درگیری‌های دریایی و حمله به کشتی‌های تجاری سبب شد جنگ عراق با ایران آشکارا جنبه بین‌المللی به خود بگیرد.
به مناسبت روز ملی شدن صنعت نفت در یادداشتی برای ایبنا نوشت: یکی از وقایع دوران دفاع مقدس به درگیری‌های دریایی و حمله به کشتی‌های تجاری مربوط می‌شود که از اردیبهشت ۱۳۶۰ تا مرداد ۱۳۶۷ به طور متناوب جریان داشت؛ اما از تابستان ۱۳۶۶، حدود ۷۵ ناو آمریکایی، فرانسوی، انگلیسی، ایتالیایی، بلژیکی و هلندی وارد آب‌های خلیج‌فارس شدند که بزرگترین عملیات دریایی پس از پایان جنگ جهانی دوم به‌شمار می‌رود و سبب شد جنگ عراق با ایران آشکارا جنبه بین‌المللی به خود بگیرد. این عملیات در واقع برای محدود کردن صادرات نفت ایران صورت گرفته بود تا از آن طریق بتوانند دولت جمهوری اسلامی ایران را در فشار بگذارند و سیاست‌های خویش را در حمایت از جنگ عراق علیه ایران، بر دولت و ملت ایران تحمیل کنند. اهمیت این مسئله، انتشار چند کتاب درباره جنگ نفتکشها را به دنبال داشته است. از جمله این آثار می‌توان موارد زیر را برشمرد:
«آب و آتش» از انتشارات ارتش جمهوری اسلامی ایران در سال ۱۳۸۹ نوشته سید جلال موسوی شامل ۶۶ خاطره از زبان رزمندگان، کارکنان و فرماندهان نیروی دریایی ارتش درباره جنگ تحمیلی است که در چهار فصل «تکاوران و تفنگداران دریایی در هشت سال دفاع مقدس»، «هفت آذر؛ نگین درخشان نیروی دریایی»، «نیروی دریایی؛ حافظ قدرتمند خلیج فارس و مرزهای آبی کشور» و «سهند، سبلان و جوشن در نبردی نابرابر» تدوین شده است.
اسکورت نفتکشها - ۳۰ تیر تا ۳۱ شهریور ۱۳۶۶ (از انتشارات مرکز اسناد و تحقیقات دفاع مقدس در سال) کتاب پنجاهم از مجموعه روز شمار جنگ ایران و عراق نوشته محمود یزدانفام، می باشد که شامل شرح روزانه رویدادهای نظامی، سیاسی و اقتصادی مربوط به جنگ تحمیلی از ۳۰ تیر تا ۳۱ شهریور ۱۳۶۶ است.
نفتکشها در کام آتش (از انتشارات فرهنگ اندیشمندان در سال ۱۳۹۰) نوشته عباس خیرخواه شرح عملیات انتقال نفت خام ایران از منطقه جنگی به خارج از آن است؛ آن هم در وضعیتی که در چهارسال آخر جنگ کارکنان شرکت ملی نفتکش ایران با همه تهدیدات و تحریم‌هایی که شرکت با آن مواجه بود، توانستند و بزرگترین عملیات کشتیرانی را انجام رسانده و علی رغم حملات متعدد، توانستند نفت خام را از تنگه هرمز، جزیره‌ها و بندرهای کشور در خلیج‌فارس گرفته تا آمریکای جنوبی، کانادا، اروپا، آفریقا، خاورمیانه و شرق آسیا حمل کنند.
آغاز جنگ نفتکشها: توافق غیرمستقیم برای قطع حملات به مناطق مسکونی ۱ اردیبهشت تا ۱۹ تیر ۱۳۶۳ (از انتشارات مرکز اسناد و تحقیقات دفاع مقدس در سال ۱۳۹۹) کتاب دیگری از محمود یزدانفام می‌باشد که زیر نظرعلیرضا لطف‌الله‌زادگان و حجت‌الله کریمی تدوین شده و دربردارنده ۸۰۰ گزارش از وقایع ۸۱ روز از دوران جنگ تحمیلی عراق علیه ایران است. «جنگ نفتکشها؛ تقویم تاریخ دفاع مقدس» از انتشارات مرکز اسناد انقلاب اسلامی در سال ۱۳۹۶ نوشته سعید پورداراب.
«جنگ خلیج فارس؛ درس‌هایی از راهبرد قانون و دیپلماسی» ترجمه کتابی می باشد که نویسندگان مختلف فصل‌های آن را در دو بخش ابعاد سیاسی و راهبردی و ابعاد حقوقی و دیپلماتیکی جنگ خلیج‌فارس تالیف کرده‌اند. «کریستوفر سی. جوینر» به‌عنوان سر ویراستار، این مقالات را چنان با مهارت در کنار هم قرار داده که یک‌دستی و انسجام کتاب را حفظ و آن را به یک اثر قابل قبول تبدیل کرده است.
«جنگ نفتکشها؛ حوادث خرداد ۱۳۶۳» نوشته نبی کریمی، از انتشارات مرکز اسناد انقلاب اسلامی در سال ۱۳۹۶، جلد چهل و ششم از تقویم تاریخ دفاع مقدس نیروی زمینی ارتش جمهوری اسلامی ایران می باشد.
«جنگ نفتکشها در خلیج فارس» از انتشارات مرزوبوم در سال ۱۳۹۴ ترجمه محمدعلی خرمی می‌باشد که در هفت فصل منشر شده است. هر چند نادیا السیدالشاذلی نویسنده کتاب عرب است اما کتاب در کل بی‌طرفانه تدوین شده است. موضوع اصلی کتاب جنگ ایران و عراق و به‌طور خاص، مقطع جنگ نفتکشها است.
نبرد هوایی از فروردین تا آذر ۱۳۶۴: با رویکرد پدافند در برابر حمله به سازه‌های نفتی و تشدید جنگ نفتکشها (از انتشارات مرکز انتشارات راهبردی نیروی هوایی ارتش جمهوری اسلامی ایران در سال ۱۴۰۲) از مجموعه تاریخ نبردهای هوایی دفاع مقدس می‌باشد که توسط علیرضا نمکی‌عراقی و حسین خلیلی به رشته تحریر درآمده است
«جنگ نفتکشها: روایتی متفاوت و مستند از جنگ ایران و عراق (۱۹۸۰-۱۹۸۸)» نوشته نیک‌بخش حبیبی ناشر: نشر سرو وابسته به موزه دفاع مقدس تهران؛ سال چاپ: ۱۴۰۲، صفحات: ۵۳۶، دو جلد
«جنگ به روایت نفت» از انتشارات اداره کل روابط عمومی وزارت نفت کتاب شامل مجموعه گزارش‌ها، اخبار، گفت‌وگوها و تصاویر منتشر شده در «پیک نفت» نشریه رسمی وزارت نفت در دوران هشت سال دفاع مقدس (سال‌های ۱۳۵۹ تا ۱۳۶۷) و دربردارنده مطالبی همچون فعالیت‌های صنعت نفت در دوران مقدس، جهان نفت و سیاست در سایه جنگ تحمیلی، جنگ نفتکشها، اقتصاد و نفت، مطبوعات و جنگ، بازسازی و راه‌اندازی مراکز و تاسیسات صنعت نفت زیر آتش جنگ، سوخت‌رسانی به جبهه‌ها، مهار چاه‌های نفتی در جنگ است.
کتاب دیگر در این زمینه «جنگ‌نفت‌کش‌ها: حمله به کشتیرانی تجاری در جنگ ایران و عراق» از انتشارات بنیاد حفظ آثار و نشر ارزش‌های دفاع مقدس با همکاری شرکت ملی نفتکش ایران، منتشره در سال ۱۳۹۱ می‌باشد که توسط مارتین اس. ناویاس و ای. آر. هوتُن تالیف و به قلم پژمان پورجباری و رحمت‌قره ترجمه شده است. حسین علایی فرمانده نیروی دریایی سپاه در دوران دفاع مقدس کتاب را بازبینی کرده و مقدمه‌ای بر آن نگاشته است
کتاب در هشت فصل سامان یافته است:
فصل اول با عنوان نفت، کشتیرانی و منازعه ایران و عراق به مسائلی در خصوص جغرافیا و توسعۀ اقتصادی، ریشه‌های اختلافات، و توانمندی‌های ضد کشتیرانی ایران و عراق در آستانۀ جنگ اختصاص یافته است
در فصل دوم کشت ی ران ی تجار ی و آغاز جنگ (۱۳۵۹) مباحث مربوط به آغاز جنگ، تلاش برا ی نجات کشتی ها در اروندرود، گسترش جنگ به جنوب خلیج‌فارس، واکنش‌های بین‌المللی و منطقه‌ای، واکنش مالکان کشتی‌های تجاری،
فصل سوم مرحله پیش از جنگ نفتکشها (۱۳۶۲-۱۳۵۹) را مورد مطالعه قرار داده و شامل این مباحث است: آغاز عملیات ضد کشتیرانی عراق، هدفی به نام خارک، منطقۀ ممنوعۀ جد ی د عراق و تداوم حملات ضد کشتیرانی، تشدید پایدار و حملات عراق، ورود سوپراتانداردها، خودداری ایران از مقابله به مثل، پایان مرحله نخست جنگ ضد کشتیرانی.
در فصل چهارم شدت عمل عراق و پاسخ متقابل ایران (۱۳۶۳-۱۳۶۲) مورد بحث قرار گرفته و در این راه نویسندگان مباحث خود را در یازده زیر فصل مطرح کرده‌اند: علت اصلی شدت عمل عراق، علت اصلی درگیری متقابل ایران، استراتژی ضد کشتیرانی عراق در پایان سال ۱۳۶۲، آغاز مجدد حملات ایران، حمله و ضد حمله در آب‌های خارک، مشکلات حملۀ هوایی و دفاع از نفتکشها در عملیات ضد کشتیرانی، ایران مهیای جنگ طولانی مدت می‌شود، مین‌ها در دریای سرخ، پشتیبانی منطقه‌ای از عراق و فقدان اقدام بین‌المللی، واکنش بیمه‌گران، و تلفات آن.
فصل پنجم با عنوان کشتیرانی زیر آتش (۱۳۶۵-۱۳۶۳) به مسائل تشدید عملیات ضد کشتیرانی عراق، افتتاح شاتل خارک - سیری، تلاش برای انهدام تأسیسات خارک و دور دوم حملات ضد شاتل، فشار ایران بر کشتی های عازم کویت، حملات تلافی جویانه، عملیات‌های دوربرد عراق، عملیات‌های دریایی و بالگردی ایران، واکنش‌های جهانی، و اوضاع و احوال منطقه در آستانۀ مداخله غرب نظر دارد.
فصل ششم مسئله تشکیل نیروهای ائتلاف و دخالت آنها را در منطقه طی سال‌های ۱۳۶۶-۱۳۶۵ مورد بررسی قرار داده است در این راه چگونگی تصمیم برای تغییر پرچم، مین‌گذاری در دریا و کاروان‌ها و خطر مین، ادامۀ حملات عراق و حادثه یو.اس.اس استارک، سپاه پاسداران و حملات موشکی کرم ابریشم، و افزایش فشارها بر ایران را مورد بحث و بررسی قرار داده است.
فصل هفتم با عنوان پایان بازی (۱۳۶۷- ۱۳۶۶) به بررسی آخرین حملات عراق، رویارویی مستقیم ایران و آمریکا، فاجعه ایرباس و آخرین حملات ایران، پایان جنگ، و بیمه ریسک جنگی پرداخته و با جمع بندی خلاصه‌وار جنگ خلیج‌فارس پایان یافته است.
فصل هشتم به اوضاع کشتیرانی در خلیج فارس در جنگ دوم خلیج فارس اختصاص یافته است. این فصل با عنوان کشتیرانی تجاری و امنیت خلیج‌فارس در دهۀ ۱۹۹۰ ضمن بیان جنگ دوم خلیج‌فارس، کشتیرانی در خاورمیانه، نفت، کشتی‌ها، شاتل‌ها و تدارکات، تهدید مین، بازار بیمه و نهایتاً بازسازی ایران را مورد مطالعه قرار داده است.
∎