رشد چشمگیر و پرشتاب تعداد شرکت‌های دانش‌بنیان و افزایش حدود ۲۰۰ درصدی صادرات دانش‌بنیان کشور در یک سال اخیر، نشان‌دهنده بسترسازی مناسب، پویایی و رشد جهشی در زیست بوم نوآوری و فناوری کشور و فضای مساعدی است که در راستای تحقق شعار امسال مبنی بر «جهش تولید با مشارکت مردم» در عرصه اقتصاد دانش‌بنیان کشور فراهم شده است.
این مطلب بخشی از پیام نوروزی روح الله دهقانی فیروز آبادی معاون علمی رئیس دولت سیزدهم است. دولتی که توجه ویژه به شرکت‌های دانش بنیان داشته و به گفته حجت‌الاسلام رئیسی رئیس جمهور، توسعه توأمان کمی و کیفی شرکت‌های دانش‌بنیان مورد تاکید این دولت قرار دارد و تعداد این شرکت‌ها که در ابتدای دولت سیزدهم ۵ هزار مورد بود، در حال حاضر به ۱۰ هزار شرکت رسیده و این شرکت‌ها دو میلیارد دلار ثروت ایجاد کرده‌اند.
تاریخچه پیدایش دانش‌بنیان‌ها در ایران
قانون حمایت از شرکت‌ها و مؤسسات دانش‌بنیان و تجاری‌سازی نوآوری‌ها و اختراعات مشتمل بر ۱۳ ماده و ۶ تبصره در تاریخ ۵ آبان ۱۳۸۹ جهت دستیابی به اقتصاد دانش‌بنیان، به تصویب مجلس رسید و پس از تأیید شورای نگهبان در تاریخ ۳۰ آبان ۸۹ جهت اجرا به مجلس شورای اسلامی ابلاغ شد.
طی این سال‌ها دولت‌ها همواره سعی داشتند با تقویت زیرساخت‌ها و توجه به شرکت‌های دانش‌بنیان، به رشد آنها کمک کنند.
این روند در سال‌های اخیر و به‌ویژه با روی کار آمدن دولت سیزدهم شتاب گرفته است. در ابتدای فعالیت دولت سیزدهم، ۶ هزار و ۴۷۴ شرکت دانش‌بنیان در کشور فعال بود و این رقم در طول کمتر از ۲ سال به ۹ هزار و ۲۱۵ مجموعه رسیده است که نشان‌دهنده رویکرد دولت در جهش تولید در حوزه دانش‌بنیان و توجه به بخش خصوصی است. توسعه کمی شرکت‌های دانش‌بنیان در این مدت همچنین به افزایش اشتغال ۸.۴ برابری آنان منجر شده است تا جایی که هم اکنون بیش از ۴۲۰ هزار نفر در مشاغل مرتبط با دانش‌بنیان مشغول به کار هستند.
به نحوی که در سال‌های ۱۳۹۹ تا ۱۴۰۱ صادرات شرکت های دانش‌بنیان با رشد حدود ۱۰۰ درصدی در هر سال از ۲۹۶ میلیون دلار به هزار و ۱۳۲ میلیون دلار افزایش یافته و در این مدت واردات شرکت‌های دانش‌بنیان نیز با رشد سالانه حدود ۵۰ درصد از هزار و ۶۳۳ میلیون دلار به سه هزار و ۸۵۵ میلیون دلار رسیده است.
بر اساس گزارش تحلیلی ارائه شده از سوی معاونت علمی، فناوری و اقتصاد دانش‌بنیان ریاست‌جمهوری، از ۱۷۷ هزار کوتاژ صادرات و واردات و بیش از ۵/۵ میلیون داده گمرک جمهوری اسلامی ایران و معاونت توسعه شرکت‌های دانش بنیان، شرکت‌های نوآور با سهم حدود ۲۰ درصدی از کل شرکت‌های دانش‌بنیان، ۶۷ درصد درآمد و بیش از ۷۵ درصد صادرات و واردات این حوزه را در اختیار دارند. این در حالی است که شرکت‌های فناور با سهم کمتر از ۷ درصد از کل شرکت‌های دانش‌بنیان حدود ۳۰ درصد درآمد و بیش از ۲۰ درصد تجارت خارجی دانش‌بنیان را در کارنامه خود دارند.
بنابر این گزارش، در این سال‌ها، حوزه «فناوری مواد شیمیایی» بیشترین سهم از صادرات را با حداقل ۵۰ درصد دارا بوده و این نسبت هر ساله افزایش داشته است، حوزه فناوری‌های «ماشین‌آلات»، «برق و الکترونیک» و «دارویی» نیز به ترتیب در رتبه‌های بعدی صادرات قرار دارند. تنها حوزه فناوری که تراز تجاری مثبت دارد، حوزه پیشرفته شیمیایی است.
این در حالی است که ارزش وزنی صادرات محصولات دانش‌بنیان بر اساس داده‌های معاونت توسعه اقتصاد دانش‌بنیان، ۱۳ درصد افزایش و به صورت همزمان ارزش وزنی واردات این شرکت‌ها ۱۰ درصد کاهش یافته است؛ بدین معنی که علاوه بر افزایش حجم صادرات دانش‌بنیان، عمق ساخت داخل محصولات دانش‌بنیان صادراتی نیز افزایش یافته است.
مقصد صادرات محصولات دانش‌بنیان کجاست؟
بررسی داده‌های مربوط به مقصد صادرات شرکت‌های دانش‌بنیان نیز نشان می‌دهد که حدود ۸۰ درصد صادرات شرکت‌های دانش‌بنیان به کشورهای آسیایی بوده و در عین حال حدود ۹۰ درصد واردات شرکت‌های دانش‌بنیان از کشورهای آسیایی است. البته ۳۶ درصد واردات و ۲۲ درصد صادرات شرکت‌های دانش‌بنیان مربوط به کشور امارات برای صادرات مجدد و واردات مجدد به مبادی و مقاصد تجاری دیگر است.
افزایش ۴.۵ برابری ارائه تسهیلات به دانش‌بنیان‌ها در دولت سیزدهم
محمدصادق خیاطیان، رئیس صندوق نوآوری و شکوفایی ریاست‌جمهوری در گفت‌وگویی اعلام کرده است که در دولت سیزدهم میانگین پرداخت تسهیلات سالانه به شرکت‌های دانش‌بنیان، ۶ هزار و ۶۰۰ میلیارد تومان شده که نسبت به دولت گذشته رشد ۴.۵ برابری داشته است.
رئیس صندوق نوآوری و شکوفایی ریاست‌جمهوری ادامه داد: در حوزه ضمانت‌نامه که مورد نیاز شرکت‌های دانش‌بنیان است رشد ۷.۵ برابری داشتیم و در بخش توانمندسازی که کمک‌های بلاعوض و حضور در همین نمایشگاه‌ها و توسعه بازار شرکت‌ها را شامل می‌شود، رشد هشت برابری نسبت به دولت گذشته را کسب کردیم که این ظرفیت‌ها نشان‌دهنده توجه دولت سیزدهم به حوزه دانش‌بنیان است.
رشد ۳ برابری صادرات دانش‌بنیان در سال ۱۴۰۲
بنا بر اعلام روح الله دهقانی فیروز آبادی معاون علمی، فناوری و اقتصاد دانش‌بنیان رئیس‌جمهور، به روایت آمارهای گمرک، صادرات دانش‌بنیان در سال ۱۴۰۲، ۳ برابر رشد نسبت به سال قبل داشته است.
حمایت از تاسیس شرکت دانش‌بنیان توسط ایرانیان خارج از کشور
سیدعلی حسینی، معاون سرمایه انسانی سازمان توسعه همکاری‌های علمی و فناورانه بین‌المللی اعلام کرد: این سازمان از متخصصان خارج از کشور که قصد تاسیس شرکت دانش‌بنیان در ایران دارند، حمایت مالی و زیرساختی می‌کند.
وی با اشاره به جزئیات مدل حمایتی سازمان توسعه همکاری‌های علمی و فناورانه از فناوران و محققان ایرانی خارج از کشور در قالب پروژه و پلتفرم «کانکت پلاس»، گفت: هدف از «کانکت پلاس»، طراحی سامانه‌ای برای همکاری با متخصصان ایرانی خارج از کشور است و برنامه و تسهیلاتی برای نخبگانی که به کشور باز می‌گردند، در نظر گرفته شده است. بر اساس این پروژه نخبگان و فارغ التحصیلانی که قبلاً در خارج از کشور شرکت تأسیس و یا محصولی تولید کردند و می‌خواهند مشابه آن را در ایران تولید و یا شرکت دانش‌بنیان در ایران تأسیس کنند، مورد حمایت اولیه و فناورانه ما قرار خواهند گرفت.
پیش‌بینی رشد ۱۰۰ درصدی حضور دانش‌بنیان‌ها در بازار سرمایه امسال
به نظر می‌رسد شرکت‌های دانش‌بنیان دوران گذار خود را طی کرده‌اند و به مرحله بلوغ رسیده‌اند، با این اوصاف و در صورت تداوم و افزایش حمایت‌ها آینده روشنی پیش روی شرکت‌های دانش‌بنیان قراردارد. در این راستا دکتر دهقانی فیروزآبادی؛ معاون علمی، فناوری و اقتصاد دانش‌بنیان رئیس جمهور با اشاره به اینکه یکی از مراحل بلوغ شرکت‌های دانش‌بنیان عرضه شدن آنها در بازار سرمایه و مشارکت آنها توسط سرمایه مردم است، افزود: رشد نهایی شرکت‌های دانش‌بنیان ورود به بورس است. در این راستا اکنون ۱۰۸ شرکت در بازار سرمایه حضور دارند که تا پایان سال رشد صد درصدی خواهند داشت.
انتهای پیام
∎