوط شهرهای مرزی مهران، سومار و نفت شهر بود. سرپل ذهاب و قصرشیرین نیز در آستانه سقوط قرار گرفتند. هواپیماهای دشمن حداقل ۱۵ شهر و منطقه را مورد تجاوز قرار داده، و تأسیسات صنعتی و نقاط مسکونی و حتی بیمارستان را بمباران کردند و خسارات جانی و مالی فراوانی به بار آوردند. در جریان این تجاوزات تعدادی هواپیمای دشمن سقوط کرد. امروز در درگیری دریایی، بندرالبکر عراق آسیب دید. یک ناو خودی مورد حمله هواپیماهای دشمن قرار گرفت و یک کشتی لایروب عراقی منهدم شد.
امام خمینی (ره) با اعلام این نکته که جنگ ایران و عراق «جنگ بین اسلام و کفر و قرآن کریم و الحاد است»، راه هرگونه اقدام سازشکارانه را مسدود کردند و با ترسیم استراتژی ایران در جنگ نابودی صدام و حزب بعث عراق خط بطلانی بر خاتمه جنگ از طریق میانجیگری کشیدند.
عراق نیز ایران را مسئول آغاز جنگ دانست و اعلام کرد که «دست به یک جهاد مقدس» علیه ایران زده است. در شورای امنیت سازمان ملل متحد بر سر متن بیانیه‌ای درباره جنگ ایران و عراق، بین اعضای شورا اختلاف افتاد. شوروی خواستار رسیدگی شورای امنیت به مسألۀ جنگ شد، ولی سایر اعضا تنها به ارسال پیام‌هایی به ایران و عراق جهت پایان دادن به جنگ بسنده کردند و بدون در نظر گرفتن نقش سازمان ملل در مورد خاتمه دادن به منازعات، از دو کشور درگیر خواستند تا دستور یک آتش بس فوری را صادر کنند، و این در حالی است که پیشروی نیروهای عراقی در داخل خاک ایران، همچنان ادامه دارد.
همزمان با هفته دفاع مقدس و ۲ مهر ۱۳۵۹ سومین روز از آغاز جنگ تحمیلی با تورق روزشمار جنگ ایران و عراق، کتاب چهارم، هجوم سراسری که توسط مرکز مطالعات و تحقیقات جنگ سپاه پاسداران انقلاب اسلامی گردآوری شده، به مرور و بازخوانی اشغال مهران، سومار و نفت شهر طی حملات زمینی، هوایی و دریایی پرداختیم که مشروح آن در ادامه این گزارش می‌آید؛
حملات و درگیریهای زمینی
جبهه جنوبی
گزارشها از اشغال پاسگاه شلمچه، پاسگاه حدود، دژهای شماره یک و دو و ادامه درگیری در حومه خرمشهر حکایت می‌کنند. با گذشت زمان، فشار دشمن افزایش می‌یابد. از مردم خرمشهر خواسته شده در شهر سنگر بسازند و گزارش سپاه آبادان حاکی است: «تانکهای عراقی تا نزدیکی جاده اهواز پشت انبارهای عمومی، صف آرایی کرده اند و تا حدود ساعت ۱۱ به سه کیلومتری جاده می رسند و در حال پیشروی در پشت شلمچه، توسط نیروهای ارتش جمهوری اسلامی، در ۵ کیلومتری متوقف شدند.
از ساعت ۱۱ به بعد نیروهای ارتش و سپاه با پشتیبانی آتش سنگین و حملات هوایی، تعدادی تانک دشمن را منهدم و بقیه را مجبور به عقب نشینی کردند.»
همچنین یک ستون از نیروهای دشمن در حد فاصل خرمشهر اهواز به محاصره نیروهای خودی درآمده، ارتباطشان قطع شده است.
به گزارش خبرگزاری پارس: «تعدادی تانک و نفربر دشمن در باتلاقهای مرز شلمچه و نیز تعداد زیادی تانک در منطقه حسینیه (۸۰ کیلومتری اهواز)، به گل فرو رفته اند و عده‌ای از خدمه آنها به اسارت نیروهای خودی درآمده اند. برادران سپاه و ژاندارمری موفق به پس گرفتن پاسگاه شلمچه و اسارت نیروی دشمن شده اند تعدادی تانک و نفربر دشمن در باتلاقهای مرز شلمچه و نیز تعداد زیادی تانک در منطقه حسینیه (۸۰ کیلومتری اهواز)، به گل فرو رفته اند و عده‌ای از خدمه آنها به اسارت نیروهای خودی درآمده اند. برادران سپاه و ژاندارمری موفق به پس گرفتن پاسگاه شلمچه و اسارت نیروی دشمن شده اند.»
استانداری خوزستان اعلام کرد: «از اوایل بامداد، شهرآبادان، به خصوص پالایشگاه این شهر، زیر آتش توپخانه و همچنین بمباران هواپیماهای دشمن قرار گرفت و در قسمتهای دیگری از پالایشگاه و چند مخزن نفت آتش سوزی رخ داد. برای مقابله با هواپیماهای دشمن، چند هواپیمای خودی در فضای آبادان به پرواز درآمدند.»
گزارش شهربانی آبادان حاکی است: «با توجه به بمباران و آتش مداوم دشمن روی آبادان، زندانیان این شهر با هجوم به طرف درهای خروجی و شکستن آن فرار کردند که با تلاش مأمورین عده‌ای از آنها دستگیر شدند.»
در پی سقوط پاسگاه طلائیه در روز گذشته، امروز نیز تلاش دشمن برای دستیابی به جاده اهواز خرمشهر از یک محور طلائیه کوشک ادامه یافت. و سرانجام حدود ظهر امروز تلاش دشمن منجر به سقوط کوشک شد. به دنبال سقوط پاسگاه کوشک و احساس خطر مضاعف نزدیکی دشمن به اهواز و محاصره خرمشهر، تلاش برادران ارتش و سپاه در این محور افزایش یافت و سرانجام حوالی عصر موفق شدند ضمن انهدام تعدادی از نیروها و تانکهای دشمن، پاسگاه کوشک را پس گرفته، مقابله با دشمن را از آنجا ادامه دهند.
سپاه اهواز ظهر امروز، ضمن گزارش درگیری در پاسگاه‌های شهابی، خاتمی، برزگر تا کیان دشت، در مورد لزوم تقویت این پاسگاه‌ها و خطر سقوط آنها هشدار می‌دهد. در منطقه دشت آزادگان، پاسگاه‌های هویزه زیر آتش شدید توپخانه قرار دارند و هواپیماهای دشمن در سوبله و پاسگاه آن درگیری ادامه دارد و خبرها حاکی از دست به دست شدن این پاسگاه در طول روز است.
به گزارش سپاه اهواز: «سرانجام پاسگاه سوبله به دست نیروهای دشمن افتاد و پس از آن یک خودروی برادران سپاه به این خیال که پاسگاه در اختیار نیروهای خودی است، به آن نزدیک شد که با حمله نیروهای دشمن مواجه گردید و ۴ نفر از برادران سپاه حمیدیه شهید شدند.»
به طور کلی، در محور جنوب، نیروهای خودی با کمبود امکانات، مهمات، سلاح و سوخت مواجه هستند و فرماندهان نظامی منطقه کراراً درخواست پشتیبانی، به خصوص نیروی هوایی را می‌کنند. از سوی دیگر مردم برای مقابله با دشمن اعلام آمادگی کرده، با مراجعه به پایگاه‌های سپاه تقاضای اسلحه می‌کنند، امّا سلاح کافی وجود ندارد.
جبهه میانی
در ادامه درگیریهای روز و شب گذشته در پاسگاه‌های مرزی، امروز درگیریها شدت یافت. به گزارش سپاه غرب: «نیروهای دشمن با ۸۰ تانک از پاسگاه‌های سمیره، ربوط و پیچانگیزه تا منطقه عین خوش (جنوب دهلران)، شش کیلومتر پیشروی کردند.»
درگیریهای منطقه مهران و تشدید فعالیت دشمن از زمین و هوا، منجر به سقوط این شهر در حوالی ظهر شد. گزارش سپاه از چگونگی سقوط این شهر: «پس از بمباران هوایی مهران، دشمن در ساعت ۱۰/۳۰ به طرف پاسگاه‌های بهرام آباد و گمرک پیشروی کرد. بعد از یک ربع، بیسیم ستاد عملیات ارتش در مهران گفت: «دشمن از پاسگاه ورزبان به طرف پاسگاه فرخ آباد پیشروی کرد و درگیری شروع شد.» ساعت ۱۱/۳۰ بیسیم ستاد اطلاع داد: «فرخ آباد سقوط کرده و دشمن به طرف مهران در حرکت است.» برادران پاسدار حاضر در مقر سپاه، با نارنجک و ژ ۳ برای مقاومت در شهر مهران پخش شدند. مهران از زمین و هوا مورد هجوم دشمن واقع شد و بیسیم ستاد دستور عقب نشینی داد. در این زمان فقط سپاه در شهر بوده است. تانکهای عراق به شهر نزدیک شد و مهران تصرف گردید. از سرنوشت برادران پاسدار اطلاعی در دست نیست.»
نیروی زمینی ارتش نیز اعلام کرد: «منطقه مهران ۵۹/۷/۲ سمت غرب تا چنگوله و از شمال تا صالح آباد کاملاً در دست نیروی متجاوز قرار گرفته است.»
در شمال صالح آباد، برادران پاسدار به منظور آزادسازی پاسگاه‌های هلاله، انجیره و میمک فعالیت خود را تشدید کرده، با پیشروی و محاصره دشمن و کشتن تعدادی از نیروهایش، موفق شدند قبل از ظهر پاسگاه هلاله را پس گرفته، تعدادی از نیروهای عراقی را به اسارت درآورند.
از وضعیت سومار خبر دقیقی در دست نیست، این بخش روز گذشته به محاصره دشمن درآمده و نیروهای خودی عقب نشینی کرده اند. امروز ضمن گزارشی از وضعیت منطقه میانی، خبر سقوط سومار ذکر شده است.
در نفت شهر درگیری ادامه دارد. دشمن برای تصرف این شهر فعالیت خود را تشدید کرده، محاصره آن را تنگ‌تر می‌کند. برای همین تعداد زیادی تانک که ۶۰ دستگاه ذکر شده، به کار گرفته است. رزمندگان اسلام در حال محاصره، ۱۵۰ نیروی دشمن را اسیر کرده اند. حدود ظهر مجدداً از سوی برادران سپاه در مورد خطر سقوط این شهر هشدار داده شد و سرانجام شهر سقوط کرد.
در محورهای سرپل ذهاب و قصرشیرین تلاش دشمن برای اشغال این دو شهر در روز سوم افزایش یافت. سرپل ذهاب و قصرشیرین شدیداً در محاصره قرار دارند. تعدادی تانک و نفربر دشمن در باتلاقهای مرز شلمچه و نیز تعداد زیادی تانک در منطقه حسینیه (۸۰ کیلومتری اهواز)، به گل فرو رفته اند و عده‌ای از خدمه آنها به اسارت نیروهای خودی درآمده اند. برادران سپاه و ژاندارمری موفق به پس گرفتن پاسگاه شلمچه و اسارت نیروی دشمن شده اندقطع آب و برق و تلفن توسط آتش دشمن و عدم امکان پشتیبانی، مردم و نیروهای حاضر در منطقه را در مضیقه قرار داده است. به گزارش سپاه ۲۳ غرب: «نیروها و تانکهای دشمن که از منتهی الیه منطقه میانی، یعنی از گله وارد خاک جمهوری اسلامی شده اند و از طریق جاده به طرف سرپل ذهاب و قصرشیرین حرکت می‌کنند، قبل از ظهر به ۷ کیلومتری سرپل ذهاب رسیده، ضمن درگیری تدریجاً به شهر نزدیک می‌شوند. نیروهای خودی از شهر عقب نشینی کرده، در گردنه پاتاق مستقر شده اند. بعدازظهر پادگان سرپل ذهاب سقوط کرده، شهر به تصرف دشمن درمی آید. فرمانده عملیات آن شهید و مردم آواره شدند.»
قصرشیرین نیز محاصره اش به تدریج تنگ‌تر می‌شود و پاسگاه‌های مرزی آن به تصرف دشمن درمی آیند. براثر بمباران و آتش توپخانۀ دشمن علاوه بر آب و برق، ارتباط نیز قطع گردیده، پمپ بنزین تعداد بسیاری زیادی تانک آتش گرفته و گفته می‌شود امکان تماس با قصرشیرین اصلاً وجود ندارد. در گزارشها بین ۱۲۰ تا ۲۰۰ دستگاه ذکر شده است از سه راهی قره بلاغ (چند کیلومتری سرپل ذهاب) به طرف این شهر در حرکت هستند. درگیری بین برادران سپاه قصرشیرین و دشمن ادامه دارد و همچنان بر وخامت اوضاع افزوده می‌شود. با تاریک شدن هوا اوضاع تا حدودی بهبود می‌یابد.
آخرین گزارش حاکی است: «برادران سپاه از قصرشیرین به سرپل ذهاب حمله کرده و اکنون ساعت ۳۰/۱۲ حدود ۵ الی ۶ کیلومتری سرپل ذهاب هستند. نیروهای عراقی از این منطقه عقب نشینی کرده اند. ضمناً از پاسگاه‌های بابا هادی تا تنکاب کهنه در اختیار نیروهای خودی است.»
خبر دیگری حاکی است ۴ برادر پاسدار در بین راه سرپل ذهاب قصرشیرین توسط عراقی‌ها سربریده شده اند.
به گزارش ستاد مشترک ارتش، شب گذشته در بالاتر از منطقه قصرشیرین، یعنی حدود باویسی و از گله، نیروهای دشمن پاسگاه تیله کوه را تصرف کرده امروز نیروهای مأمور در این منطقه (تیپ ۳ پیاده کوهستانی وابسته به لشکر ۸ عراق)، با پشتیبانی گردان ۶ توپخانه کوهستانی وابسته به توپخانه لشکر ۸، در دو محور کوه سلمان و کوه باخ پیشروی کردند و بالاخره حوالی عصر، این دو کوه به اشغال نیروهای دشمن درآمد که ضمن آن ۳ نفر از نیروهای خودی اسیر و تعدادی اسلحه به دست دشمن افتاد.
حملات و درگیریهای هوایی
بوشهر: در درگیری شب گذشتۀ منطقه بوشهر، سه هواپیمای دشمن سرنگون شد و یک هواپیمای خودی آسیب دید. امروز نیز این منطقه برای چندمین بار مورد تجاوز هواپیماهای عراقی قرار گرفت و در ساعت ۲۲/۴۵ یک میگ سقوط کرد.
خارک: بعدازظهر امروز هواپیماهای عراقی با بمباران جزیره خارک دو مخزن نفت و گاز را هدف قرار دادند.
بندر امام خمینی: قبل از ظهر امروز شرکت شیمیایی رازی هدف هواپیماهای دشمن قرار گرفت.
آبادان: در ساعت ۶/۴۵ یک هواپیمای عراقی در آبادان سقوط کرد. حدود ساعت ۷/۱۵، چند هواپیمای دشمن با تجاوز به آبادان، بیمارستان شرکت نفت را بمباران کردند. در ساعت ۱۳/۳۵، بر اثر بمباران آبادان عده زیادی از مردم شهید و مجروح شدند و لوله‌های نفت آتش گرفت. بعدازظهر یک هواپیمای دشمن در این منطقه سرنگون شد.
اهواز: در ساعت ۵/۵۵ قسمتهایی از شهر اهواز توسط هواپیماهای دشمن بمباران شد. صبح در ساعت ۷/۱۰ شش میگ عراقی به فضای اهواز تجاوز کرده، قسمتی از صنایع فولاد را بمباران کردند.
دزفول: صبح امروز هواپیماهای دشمن پس از بمباران اهواز، به دزفول تجاوز کردند که در این ۴۰ منطقه ۳ میگ دشمن و یک هواپیمای خودی سقوط کردند.
ایلام: صبح امروز یک جنگنده عراقی، از نوع جگوار انگلیسی در آسمان ایوان غرب و عصر امروز دو میگ در حوالی نخجیر سرنگون شدند.
قصرشیرین: امروز شهر قصرشیرین چند بار مورد هجوم هواپیماهای دشمن قرار گرفت که شهربانی، پمپ بنزین و دیگر تأسیسات شهر هدف قرار گرفت و خسارات جانی و مالی فراوانی به بار آمد.
کرمانشاه: از اوایل صبح، کرمانشاه چند بار مورد تجاوز هواپیماهای دشمن واقع شد که چند خانه تخریب، چند نفر کشته و زخمی شدند و یک میگ دشمن سقوط کرد.
اسلام آباد: در جریان تجاوز امروز هواپیماهای دشمن به اسلام آباد، دو میگ عراقی سرنگون شدند.
همدان: صبح امروز دو میگ عراقی حوالی فرودگاه همدان را بمباران کردند.
پیرانشهر: امروز یک میگ عراقی در حوالی پیرانشهر سقوط کرد و خلبان آن دستگیر شد.
ارومیه: هواپیماهای متجاوز به فضای ارومیه با مقابله هواپیماهای خودی گریختند. یک فروند آنها در حوالی نقده سقوط کرد.
تبریز: امروز چند بار تبریز مورد تجاوز و بمباران هواپیماهای دشمن قرار گرفت و چند هواپیمای دشمن سقوط کرد.
غرب: امروز دو میگ عراقی در منطقه غرب مجبور به فرود اجباری شدند.
حملات و درگیری دریایی
بنا به گزارش ستاد مشترک ارتش جمهوری اسلامی ایران: «صبح امروز بر اثر حمله توپخانه ایران، بندر البکر آسیب دید و اسکله‌ها غیرقابل استفاده شد و تأسیسات نفتی عراق نیز آسیب دید. همچنین بندر خورالامیه عراق هدف بمباران و آتش توپخانه ایران قرار گرفت و زیان‌های زیادی به تأسیسات اسکله و بندر وارد شده، بندر در حال سوختن است.»
در ساعت ۱۱/۳۰ امروز، نیروی هوایی عراق به ناو شاهرخ حمله کرد. برابر اعلام نیروی دریایی ۵۲ ارتش: «ناو نقدی در بندر امام خمینی مورد حمله ۴ میگ عراقی قرار گرفت. امروز یک کشتی لایروب عراقی در حوالی خرمشهر توسط نیروی دریایی ایران منهدم و ده سرنشین آن به هلاکت رسیدند.»
خلاصه اطلاعیه‌های ستاد مشترک ارتش جمهوری اسلامی ایران
اطلاعیه ۳۹
دولت عراق حملات هوایی و آتش توپخانه‌های خود را متوجه منابع حیاتی و اماکن مسکونی ما نموده، به ندرت حملات خود را متوجه تأسیسات نظامی می‌نماید. امروز (۵۹/۷/۲) میگهای عراقی به دزفول، تبریز، کرمانشاه و تأسیسات نفتی آبادان و اسکله‌های خرمشهر و بندر امام خمینی حمله کردند که در نتیجه چند غیرنظامی مجروح یا شهید شدند. همچنین قسمتی از پالایشگاه آبادان طعمه حریق گردید. در حملات امروز، شانزده میگ عراق در مناطق اسلام آباد، نقده، کرمانشاه، ایلام، تبریز، اهواز، آبادان و بندر امام خمینی سقوط کردند.
در همین حالنیروی هوایی ارتش جمهوری اسلامی ایران دست به عمل انتقامی زده، با بمباران پایگاه شعیبه و توپ و تانکهای مهاجم دشمن، ضایعات و تلفات سنگین به دشمن وارد آورد نیروی هوایی ارتش جمهوری اسلامی ایران دست به عمل انتقامی زده، با بمباران پایگاه شعیبه و توپ و تانکهای مهاجم دشمن، ضایعات و تلفات سنگین به دشمن وارد آورد. ضمن این که در این درگیریها یک هواپیمای ارتش دچار سانحه شد. ضمناً در روز جاری درگیریهای مرزی به داخل مناطق مرزی کشیده شده در حال حاضر در مناطق خان‌لیلی و صالح آباد چند پاسگاه مرزی ایران تحت کنترل ارتش عراق درآمده است.
در منطقه قصرشیرین و مهران دشمن با اجرای آتش به روی غیرنظامیان بی دفاع، باعث شهید و مجروح شدن عده‌ای شده است. نیروهای مسلح جمهوری اسلامی مشغول سد کردن نفوذ دشمن هستند. در خوزستان نیروهای فداکار ارتش و سپاه در اطراف شلمچه با نیروهای زرهی دشمن درگیرند. در این عملیات بیش از ۴۰ تانک دشمن بر اثر آتش توپخانه و هواپیماهای ارتش منهدم گردید و چندین نفربر و خودرو حامل مهمات به تصرف ارتش درآمد. در دهلران، نیروهای ارتش در مواضع عین خوش به دفاع دست زدند و تلفات و ضایعات زیادی به دشمن وارد آوردند.
اطلاعیه ۴۰
مسلمانان آگاه جهان طبق اطلاع واصله احتمال دارد ارتش مزدور بعث، بقا متبرکه ائمه اطهار را در عراق بمباران کرده، وانمود کنند که ارتش جمهوری اسلامی ایران اقدام به این عمل نموده است.
اطلاعیه ۴۱
در حمله بعدازظهر ۵۹/۷/۲ میگهای عراقی به جزیره خارک، رزمندگان نیروی دریایی ارتش و دلاوران نیروی هوایی توانستند با توپخانه‌های ضدهوایی ناوهای نیروی دریایی و هواپیماهای فانتوم، ۳ میگ عراقی را سرنگون سازند. این میگها در جزیره خارک سقوط کرده اند.
اطلاعیه ۴۲
علاوه بر ۳ میگ عراقی که بعدازظهر در جزیره خارک سرنگون شد، در ساعت ۲۰/۳۰ (۵۹/ ۷/۲)، نیز ۲ میگ متجاوز دشمن توسط ارتش جمهوری اسلامی ساقط شد. همچنین در ساعت ۲۲، تیپ ابوذر با پشتیبانی هوانیروز مهاجمین عراقی را درهم کوبید، به طوری که مهاجمین تانک‌ها و وسایل زرهی خود را رها ساخته اقدام به فرار نموده اند. تعقیب فراریان ادامه دارد.
اطلاعیه ۴۳
در حمله هوایی دیشب (۵۹/۷/۲) عراق به بوشهر، ۲ میگ دیگر عراقی توسط هواپیماهای نیروی هوایی و یک فروند توسط یکی از ناوهای نیروی دریایی ارتش جمهوری اسلامی ایران سرنگون شد.
قسمتی از اطلاعیه ۱۶۱
اقدامات و فعالیت‌های انجام شده توسط نیروی هوایی در تاریخ ۵۹/۷/۲:
۱- تأسیسات پاسگاه‌های نظامی الرشید منهدم و به فرودگاه‌های کرد و عین زاله خسارات سنگین وارد شد.
۲- پایگاه‌های خانقین، کرکوک و تأسیسات سوختی فاو زده شده و دو تلمبه خانه نیز منهدم شدند.
۳- تعداد ۱۳ فروند از هواپیماهای میگ و سوخوی عراق توسط آتشبارهای خودی سرنگون گردید و شش آتشبار ضدهوایی دشمن منهدم شد.
خلاصه بیانیه‌های فرماندهی کل نیروهای مسلح عراق
بیانیه ۱۲
جنگندههای رژیم خمینی حملات خود را علیه اهداف غیرنظامی و تأسیسات نظامی ما دنبال کردند. در ساعت ۶/۵ بامداد امروز به پالایشگاه نفت شعیبه و بندر عمیق نفت در بصره حمله کردند که با مقابله آتشبارهای زمینی یک فروند از هواپیماهای آنها سرنگون شد. در ساعت ۶/۳۵ جنگندههای رژیم خمینی به شهر اردبیل و برخی تأسیسات نظامی آن حمله بردند که آتشبارهای ما آنها را وادار به فرار کردند.
بیانیه ۱۳
در ساعت ۵ و ۶/۴۰ بمباران پایگاه هوایی تبریز و تأسیسات نظامی آذرشهر، در ساعت ۵/۲۵، بمباران فرودگاه نظامی اهواز و تأسیسات آن، در ساعت ۵/۳۰، بمباران فرودگاه سنندج، در ساعت ۵/۴۰، بمباران مواضع نظامی نزدیک پایگاه شاهرخی، در ساعت ۵/۴۳ و ۷/۲۵، پایگاه دزفول، در ساعت ۶، بمباران فرودگاه شاه آباد و انهدام ۴ فانتوم روی زمین و ویرانی قسمتی از باند، در این حملات دو فروند از جنگندههای ما هدف قرار گرفتند و بقیه سالم برگشتند.
بیانیه ۱۵
در منطقه شمالی، نیروهای ما در منطقه قصرشیرین متمرکز شدند و این شهر را به کلی پاکسازی کردند. همچنین منطقه و روستاهای سنجن واقع در شمال مهران و منطقه الزیدی در جنوب مهران زیر کنترل نیروهای ما درآمد. نیروهای ما به محاصره شهر مهران ادامه داده، حرکت خود را برای تصرف شهر تشدید نموده اند.
در منطقه میانی، نیروهای ما به پیشروی ادامه داده، نیروهای شکست خوردۀ دشمن را تعقیب می‌کنند تا به اهداف پیش بینی شده برسند. در منطقه جنوبی، نیروهای ما به محاصره نیروهای دشمن ادامه داده، خسارات زیادی وارد کرده اند. همچنین یک هواپیمای دشمن را در قصرشیرین سرنگون و یک تانک و مقداری مهمات را منهدم کردند و عده زیادی از مجوسها را از بین بردند. تعداد اسیران به صدها نفر می‌رسد.
بیانیه ۱۶
در ساعت ۷ توپخانه دشمن پاسگاه المطوع را در شط العرب گلوله باران کرد، توپخانه ما به آن پاسخ داد به طوری که کارخانه تعمیر قایق ایران دچار آتش سوزی شد و ۳ قایق ایرانی هدف قرار گرفتند.
یک هواپیمای دشمن در منطقه بمایه هدف قرار گرفت و مجبور به فرود در راه اصلی شد که اکنون در دست ارتش خلقی است.
در ساعت ۱۱/۰۴، نیروهای ما دو هواپیمای دشمن را در منطقه بدره سرنگون کردند. یک واحد دریایی ایران منهدم شد. مجموع واحدهای دریایی دشمن که تاکنون منهدم شده، به ۶ واحد رسید.
بیانیه ۱۷
در نتیجه ضربه‌های نیروهای هوایی در منطقه شمالی، نیروهای دشمن عقب نشینی کرده، و اسلحه و مهمات و تانک خود را در صحنه باقی گذاردند. نیروهای ما توانستند شهر سردین ذهابی (سرپل ذهاب) و نیروهای دشمن را در این شهر محاصره نمایند. ما به واحدهای محاصره شده اعلام می‌کنیم که ضرورت دارد تسلیم شوند تا جان خود را تضیمن نمایند.
در ساعت ۹ امروز هواپیماهای ما به تانک‌ها و زره پوشهای دشمن در منطقه دزفول حمله و خسارات سنگینی به آنها وارد کردند.
بیانیه ۱۸
پس از کوشش‌های بی نتیجه دشمن برای دفاع از شهر مهران، نیروهای ما این شهر را تصرف کردند و به نیروهای دشمن خسارات مادی و انسانی وارد شد. ما نیروهای باقی مانده و محاصره شده دشمن را به تسلیم دعوت می‌کنیم تا جان خود را حفظ کنند.
بیانیه ۱۹
در ساعت ۱۱/۰۵ و ۱۱/۱۰ هواپیماهای دشمن به کرکوک حمله کرده و تأسیسات نفتی و فرودگاه نظامی را در این شهر بمباران کردن و ۱۰ هواپیمای دشمن سرنگون شد. خسارات ما عبارتند از ۱۳ زخمی و منهدم شدن یک هواپیمای حمل و نقل و ویرانی چند منزل مسکونی ۱۲ هواپیماهای دشمن به شهر موصل حمله کردند که ۶ فروند آنها سرنگون شد.
بازتاب حملات و درگیریها
رادیو آمریکا: زد و خورد ایران و عراق به طور بی سابقه‌ای بالا گرفت و بمباران تأسیسات نفتی و شهرها در هر دو کشور آغاز گردید. این عملیات، حمله گسترده و سنگین نیروی زمینی عراق را به دنبال داشت. رادیو بغداد اعلام کرد که بزرگترین پالایشگاه نفت ایران در آبادان منهدم شده است، ولی رادیو تهران گزارش داد که وزارت نفت ایران عملیات پالایش نفت را در پالایشگاه آبادان موقتاً تعطیل کرده است. سحرگاه دیروز نیروهای زمینی عراق از مرز گذشته و به گفته رادیو بغداد چند شهر را تصرف کردند و آبادان و خرمشهر را در محاصره گرفته اند. از سوی دیگر رادیو ایران ضمن تکذیب این خبر اعلام کرده که نیروهای عراقی مجبور به عقب نشینی شده اند. رادیوآمریکا در خبر دیگری به نقل از یک کارگر انگلیسی که از عراق گریخته، گفت: تأسیسات نفتی عراق در بصره در اثر بمباران ایران شدیداً خسارت دیده است.
رادیو لندن: در آخرین اعلامیه ارتش ایران که از رادیو تهران پخش شد، ایران پذیرفت که نیروهای عراقی از مرز ایران عبور کرده اند، امّا گفت که تنها چند پاسگاه مرزی به دست عراقی‌ها افتاده است.
خبرگزاری فرانسه: به گزارش خبرگزاری عراق واحدهای زره پوش عراقی ۱۵ کیلومتر در اراضی ایران پیشروی کرده، کنترل شهرهای مرزی ایران، از جمله سومار، قصرشیرین و سرپل ذهاب را به دست گرفته اندبه گزارش خبرگزاری عراق واحدهای زره پوش عراقی ۱۵ کیلومتر در اراضی ایران پیشروی کرده، کنترل شهرهای مرزی ایران، از جمله سومار، قصرشیرین و سرپل ذهاب را به دست گرفته اند.
خبرگزاری رویتر: خبرگزاری ژاپنی کیود و اعلام کرد: دو جنگنده عراقی امروز به مجتمع پتروشیمی بندر امام خمینی حمله کرده، بخشی از آن را نابود کردند. این مطلب مورد تأیید سفارت ژاپن در تهران قرار گرفت.
رادیو لندن: به نقل از رادیو تهران گفت ۳۴ فروند هواپیمای عراقی سرنگون و چهار قایق عراقی غرق گردید. پایگاه‌های هوایی و تأسیسات نفتی عراق منهدم گردیدند. نیروهای ایرانی از حالت تدافعی خود دست برداشته، اکنون تجاوز را با تجاوز پاسخ می‌دهند. رادیو لندن به نقل از یک روزنامه نگار هلندی گفت پنج هواپیمای ایرانی بر فراز عراق سرنگون شدند.
رادیو جده: در پاسخ به حمله‌های عراق، هوایی ایران مراکز مهم نظامی عراق را بمباران کرده در این حمله ۲۴۴ سرباز کشته و مجروح شدند. نیروی دریایی ایران چهار زورق عراق را زیرآب کرد و ۷۲ ناوهای ایران مواضع مهم عراق را زیر آتش گرفتند.
رادیو کلن: بعدازظهر دیروز (۵۹/۷/۲)، هواپیماهای جنگنده عراقی پس از بمباران مجدد شهرهای آبادان، خرمشهر و تبریز به بندر خمینی و جزیره خارک حمله ور شده، تأسیسات پتروشیمی و لوله‌های صادراتی نفت خام بندر خارک را بمباران کردند. به ادعای مقامات ایرانی، از سوی ناوهای جنگی ایران، ۴ میگ عراقی سرنگون شد. پس از این که بمباران صادرات نفت خام ایران نیز مانند عراق قطع شد.
خبرگزاری فرانسه: توپخانه ایران پست مرزی عراق را در گذرگاه آبی شط العرب به گلوله بست و عراق به تلافی یک جایگاه تعمیر نیروی دریایی ایران را بمبا ران کرد. نیروی دریایی عراق ۷ قایق گشتی و ۲ ناو جنگی ایران را غرق کرد.
رادیو لندن: اعلامیه نظامی عراق حاکی است نیروی دریایی و هوایی عراق شش کشتی ایرانی را که قصد داشتند تأسیسات بارگیری نفت را بمباران کنند، غرق کردند.
جمهوری اسلامی ایران (اوضاع داخلی، مواضع و…)
مواضع مسئولین
پیام امام به اقشار مردم و ارتش عراق: این جنگ بین ایران و بعثی های عراق، جنگ بین اسلام و کفر و قرآن کریم و الحاد است. از این جهت بر همه شما و مسلمانان جهان است از اسلام عزیز و قرآن کریم دفاع کنیم و این خیانتکاران را به جهنم بفرستیم.
امروز نزدیک به صد نفر از درجه داران و افسران و رزمندگان عراق به ایران آمده و در آغوش اسلام قرار گرفته اند. ارتش عراق به ارتش ایران ملحق شود و بداند که ایران با آغوش باز برادران ایمانی ارتش عراق را پذیرایی و پشتیبانی می‌کند. ملت عراق از دادن مالیات و پول آب و برق به دولت خودداری کند که کمک به دولت غیرقانونی کافر است، کمک به مخالفین اسلام است که در حال جنگ با اسلام می‌باشند.
من از همۀ قوای مسلحه امید دارم که برای کشور اسلامی هماهنگ شده و دشمن را سرکوب نمایند.
آقای رجایی نخست وزیر در جمع سفرای کشورهای اسلامی: دولت آمریکا از ابتدای انقلاب ما می‌کوشید این انقلاب را به هر صورتی که ممکن است از مسیر خود خارج کند. تلاش‌های پنهان او بعد از تسخیر لانه جاسوسی برملا شد و تلاش‌های آشکار او به بهانه نجات گروگان‌ها با شکست کامل روبرو شد. و پس از این دو شکست از حمله مستقیم منصرف شده و حالا به کمک عراق، انقلاب اسلامی ما را مورد تجاوز قرار داده است. اقدامات دیپلماتیک مقامات ایران و عراق در خصوص مناقشات دو کشور با مقامات اتحاد شوروی ملاقات کردند. بنی صدر رئیس جمهور ایران روز گذشته با سفیر شوروی دیدار کرد. مکری، سفیر ایران در مسکو از رهبران شوروی خواست که بی درنگ صدور اسلحه به عراق را متوقف سازند و تجاوز عراق را محکوم کنند. او گفت: تمایل شوروی به بی طرفی در صورت ادامه صدور اسلحه به عراق، مفهومی نخواهد داشت. سفیران لیبی و سوریه امروز با رئیس جمهور ایران در ستاد مشترک ارتش و با حضور رجایی، نخست وزیر و سرتیپ فلاحی، جانشین رئیس ستاد مشترک ملاقات کردند.
مواضع و اقدامات سازمانها و ضدانقلاب
جنبش مسلمانان مبارز: جنبش مسلمانان مبارز، ماهیت این جنگ تحمیلی و فرسایشی را با انقلاب اسلامی ایران، کاملاً امپریالیستی و ضدانقلابی تلقی نموده، بسیج مسلحانه و همگانی توده‌های میلیونی را پاسخ لازم و ضروری به همه تعهدات و تجاوزات و توطئه‌های امپریالیسم و وابستگان آن می‌داند.
چریکهای فدایی خلق اکثریت: جنگ تحمیلی عراق علیه مردم ایران، توطئه متوالی کودتا توسط عوامل امپریالیسم در ارتش، تمرکز نیروهای آمریکایی در خلیج فارس همه به هم مرتبط هستند. رژیم عراق با تهاجم علیه ایران، عملاً در کنار امپریالیسم آمریکا قرار گرفته است و خلق ما همدوش با مردم عراق باید علیه رژیم عراق مبارزه کند.
گروهک پیکار: جنگ ایران و عراق جنگی است میان دو رژیم ارتجاعی در جهت تأمین منافع سرمایه داران دو کشور به نفع امپریالیستها و سرمایه داری جهانی و حفظ سلطه آنها علیه منافع خلق‌های ایران و عراق. جنگ ایران و عراق، جنگی است تجاوزکارانه، ارتجاعی، غیرعادلانه و ضدمردمی، و این که کدامیک از دو رژیم، درگیری و جنگ فعلی را آغاز کرده است، تغییری در ماهیت این جنگ نمی‌دهد. سرانجام باید جنگ ارتجاعی را به جنگ داخلی تبدیل نمود. شیخ محی الدین، رئیس قبیله بوقیش و رحیم عساکره رهبر قبیله (عساکر)، دو قبیله از قبایل خوزستان با ارسال پیامی به صدام حمایت کامل خود را از تصمیم تاریخی عراق مبنی بر حفظ تمامیت ارضی و حاکمیت خود اعلام کردند.
عراق (اوضاع داخلی، مواضع و…)
سعدون حمادی وزیر خارجه عراق در نامه‌ای به دبیرکل سازمان ملل: عراق سعی بسیار کرد که با ایران برخوردی نداشته باشد، امّا دولت ایران با اقدامات مرزی خود هیچ راهی جز جنگ برای عراق باقی نگذاشت.
طه یاسین رمضان، فرمانده کل قوای عراق: نیروهای مسلح عراق علیه ایران دست به یک جهاد مقدس زده اند.
طارق عزیز: معاون نخست وزیر عراق، دیشب (۵۹/۷/۱) مسکو را بعد از دیدار کوتاهی ترک کرد.
طارق عزیز قائم مقام نخست وزیر عراق، امروز برای گفتگو با پرزیدنت ژیسکاردستن رئیس جمهور فرانسه وارد پاریس می‌شود.
پیام حزب الدعوه الاسلامی: جنگ مرزی که رژیم وابسته عراق آغاز کرده است. از نظر ما جنگی است که رژیم سلطه طلب به نفع و با شرکت استعمار غربی بر ضد موجودیت مسلمین در ایران به پا کرده است.
مواضع واقدامات کشورها
رئیس جمهور آمریکا: آمریکا آزادی عبور کشتی‌ها از تنگه هرمزرا اصل اساسی می‌داند. ایالات متحده آمریکا در این زد و خوردها مداخله نخواهد کرد و به شوروی نیز توصیه کرد که از دخالت خودداری ورزد.
روزنامه دولتی ایزوستیاچاپ مسکو: یافتن راه حلی برای این بحران (جنگ ایران و عراق) به عهده دولتهای این دو کشور است.
داکلاس هرد، وزیر مشاور در امور خارجی انگلستان: در مورد جنگ ایران و عراق، انگلستان به طور یک جانبه هیچ اقدامی انجام نخواهد داد، امّا از وساطت سایر کشورهای اروپایی برای پایان جنگ حمایت خواهند کرد. عدم دخالت ابرقدرتها در جنگ ایران و عراق جنبه حیاتی دارد.
سخنگوی ریاست جمهوری فرانسه: اختلاف ریشه‌ای این رویارویی کاملاً دوجانبه است و دولت فرانسه شدیداً نسبت به عواقب این رویارویی نگران است. دولت فرانسه از ابرقدرتها خواست خود را در زد و خوردهای ایران و عراق آلوده نسازند.
زائوزیانگ، نخست وزیر چین حل اختلافات ایران و عراق را نه تنها به نفع هر دو کشور، بلکه به نفع صلح و ثبات در خلیج فارس می‌داند. منابع ضداطلاعات آژانس دفاعی ژاپن امروز امکان هرگونه مداخله آمریکا و شوروی را در جنگ ایران و عراق مردود دانستند. به اعتقاد منابع ضداطلاعات دفاعی ژاپن، عراق از سلسله جبال زاگرس که صد کیلومتر در داخل خاک ایران و در طول مرز دو کشور قرار دارد، فراتر نخواهد رفت. این منابع تعداد نیروهای عراق را ۲۲۲ هزار و تعداد نیروهای ایران را ۲۰۰ هزار نفر تخمین می‌زنند و این در حالی است که پیش از انقلاب نیروهای ایران ۴۱۵ هزار نفر تخمین زده می‌شد.
فاروق الشرع وزیر مشاور در امور خارجه سوریه: نباید بگذاریم ایران بعد از انقلاب مجدداً به دست افرادی بیفتد که به آرمان اعراب و مسلمانان لطمه زده اند.
دولت قطر از کشورهای ایران و عراق خواست به درگیری پایان دهند و منابع خودرا برای نبرد علیه رژیم اشغالگر قدس حفظ کنند.
نخست وزیر اردن پس از ورود به بغداد آمادگی کشور خود را برای کمک به عراق در جنگ با ایران اعلام کرد.
اسحاق رابین نخست وزیر اسبق اسرائیل: یکی از عواقب و نتایج فوری جنگ ایران و عراق این است که جبهه شرقی، سوریه، اردن و عراق، دیگر برای اسرائیل یک تهدید نیست، زیرا عراق کا ملاً مقابل ایران ایستاده است.
روزنامه گاردین به نقل از یکی از مقامات ا سرائیل: بهترین نتیجه برای اسرائیل آن خواهد بود که هیچ یک از طرفین درگیر سریعاً به پیروزی دست نیابند و هر دو به حدی از نیروهای نظامی خود استفاده نمایند که قدرت جنگیشان تا ۱۰ سال دیگر فلج شود.
نخست وزیر ترکیه: شواهد نشان می‌دهد که وخامت اوضاع ایران و عراق در حال افزایش است. سازمان اخوان المسلمین بین المللی، با انتشار پیامی هرگونه تجاوز به ایران را تجاوز به اسلام دانست و دفاع از آن را بر همه مسلمین واجب اعلام کرد.
مسائل خلیج فارس
آژانس حفاظت دریایی ژاپن از کلیه کشتی‌های این کشور خواست از مقررات تعیین شده توسط دولت ایران در مورد چگونه کشتیرانی در تنگه هرمز و خلیج فارس تبعیت کنند و از این مقررات تخطی نکنند. در منامه اعلام شده که ۳۰ نفتکش عظیم کمپانی‌های نفتی غرب در آن سوی تنگه هرمز به دلیل جنگ ایران و عراق متوقف شده اند.
ایالات متحده اعلام کرد که تنگه هرمز باز است و رفت و آمد کشتی‌های نفتکش انجام می‌شود. امروز قیمت نفت افزایش یافته و حتی در بازار آزاد نفتی روتردام، افزایش قیمت حالت جهشی داشته است. این افزایش قیمت ناشی از بروز مشکلاتی در ارسال نفت از خلیج فارس و تنگه هرمز بوده است.
تمامی بنادر عراق برروی کشتی‌های نفتکش بسته شده و عراق در حال حاضر هیچ نفتی صادر ۱نمی‌کند. گرچه ایران اعلام کرد که از آمد و شد نفتکش‌های عراقی در تنگه هرمز جلوگیری خواهد کرد، ولی عراق هنوز می‌تواند از طریق سوریه به بندر طرابلس در لبنان و از ترکیه به بندر اسکندریه در مدیترانه، قسمتی از نفت خود را از طریق خطوط لوله صادر کند.
تحلیل‌ها و تفسیرها
رادیو آمریکا به نقل از روزنامه واشنگتن استار: اینک که ایران در لبه پرتگاه هرج و مرج انقلابی قرار گرفته، عراق آماده است از آن به سود خود بهره برداری کند و خود را به کانون قدرت خاورمیانه تبدیل نماید.
رادیو مسکو: امید است برای حفظ مناسبات حسنه دو کشور همسایه و حل مسالمت آمیز مسائل مورد اختلاف از طریق مذاکره بدون دخالت از خارج، حسن نیت ابراز شود. خونسردی و عقل سلیم باید فائق آید تا جلوی گسترش آتی عملیات جنگی گرفته شود. قطع این عملیات در جهت مصالح هر دو کشور و تقویت بنیه استقلال آنهاست.
رادیو لندن: عراق از هنگام برقراری صلح میان مصر و اسرائیل خیال در دست گرفتن رهبری جهان عرب را در سر داشت. از این رو با استفاده از فرصت موجود و بحران ناشی از انقلاب ایران، برای اثبات قدرت رهبری خود بر جهان عرب، بهره برداری کرده، به ایران حمله کرده است. نه شوروی و نه آمریکا هیچیک در دولتهای عراق و ایران تا آن حد نفوذ ندارند که خواهان پایان بخشیدن فوری به جنگ شوند.
رادیو لندن: روزنامه تایمز می‌نویسد هر اتفاقی که در خاورمیانه رخ دهد، آمریکا و شوروی و تعداد زیادی از کشورهای دیگر جهان را مستقیماً تحت تأثیر قرار خواهد داد. پیوسته این خطر وجود دارد که اگر در مبارزه‌ای یک طرف این مناطق را تحت نفوذ درآورد، مسلماً طرف دیگر تنها ناظر صحنه نخواهد بود. روزنامه تایمز در جای دیگر می‌نویسد عراق کشوری است با منتهای تجاوزطلبی درصدد برآمده خلاء قدرت ایران را پر کند. کشورهای عربی خلیج فارس نیز تا اندازهای با عراق موافقند، زیرا به نظر آنان بین خطر اسرائیل و خطر انقلاب ایران تفاوت چندانی وجود ندارد.
وزنامه دیلی میل: به دنبال ثباتی که با پشتیبانی بریتانیا در خلیج فارس وجود داشت و حمایتی که غرب از شاه به عنوان ژاندارم منطقه می‌کرد، اکنون کرملین داعیه پرکردن این خلاء قدرت را دارد، ولی بدون برپا کردن جنگ جهانی سوم موفق نخواهد شد.
رادیو کلن: اگر قصد عراق از جنگ سرنگونی رژیم آیت االله خمینی باشد، این قصد خیالی بیش نیست، زیرا ارتش مجهز و منضبط عراق می‌بایست قسمتهای چشمگیری از ایران را تحت کنترل درآورد، ولی طبق نظر کارشناسان توانایی نظامی عراق آن اندازه نیست که این هدف تحقق یابد. از سوی دیگر، رژیم اسلامی باید از داخل ساقط شود نه از خارج، پشتوانۀ انقلاب اسلامی بسیار قوی است‌اگر قصد عراق از جنگ سرنگونی رژیم آیت االله خمینی باشد، این قصد خیالی بیش نیست، زیرا ارتش مجهز و منضبط عراق می‌بایست قسمتهای چشمگیری از ایران را تحت کنترل درآورد، ولی طبق نظر کارشناسان توانایی نظامی عراق آن اندازه نیست که این هدف تحقق یابد. از سوی دیگر، رژیم اسلامی باید از داخل ساقط شود نه از خارج، پشتوانۀ انقلاب اسلامی بسیار قوی است.
رادیو عدن: هم عراق و هم ایران با ما در این مورد هم عقیده اند که بهره گیران این جنگ، دشمنان ملت عرب و امت اسلامی، یعنی امپریالیسم آمریکا و اسرائیل متجاوز هستند. از انقلاب ایران به منافع امپریالیستی آمریکا در منطقه ضربات جبراًن ناپذیری وارد شده است. بنابراین آمریکا از این جنگ بهره برداری می‌کند تا توطئه‌های شیطانی خود را در منطقه پیاده کند.
رادیو اسرائیل: جنگ ایران و عراق نشانگر آن است که تا چه حد نفوذ ایالات متحده در خاورمیانه کاهش یافته است. آمریکا می‌بایست مناسبات خود را با عربستان سعودی و امیرنشین‌های خلیج فارس بیش از پیش گسترش دهد.
روزنامه دیلی میل انگلیسی: بدون نفت نه افراطی‌های ایران و نه متجاوزان عراق اهمیت چندانی ندارند، ولی چون هر دو طرف از نفت سرشارند کشورهای کوچک و بزرگ با دقت جنگ را زیر نظر دارند.
روزنامه لوکوتیدین دوپاری: جنگ ایران و عراق فرصت خوبی است برای ابرقدرتها که رژیم تهران را تغییر دهند.
خبرگزاری آسوشیتدپرس: یکی از روزنامه‌های مهم ژاپن گزارش داد که دولت عراق در تکاپوی خرید ۶۴۰۰ اتومبیل و کامیون از این کشور است. مقام‌های صنعتی ژاپن عقیده دارند عراق از این تعداد خودرو در جنگ مرزی با ایران استفاده خواهد کرد قرار است خودروهای مزبور در ماه جاری به عراق تحویل داده شود. اواسط شهریور، عراق یک قرارداد ۴۵ میلیون دلاری با شرکت نیسان ژاپن برای خرید ۴۰۰ کامیون با قدرت کارآیی زیاد به امضا رساند که تحویل آن را از آبان شروع خواهد شد. قرار است عراق سفارش ۵۵ میلیون دلاری دیگر برای خرید ۴۰۰۰ کامیون تسلیم شرکت نیسان کند. ۱۲ کارخانه‌های ژاپن اخیراً ۳۰۰ تا ۴۰۰ کامیون سنگین را با کشتی به عراق تحویل دادند.